ĐBSCL hướng đến phát triển kinh tế xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu. Ảnh: CN

Hướng tới nông nghiệp xanh, giảm phát thải

ĐBSCL là khu vực chiếm vị trí rất quan trọng trong chiến lược an ninh lương thực của quốc gia. Khu vực này đóng góp khoảng 31% GDP toàn ngành nông nghiệp, với khoảng 50% sản lượng lúa, 95% lượng gạo xuất khẩu, 65% sản lượng thủy sản nuôi và khai thác, 60% lượng cá xuất khẩu, 70% trái cây các loại…

Trước những thách thức của biến đổi khí hậu cũng như biến động thị trường, đang làm thay đổi xu thế tiêu dùng và tiêu chuẩn chất lượng nông sản, đã đặt ra yêu cầu bức thiết về chuyển đổi nền kinh tế của vùng ĐBSCL. Trong đó, xu hướng phát triển hệ thống thực phẩm phát thải thấp là tiền đề thực thi giảm thiểu phát thải khí nhà kính, đảm bảo mục tiêu Chính phủ cam kết Net zero vào năm 2050.

Theo các chuyên gia, để xây dựng hệ thống lương thực thực phẩm phát thải thấp tại ĐBSCL cần nhanh chóng nghiên cứu và định hướng thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp đặc thù cho từng địa phương; quy hoạch sản xuất nông nghiệp tập trung để tạo nguồn nguyên liệu đủ lớn cho sản xuất có giá trị gia tăng cao…

Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Mục tiêu là hình thành vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế hướng tới Net zero vào năm 2050.

ĐBSCL là vùng trọng điểm của cả nước về sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là lúa gạo. Ảnh: CN

Được khởi động trong năm 2024, qua triển khai thí điểm tại 5 tỉnh, thành phố, gồm: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, kết quả bước đầu thí điểm từ vụ Hè Thu và Thu Đông đã khẳng định hiệu quả thiết thực, đó là giảm mạnh được lượng phát thải khí nhà kính nhờ giảm lượng sử dụng giống khoảng 50%, giảm lượng phân bón sử dụng khoảng 20-30%, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thực hiện tưới ướt khô xen kẽ và thu gom rơm rạ khỏi cánh đồng... Do đó, nâng cao hiệu quả sản xuất so với diện tích ngoài mô hình thí điểm, góp phần tăng lợi nhuận cho nông dân.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, quy chuẩn cho sản xuất lúa gạo chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh hướng vào các yếu tố cụ thể. Đó là sử dụng giống lúa xác nhận cho chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong nước và thế giới; áp dụng quy trình canh tác bền vững, giảm phát thải khí nhà kính. Với hệ thống canh tác này, sản xuất lúa sẽ tiết kiệm tài nguyên, ít gây ô nhiễm môi trường và giảm phát thải. Đây là việc làm đạt mục tiêu mà Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đề ra.

Tín hiệu tích cực từ mô hình lúa chất lượng cao

Vụ Hè Thu 2024, tỉnh Trà Vinh được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai 2 mô hình thí điểm tại Hợp tác xã Nông nghiệp Phát Tài và Hợp tác xã Nông nghiệp Phước Hảo ở huyện Châu Thành, với diện tích tham gia 50ha mỗi hợp tác xã. Đây là 2 trong 7 hợp tác xã ở các tỉnh, thành phố được chọn làm mô hình thí điểm canh tác theo quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp để nhân rộng ở ĐBSCL.

Ông Trần Văn Chung, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Phát Tài cho biết, trước khi thực hiện mô hình thí điểm, các thành viên hợp tác xã được tập huấn hướng dẫn ngay từ đầu vụ về quy trình quản lý rơm rạ, quy trình canh tác lúa bền vững để giảm lượng giống gieo sạ, giảm phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và giảm lượng nước tưới so với canh tác truyền thống, góp phần làm giảm phát thải khí nhà kính.

Để đảm bảo cho sự phát triển bền vững thì nông nghiệp xanh, giảm phát thải được xem là bước đi rất quan trọng của ĐBSCL. Ảnh: CN

Tại thành phố Cần Thơ, từ vụ Hè Thu 2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp địa phương và các đơn vị, doanh nghiệp có liên quan thí điểm mô hình thực hiện Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, với diện tích 50ha tại Hợp tác xã Nông nghiệp Tiến Thuận, huyện Vĩnh Thạnh.

Qua kết quả thống kê, đánh giá bước đầu của các cơ quan chức năng cho thấy, các diện tích lúa tham gia mô hình đã giảm được nhiều chi phí đầu vào như giảm lượng sử dụng giống khoảng 50%, giảm phân bón 20-30% và giúp giảm số lần phun thuốc bảo vệ thực vật, trong khi năng suất lúa tăng ít nhất khoảng 7%. Nông dân cũng có thêm thu nhập từ việc khai thác rơm và có thể giảm được phát thải khí nhà kính từ 2-6 tấn CO2/ha… Và điều đặc biệt, sản phẩm gạo xuất khẩu từ những vùng tham gia đề án được khẳng định chất lượng thương hiệu của Việt Nam.

Đại diện Hợp tác xã Nông nghiệp Tiến Thuận cho biết, mô hình thí điểm sử dụng giống lúa OM5451 đã mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với canh tác truyền thống. Điều quan trọng nhất của mô hình là giảm phát thải khí nhà kính, tăng lợi nhuận, đây là điều mà người dân mong đợi trong quá trình tham gia thực hiện đề án.

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, là cuộc cách mạng về tư duy của ngành lúa gạo đối với ĐBSCL, trước những thách thức về biến đổi khí hậu, phát thải khí nhà kính, đất đai ngày bị chai cứng do sử dụng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật…

Hiệu quả của việc triển khai Đề án đã xác định được hướng đi đúng đắn đối với cách lựa chọn phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, giúp bà con nông dân thấy rõ việc cần phải nhanh chóng thay đổi phương thức canh tác, đẩy mạnh sản xuất theo chuỗi giá trị, tạo thương hiệu lúa gạo an toàn, phát thải thấp góp phần tạo dựng hình ảnh ngành hàng lúa gạo Việt Nam minh bạch, trách nhiệm và bền vững.