(Thanh tra) - Qua thanh tra tại Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 đoạn từ Cảng Cửa Việt (tỉnh Quảng Trị) đến Quốc lộ 1, Thanh tra Chính phủ đã chỉ một số tồn tại, hạn chế, vi phạm, đồng thời kiến nghị nhiều nội dung.
Kết luận thanh tra số 375/KL-TTCP ngày 14/10/2025 của Thanh tra Chính phủ cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, vi phạm trong việc triển khai thực hiện dự án, cụ thể:
Đối với việc chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT, nay là Bộ Xây dựng) và Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT, nay là Bộ Tài chính) đề xuất chủ trương đầu tư và Báo cáo thẩm định Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư tách nội dung bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, giải phóng mặt bằng (GPMB) thành tiểu dự án riêng và tổ chức thực hiện độc lập, với sơ bộ tổng mức đầu tư không có chi phí GPMB là không đúng quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 134 Luật Xây dựng năm 2014, khoản 1 Điều 4 Nghị định số 10/2021/NĐ-CP, khoản 1 Điều 5 Luật Đầu tư công năm 2019 (chỉ dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A mới tách thành dự án độc lập), khoản 1 Điều 29 Nghị định 47/2014/NĐ-CP (có thể quyết định tách thành tiểu dự án).
Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án được lập tại Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư (gửi kèm theo Văn bản số 3219/BGTVT-KHĐT ngày 13/4/2021 của Bộ GTVT) theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 4 và khoản 1 Điều 5 của Nghị định số 68/2019/NĐ-CP khi Nghị định này đã hết hiệu lực thi hành.
Đối với việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án, Cục Đường bộ Việt Nam trình, Bộ GTVT thẩm định, phê duyệt đầu tư Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 (dự án nhóm B) với tổng mức đầu tư không có chi phí GPMB là không đúng quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 134 Luật Xây dựng năm 2014, điểm a khoản 2 Điều 4 Nghị định số 10/2021/NĐ-CP, khoản 1 Điều 5 Luật Đầu tư công năm 2019; khoản 1 Điều 29 Nghị định 47/2014/NĐ-CP.
Việc thương thảo, ký hợp đồng, qua thanh tra cho thấy, dự án có khó khăn, vướng mắc về GPMB và Hiệp định vay vốn không được gia hạn nên các hợp đồng không triển khai theo tiến độ đã ký, Ban Quản lý dự án 3 chưa kịp thời đàm phán với nhà thầu/báo cáo Cục Đường bộ Việt Nam về xử lý hợp đồng đối với 4 gói thầu đang thực hiện.
Việc bố trí vốn, thanh quyết toán dự án đầu tư, qua thanh tra phát hiện, Cục Đường bộ Việt Nam trình Bộ GTVT phê duyệt bố trí vốn hàng năm cho dự án thiếu chính xác, dẫn đến mỗi năm phải điều chỉnh 2 lần, giá trị điều chỉnh giảm vốn lớn (năm 2022 giảm 50.000 triệu đồng, tương ứng 23,25% so với ban đầu; năm 2023 giảm 48.909 triệu đồng, tương ứng 85,80% so với ban đầu). Một trong những nguyên nhân dẫn đến tồn tại nêu trên là do UBND tỉnh Quảng Trị không GPMB theo cam kết, dẫn đến thi công chậm tiến độ, không thể giải ngân theo kế hoạch vốn nên phải điều chỉnh kế hoạch vốn.
Ngày 20/11/2024, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 8527/VPCP-QHQT thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ, trong đó giao: Bộ GTVT hoàn tất thủ tục thanh toán, quyết toán và đóng dự án vay vốn Ngân hàng Thế giới (WB) theo quy định của Việt Nam và WB; UBND tỉnh Quảng Trị chịu trách nhiệm giải quyết các hệ quả phát sinh (nếu có) liên quan đến chậm trễ trong triển khai công tác đền bù, GPMB; phối hợp với Bộ GTVT và hoàn thành trách nhiệm của địa phương trong quá trình quản lý và chuẩn bị, triển khai phương án tiếp tục đầu tư, hoàn tất những hạng mục dở dang của dự án vay vốn WB; Bộ KH&ĐT, Bộ GTVT và UBND tỉnh Quảng Trị phối hợp với các cơ quan liên quan, rà soát đề xuất cấp thẩm quyền việc xem xét kiểm điểm và xử lý trách nhiệm theo quy định... Tuy nhiên đến thời điểm thanh tra, Bộ Xây dựng và các đơn vị chưa thực hiện xong chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ.
Do một số vị trí GPMB chậm, một số không giải phóng được mặt bằng để bàn giao cho đơn vị thi công nên dự án chậm tiến độ, không hoàn thành theo kế hoạch, không đảm bảo mục tiêu đầu tư dự án và không được WB gia hạn Hiệp định vay, dự án dừng từ ngày 31/12/2022; có nguyên nhân liên quan đến khó khăn, vướng mắc nêu trên.
Căn cứ khoản 2 Điều 3, Điều 45 Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, có một số nguy cơ gây thất thoát, lãng phí liên quan đến dự án.
“Những tồn tại, hạn chế, vi phạm nêu trên, trách nhiệm thuộc Bộ KH&ĐT (nay là Bộ Tài chính), Bộ Xây dựng, Vụ Kế hoạch - Tài chính Bộ Xây dựng, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam), Ban Quản lý dự án 3; UBND tỉnh Quảng Trị, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Trị và các tổ chức, cá nhân có liên quan”, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Căn cứ kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định đối với lãnh đạo cơ quan qua từng thời kỳ liên quan đến các tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong kết luận thanh tra, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ kết luận thanh tra, tiến hành rà soát, khắc phục (nếu có) đối với các tồn tại, hạn chế, vi phạm nêu trong kết luận thanh tra; tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định pháp luật đối với các tập thể, cá nhân liên quan đến những tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong kết luận thanh tra.
Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan: rà soát, tính toán giá trị tiềm ẩn nguy cơ lãng phí của dự án theo quy định; rà soát việc đóng dự án (dừng sử dụng vốn vay ODA), trong đó cần rà soát cụ thể các chi phí phát sinh trong việc thực hiện dự án/đóng dự án đối với nguồn vốn vay ODA theo quy định của Hiệp định vay; nợ công phát sinh đối với việc sử dụng vốn dự án để thực hiện dự án (thay vì hủy vốn dư) báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý theo quy định. Thực hiện thanh quyết toán dự án theo quy định pháp luật.
UBND tỉnh Quảng Trị trình cấp có thẩm quyền tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của dự án và bố trí vốn để sớm đầu tư lại dự án theo quy định.
Báo cáo HĐND tỉnh Quảng Trị để ưu tiên, cân đối, bố trí vốn theo thẩm quyền để sớm đầu tư lại dự án nhằm tránh lãng phí nguồn lực.
