(Thanh tra) - 17 cây cổ thụ trên đảo Cồn Cỏ được công nhận là Cây Di sản Việt Nam, đánh dấu hành trình bảo tồn thiên nhiên đầy gian nan nhưng cũng rất đỗi tự hào của một hòn đảo tiền tiêu.
Di sản xanh giữa biển khơi
17 cây xanh trên đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị vừa chính thức được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam vinh danh là Cây Di sản Việt Nam. Không chỉ mang giá trị sinh học, hệ thực vật này còn là biểu tượng trường tồn của thiên nhiên, của ký ức chiến tranh và khát vọng xanh hóa đất trời nơi đầu sóng ngọn gió.
Cồn Cỏ – hòn đảo rộng chưa đầy 230ha, nằm cách đất liền khoảng 27km – từ lâu đã được biết đến như một pháo đài bất khuất trong kháng chiến. Nhưng nơi đây còn mang một gương mặt khác: Bình dị, trữ tình và đầy sức sống, với hơn 63% diện tích phủ kín rừng xanh. Trên nền đá bazan của một ngọn núi lửa cổ, hệ sinh thái bán tự nhiên được hình thành và phát triển, chứa đựng những giá trị đặc hữu cả về sinh học lẫn môi trường.
Cây xanh ở Cồn Cỏ không mọc lên dễ dàng như ở đất liền. Mùa Đông, gió Đông Bắc thét gào, hơi muối biển ăn mòn từng cành lá. Mùa khô, đất đá nứt nẻ, thiếu nước ngọt trầm trọng. Cây giống phải chuyển từ đất liền ra đảo bằng tàu thuyền, rồi chăm sóc, giữ gìn từng gốc cây như báu vật.
“Trong nhiều năm qua, Đảng bộ và chính quyền huyện đảo Còn Cỏ đã xác định nhiệm vụ trồng cây, gây rừng là một trong những trụ cột then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội, gắn với bảo vệ môi trường và chủ quyền biển đảo”, ông Võ Viết Cường, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Cồn Cỏ khẳng định.
Dưới sự chỉ đạo của chính quyền, cùng với sự hỗ trợ từ chương trình "1 tỷ cây xanh" và nguồn lực địa phương, hệ thống cây xanh dần hình thành trên các trục đường, khu dân cư, công viên, khu vực ven biển. Rừng được quy hoạch thành các phân khu chức năng rõ ràng: Bảo vệ nghiêm ngặt, phục hồi sinh thái và phục vụ du lịch sinh thái. Đến cuối năm 2024, diện tích có rừng đạt gần 118ha, trong đó rừng tự nhiên chiếm hơn 116ha, với tỷ lệ che phủ toàn đảo với con số ấn tượng là 51,08%.
Đây là một kết quả đầy khích lệ, đặc biệt trong điều kiện tự nhiên rất riêng biệt của một huyện đảo độc lập giữa đại dương. Không chỉ làm nhiệm vụ chắn gió, giữ nước và bảo vệ đất đai, những cánh rừng trên đảo Cồn Cỏ còn đóng vai trò như bệ đỡ cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giáo dục môi trường và nghiên cứu khoa học.
Với hệ thực vật bản địa phong phú và quý hiếm như bàng vuông, phong ba, mù u, liên diệp đồng..., rừng nơi đây đang dần trở thành biểu tượng sống động cho mô hình phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên, góp phần mở rộng không gian sinh tồn bền vững giữa bao la sóng nước.
Giữ rừng, giữ đảo
Giai đoạn 2018 – 2023, hơn 3.400 cây bóng mát được trồng trên đảo, tỷ lệ sống đạt khoảng 30%. Những loài cây bản địa như bàng vuông, phong ba, mù u, phi lao... là những cái tên hiếm hoi vượt qua thử thách để trụ vững với thời gian và thời tiết.
Tháng 8/2024, huyện Cồn Cỏ phối hợp với Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam tiến hành khảo sát hệ cây cổ thụ trên đảo. Kết quả, 17 cây thuộc 5 loài bản địa được xác nhận đạt tiêu chí Cây Di sản, gồm 5 cây liên diệp đồng, 4 cây bàng vuông, 3 cây bàng, 3 cây phong ba và 2 cây mù u. Tất cả đều có tuổi đời trên 100 năm.
Nhiều cây còn in hằn dấu vết bom đạn, như một ký ức sống động của những năm tháng chiến tranh. Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam, PGS.TS Trần Ngọc Hải nhận định: Đây không chỉ là di sản tự nhiên, cung cấp nguồn giống để trồng rừng, bảo vệ môi trường sinh thái mà còn là biểu tượng của lịch sử, những “cột mốc sống” khẳng định chủ quyền thiêng liêng của đất nước giữa biển khơi.
Ngày 9/4/2025, Quyết định số 56/QĐ-HMTg được ban hành, chính thức công nhận 17 cây trên là Cây Di sản Việt Nam. Từ đây, chúng không còn là những cây rừng đơn thuần, mà là chứng nhân sống cho một quá trình giữ rừng, giữ đảo, giữ đất giữa trùng khơi.
Sự kiện 17 Cây Di sản được vinh danh không phải là đích đến, mà là điểm khởi đầu cho một chiến lược phát triển rừng bền vững ở Cồn Cỏ. Huyện đảo đang triển khai Dự án thành lập Khu rừng đặc dụng bảo vệ cảnh quan với diện tích hơn 133ha, chia làm 3 khu: Bảo vệ nghiêm ngặt, phục hồi sinh thái và tham quan du lịch.
Mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ che phủ rừng trên đảo sẽ đạt 60,6%. Để làm được điều này, huyện đang đồng bộ triển khai nhiều chương trình: Xây dựng vườn ươm cây bản địa diện tích 7.400m², trồng mới 33ha rừng, làm giàu thêm 62ha rừng hiện có, và duy trì trồng 1.000 cây phân tán mỗi năm.
Không chỉ dừng lại ở trồng cây, huyện còn tích cực phát triển du lịch sinh thái, mở các tuyến đường xuyên rừng phục vụ nghiên cứu và giáo dục môi trường. Những cây cổ thụ giờ đây không chỉ là bóng mát, là hệ sinh thái, mà còn là điểm dừng chân trong hành trình khám phá và thấu hiểu lịch sử, tự nhiên của đảo Cồn Cỏ.
Những “cổ thụ mộc” trăm tuổi vươn cành trong gió biển, lá reo trên đỉnh sóng, như lời nhắc nhở âm thầm nhưng kiên định: Cây còn, đảo sống. Bảo vệ cây không chỉ là bảo vệ môi trường mà là bảo vệ chính chúng ta. Mỗi cán bộ, chiến sĩ, người dân hay du khách đến với đảo hôm nay, khi đứng dưới tán phong ba hay bàng vuông, đều hiểu rằng những gốc cây nơi đây đã đi qua đạn bom, đã chứng kiến chiến tranh và đang viết tiếp câu chuyện của sự sống.
