(Thanh tra) - Từ Sắc lệnh khai sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngành Thanh tra Việt Nam đã trải qua 80 năm son sắt với sứ mệnh “tai mắt của trên, là bạn của dưới”. Cùng với dòng chảy lịch sử đó, Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh, từ những ngày đầu chỉ với vài cán bộ giữa bộn bề khó khăn, đã không ngừng trưởng thành, trở thành lá chắn vững chắc bảo vệ kỷ cương, pháp luật. Hành trình ấy được hun đúc bởi bốn giá trị cốt lõi: Chân - Chính - Liêm - Trung, là ngọn lửa soi đường cho các thế hệ cán bộ thanh tra trên chặng đường phụng sự Đảng, phục vụ Nhân dân, đặc biệt là trong kỷ nguyên đổi mới và hội nhập hôm nay.
Ngày 23/11/1945, giữa muôn vàn gian khó của chính quyền non trẻ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt - Tổ chức tiền thân của ngành Thanh tra Việt Nam. Với tầm nhìn xa, Người khẳng định: “Phải có một cơ quan “tai mắt của trên, là bạn của dưới”, để giữ cho bộ máy trong sạch, để Nhân dân gửi trọn niềm tin”. Đây là văn bản pháp lý đầu tiên khai sinh ra ngành và ngày 23/11 đã trở thành Ngày Truyền thống của ngành Thanh tra Việt Nam.
Ban Thanh tra đặc biệt khi ấy được giao những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng: Thanh tra, kiểm tra hoạt động của bộ máy Nhà nước; xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo của Nhân dân; đấu tranh chống tham ô, lãng phí, quan liêu. Thông qua công tác thanh tra, Ban còn có trách nhiệm kiến nghị, đề xuất các giải pháp khắc phục khiếm khuyết, từng bước hoàn thiện bộ máy, để Nhà nước thực sự là “của dân, do dân và vì dân”. Nhờ đó, từ những ngày đầu giành lại độc lập, tư tưởng xây dựng một chính quyền trong sạch, vững mạnh đã được chú trọng và hình thành nền tảng bền vững.
Ở Hà Tĩnh, suốt giai đoạn 1945 - 1957, dù chưa có cơ quan thanh tra chuyên trách, cấp ủy và chính quyền các cấp vẫn coi trọng công tác kiểm tra, giám sát, góp phần củng cố chính quyền cách mạng, khích lệ nhân dân tham gia kháng chiến và khôi phục kinh tế sau chiến tranh.
Ngày 2/4/1958, thực hiện Quyết nghị số 171-NQ/HT của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Ban Thanh tra chính quyền tỉnh Hà Tĩnh chính thức được thành lập. Thời kỳ đầu, Ban chỉ có 6 đến 8 cán bộ, trụ sở đặt tại thị xã Hà Tĩnh, do đồng chí Trần Đoàn làm Trưởng ban. Nhiệm vụ trọng tâm của Ban là phục vụ công tác sửa sai trong cải cách ruộng đất, cải tạo công thương nghiệp, hợp tác hóa sản xuất nông nghiệp, đồng thời tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.
Dù nhân lực ít, điều kiện còn thiếu thốn, Ban Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh đã nhanh chóng khẳng định vai trò: Giữ gìn kỷ cương, đấu tranh chống tham ô, lãng phí, quan liêu, góp phần ổn định xã hội, khôi phục và phát triển kinh tế địa phương. Từ một cơ quan chỉ với vài cán bộ những ngày đầu, ngành Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh đã khẳng định vị trí của mình trong bộ máy chính quyền. Và từ đây, hành trình giữ gìn kỷ cương, bảo vệ niềm tin của Nhân dân bắt đầu.
Đến nay, sau 67 năm xây dựng và trưởng thành, ngành Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh đã phát triển lớn mạnh với 110 cán bộ thanh tra - một đội ngũ ngày càng được chuẩn hóa, có trình độ chuyên môn cao, bản lĩnh chính trị vững vàng. Như vậy, từ những hạt mầm ban sơ ngày ấy, ngành Thanh tra Việt Nam nói chung và Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh nói riêng đã bước vào hành trình dù gian nan nhưng cũng thật vinh quang. Hành trình ấy sẽ tiếp tục được viết tiếp bằng những giá trị cốt lõi “Chân - Chính - Liêm - Trung”, làm kim chỉ nam cho mọi thế hệ cán bộ thanh tra trên con đường phụng sự Nhân dân.
Trong bốn phẩm chất cốt lõi của người cán bộ thanh tra, “Chân” luôn là giá trị nền tảng, là điểm tựa công lý. “Chân” là trung thực, là thẳng thắn, là bản lĩnh đối diện với sự thật dù gai góc đến đâu. Bởi lẽ, sự thật là điểm tựa của công lý; và nếu không có sự thật, thì mọi bản kết luận đều chỉ là những tờ giấy vô hồn. Giữ lấy sự thật chính là giữ lấy niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước, là dựng nên nền tảng của một xã hội kỷ cương, công bằng.
Ngay từ thời phong kiến, những vị quan Ngự sử cương trực người Hà Tĩnh như Bùi Cầm Hổ dám vạch trần đại thần Lê Sát chuyên quyền hay Nguyễn Biểu hiên ngang trước giặc Minh đã là biểu tượng cho khí phách “trọng sự thật, khinh cường quyền”. Kế thừa tinh thần đó, pháp luật hiện đại đã đặt “Tuân theo pháp luật, dân chủ, công khai, khách quan, kịp thời, chính xác” làm nguyên tắc bất di bất dịch trong hoạt động thanh tra (Điều 4, Luật Thanh tra 2025). Đây không chỉ là lời nhắc nhở về đạo đức, mà đã trở thành chuẩn mực pháp lý buộc mỗi cán bộ thanh tra phải tuân thủ.
Ở Hà Tĩnh, ngày trong kháng chiến chống Pháp, khi chưa có cơ quan thanh tra chuyên trách, cấp ủy và chính quyền các cấp đã luôn coi trọng công tác kiểm tra, giám sát. Những đoàn cán bộ đi về tận xã, thôn để nghe dân phản ánh, để chỉnh đốn cán bộ, kịp thời khắc phục sai phạm. Mục tiêu khi ấy không gì khác ngoài việc giữ vững kỷ cương, ngăn ngừa cán bộ lạm quyền, bảo vệ quyền dân chủ của nhân dân. Giữa khói lửa chiến tranh, sự thật vẫn là ngọn đèn soi sáng cho chính quyền non trẻ.
Phép thử khắc nghiệt đầu tiên của Ban Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh, ngay sau khi thành lập ngày 2/4/1958, chính là công tác sửa sai sau cải cách điền địa. Chỉ trong hơn một năm, cơ quan non trẻ với vỏn vẹn một vài cán bộ đã tiếp nhận hơn 900 đơn thư khiếu tố. Ở Thạch Hà, Can Lộc, khiếu kiện chồng chất, không ít vụ kéo dài phức tạp. Nhưng cán bộ Thanh tra vẫn kiên trì “đi tìm sự thật”, phối hợp cùng Thanh tra Trung ương để xác minh từng trường hợp. Mỗi vụ việc được làm rõ không chỉ trả lại quyền lợi chính đáng cho người dân, mà còn góp phần hàn gắn vết thương xã hội, củng cố niềm tin nhân dân vào chính quyền cách mạng.
Khi đất nước bước vào thời kỳ xây dựng và đổi mới, “giữ sự thật” càng trở thành nguyên tắc bất biến. Hàng trăm cuộc thanh tra đã được triển khai, đi sâu vào các lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh vụ việc: Từ quản lý đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản, tài chính - ngân sách, cho đến các dự án kinh tế trọng điểm.
Nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài nhiều năm đã được giải quyết dứt điểm nhờ sự kiên trì, bản lĩnh của cán bộ thanh tra. Điển hình như cuộc thanh tra công trình thủy nông Linh Cảm, vạch rõ những sai sót trong thiết kế, thi công gây lãng phí lớn; hay việc giải quyết dứt điểm điểm nóng khiếu kiện tại công trình điện xã Trung Lương (thị xã Hồng Lĩnh cũ), tháo gỡ bức xúc kéo dài trong nhân dân. Gần đây hơn, các cuộc thanh tra liên quan đến bồi thường sau sự cố môi trường biển Formosa, hay việc mua sắm trang thiết bị y tế trong đại dịch Covid-19 đều là những phép thử khắc nghiệt đối với bản lĩnh và sự trung thực của người cán bộ thanh tra. Có những kết luận làm “nóng” dư luận, có những phát hiện chạm tới lợi ích nhóm, nhưng với bản lĩnh nghề nghiệp, Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh vẫn kiên định lựa chọn con đường: Nói đúng sự thật, viết đúng sự thật, bảo vệ sự thật đến cùng.
Những năm qua, hành trình giữ sự thật đã mang lại kết quả rõ rệt: Hàng nghìn vụ việc được làm sáng tỏ, hàng loạt sai phạm bị ngăn chặn, hàng chục nghìn quyền và lợi ích hợp pháp của công dân được bảo vệ. Mỗi bản kết luận khách quan, trung thực là một lần tháo gỡ bức xúc trong dân, mỗi sự thật được làm rõ là một lần niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước được củng cố. Ở Hà Tĩnh, không ít vụ việc từng “nóng” kéo dài nhiều năm đã được giải quyết dứt điểm nhờ sự kiên trì, bản lĩnh của cán bộ ngành thanh tra. Đó là minh chứng sống động cho giá trị bất biến của chữ “Chân”.
“Chân” không chỉ là phẩm chất trung thực, mà còn là nguyên khí của ngành Thanh tra – là ngọn nguồn sức mạnh để giữ vững kỉ cương và củng cố niềm tin xã hội. Với Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh, chặng đường những năm qua chính là hành trình kiên định “giữ lấy sự thật” để bảo vệ nhân dân, để dựng nên một chính quyền trong sạch, vững mạnh. Bước vào kỷ nguyên số với những thách thức mới, giá trị ấy càng phải được gìn giữ và phát huy, để mỗi kết luận thanh tra vừa là văn bản pháp lý, vừa là minh chứng của công lý.
Nếu sự thật (“Chân”) là nền tảng, thì công minh (“Chính”) chính là ánh sáng soi đường. Với người cán bộ ngành thanh tra, “Chính” nghĩa là không thiên lệch, không ngả nghiêng trước bất kỳ áp lực hay lợi ích nào, mà giữ mình như cán cân công lý - công minh trong từng phán quyết, khách quan trong từng kết luận. Nguyên tắc này không chỉ là đạo đức nghề nghiệp mà còn được xem là mệnh lệnh pháp lý.
Ngay từ những năm đầu thành lập, ngành Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh đã để lại những bản kết luận đầu tiên khẳng định phẩm chất công minh. Năm 1960, kết luận thanh tra tại Hợp tác xã mua bán huyện Cẩm Xuyên chỉ rõ số tiền sai phạm lên tới 92.728 đồng, trong đó có hơn 2.728 đồng tham ô, và kiến nghị xử lý kỷ luật 5 cán bộ.
Cùng thời gian, các cuộc thanh tra kho lương thực ở Đức Thọ đã yêu cầu bồi thường dứt điểm lượng thóc hao hụt vượt định mức. Những con số tưởng chừng khô khan ấy chính là biểu hiện rõ nét của sự công minh: Sai phạm được làm rõ, trách nhiệm được xác định, biện pháp khắc phục được nêu cụ thể, rõ ràng.
Sau ngày đất nước thống nhất, trong cơ chế bao cấp nhiều thiếu thốn, công minh tiếp tục được thử thách. Giai đoạn 1976–1980, Thanh tra tỉnh đã ban hành nhiều kết luận, yêu cầu thu hồi về cho Nhà nước hàng nghìn tấn lương thực, hàng hóa bị phân phối sai mục đích. Mỗi kết luận đều xác định rõ số lượng hàng bị thất thoát, buộc đơn vị chịu trách nhiệm bồi hoàn, đồng thời kiến nghị chấn chỉnh quy trình phân phối để ngăn tiêu cực tái diễn. Nhờ vậy, tình trạng “xin – cho” được hạn chế, công bằng xã hội được bảo đảm trong những năm tháng thiếu thốn.
Bước vào công cuộc đổi mới, chữ “Chính” càng thử thách trong lĩnh vực đất đai và quản lý kinh tế. Trước những khiếu kiện kéo dài có nguy cơ trở thành “điểm nóng” ở Thạch Hà, Can Lộc, Kỳ Anh, các bản kết luận thanh tra đã trở thành công cụ đắc lực để ổn định tình hình. Thay vì những con số chung chung, các kết luận đã chỉ ra sai phạm một cách cụ thể và thuyết phục.
Điển hình như vụ việc ở xã Đức Hương (Đức Thọ), thanh tra đã giải quyết trả lại 3 sào ruộng cho người dân, được quần chúng đồng tình cao. Tại thị trấn Xuân An (Nghi Xuân), kết luận thanh tra kiến nghị thu hồi 41 lô đất cấp sai quy hoạch. Chỉ riêng năm 2004, qua thanh tra và giải quyết khiếu nại, các cơ quan chức năng đã thu hồi 132 trường hợp đất cấp sai với diện tích 20.265m², đồng thời hợp thức hóa quyền sử dụng đất cho 1.836 trường hợp. Những quyết định công minh, hợp pháp và hợp tình đó đã tháo gỡ mâu thuẫn từ gốc, trả lại quyền lợi cho người dân và giữ vững ổn định chính quyền.
Ngày nay, khi Hà Tĩnh là địa bàn của nhiều dự án trọng điểm, chữ “Chính” tiếp tục là thước đo uy tín của ngành Thanh tra. Trong các dự án FDI tại Khu kinh tế Vũng Áng, nhiều bản kết luận đã chỉ rõ sai phạm trong quản lý đất đai, môi trường, kiến nghị thu hồi về ngân sách hàng chục tỷ đồng và yêu cầu nhà đầu tư khắc phục triệt để. Một cuộc thanh tra điển hình đã phát hiện 172 hộ dân được xét cấp đất tái định cư không đúng đối tượng khi triển khai dự án Formosa, yêu cầu rà soát và xử lý nghiêm để đảm bảo công bằng.
Trong lĩnh vực tài chính - ngân sách, riêng giai đoạn 2010 - 2020, Thanh tra tỉnh đã ban hành hàng trăm kết luận, yêu cầu xử lý và thu hồi hàng trăm tỷ đồng, đồng thời kiến nghị xử lý trách nhiệm hàng trăm tập thể, cá nhân. Chỉ riêng những tháng đầu năm 2024, ngành Thanh tra tỉnh đã tiếp nhận và xử lý gần 1.700 đơn thư, giải quyết trên 90% số vụ việc thuộc thẩm quyền. Nhiều vụ việc phức tạp, được dư luận quan tâm đã được đưa vào diện thanh tra, kiểm tra như việc thực hiện các gói thầu của Công ty AIC hay thanh tra chuyên đề trách nhiệm thực hiện công vụ của cán bộ, công chức. Mỗi kết luận được ban hành không chỉ xử lý nghiêm minh các sai phạm mà còn được công khai, minh bạch, tạo sự đồng thuận và củng cố niềm tin trong nhân dân.
Tính công minh đã trở thành linh hồn của mọi bản kết luận thanh tra. Từ việc xử lý nghiêm sai phạm ở kho thóc Đức Thọ năm 1960, đến đến việc kiến nghị thu hồi 41 lô đất cấp sai quy hoạch ở Xuân An (Nghi Xuân), hay làm rõ trách nhiệm trong các dự án nghìn tỷ ở Vũng Áng hôm nay – mỗi bản kết luận đều là ánh sáng công lý: Hợp tình, hợp lý, hợp pháp. Và chính nhờ đó, niềm tin của nhân dân với chính quyền được nuôi dưỡng, sức mạnh của Nhà nước pháp quyền được khẳng định.
“Chính” công minh là nguyên tắc bất di bất dịch trong hoạt động thanh tra. Luật Thanh tra 2025 quy định: “Tuân theo pháp luật, dân chủ, công khai, khách quan, kịp thời, chính xác”. Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức ngành Thanh tra (2007) nhấn mạnh: “Cán bộ thanh tra phải “công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Đây không chỉ là lời nhắc nhở về đạo đức nghề nghiệp, mà còn là chuẩn mực pháp lý ràng buộc, bảo vệ sự trong sạch của ngành”.
Bài 2: "LIÊM" - giữ mình trước sóng gió và "TRUNG" - tận trung với Tổ quốc, hết lòng vì Nhân dân
