Trạm thu phí trên Quốc lộ 18 đoạn Uông Bí (Quảng Ninh). Ảnh: Trần Quý

Đối với 8 D.A BOT, hầu hết các D.A thực hiện chỉ định nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, tăng tổng mức đầu tư.

Trong đó, D.A đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì, nối Quốc lộ 32 với Quốc lộ 32C, theo hình thức hợp đồng BOT tăng 20,17 tỷ đồng; D.A nâng cấp, mở rộng ĐT830 và ĐT824, từ cầu An Thạnh đến thị trấn Đức Hòa, tỉnh Long An theo hình thức hợp đồng BOT tăng 10,6 tỷ đồng; D.A cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí theo hình thức hợp đồng BOT tăng 98,7 tỷ đồng…

Phê duyệt D.A có sử dụng vốn hỗ trợ từ nguồn trái phiếu Chính phủ (vốn trái phiếu Chính phủ 1.180 tỷ đồng cho các hạng mục chi phí đầu tư xây dựng hầm đường bộ Đèo Cả, hầm Cù Mông, hầm Hải Vân) không đúng nội dung được sử dụng theo Nghị quyết số 65/2013/QH13 ngày 15/11/2013 của Quốc hội.

Sử dụng doanh thu từ trạm thu phí bổ sung vốn chủ sở hữu nhà đầu tư trong giai đoạn thi công D.A chưa hợp lý tại các D.A: Tuyến cao tốc Bắc Giang - TP Lạng Sơn đoạn Km45+100 - Km108+500, kết hợp tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 đoạn Km1+800 - Km106+500, tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn, theo hình thức hợp đồng BOT.

Chưa quy định khung giá vé đối với D.A đầu tư của công trình đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ như D.A đầu tư xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả - Quốc lộ 1, tỉnh Phú Yên và tỉnh Khánh Hòa, theo hình thức hợp đồng BOT và BT (hạng mục hầm đèo Cù Mông).

Đáng chú ý là các chủ đầu tư nghiệm thu, thanh toán sai với con số rất lớn. Kết quả kiểm toán 8 D.A BOT đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 836,4 tỷ đồng, bao gồm: Sai khối lượng 115,4 tỷ đồng; sai đơn giá 228,2 tỷ đồng; sai khác 492,8 tỷ đồng...

KTNN đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/8 D.A là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu, giảm giá trị đầu tư 1.059 tỷ đồng, trong đó có D.A tỷ lệ xử lý lớn như D.A cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí theo hình thức hợp đồng BOT, giá trị xử lý tài chính bằng 11% giá trị được kiểm toán.

Được biết, từ năm 2017 trở về trước, qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị giảm 227,4 năm (thời gian thu phí) của 67 D.A BOT.

Kết quả kiểm toán 7 D.A BT trong năm 2018 cho thấy, các D.A BT thực chất là sử dụng nguồn lực ngân sách Nhà nước thuộc nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp chính quyền, nhưng không quy định phải là D.A cần thiết, thực sự cấp bách, là chưa phù hợp với các quy định hiện hành.

Hầu hết các D.A chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh; đề xuất D.A không thông qua HĐND, đơn cử D.A giải quyết ngập do triều cường khu vực TP Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1).

Đáng chú ý, các chủ đầu tư lựa chọn nhà đầu tư thiếu năng lực tài chính, như D.A xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương (Hà Nội).

Theo KTNN, thiết kế dự toán không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt, là nguyên nhân gây thất thoát ngân sách lớn. Bên cạnh đó là việc thương thảo, ký hợp đồng chưa đảm bảo quy định; điều khoản hợp đồng thiếu chặt chẽ…

Hầm đường bộ qua Đèo Cả, 1 trong 8 D.A BOT được kiểm toán. Ảnh: Trần Quý

Đặc biệt, tại D.A giải quyết ngập do triều cường khu vực TP Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1): Nội dung phụ lục hợp đồng BT xác định giá trị quyết toán D.A BT nhà đầu tư chuyển nhượng cho UBND TP Hồ Chí Minh không bao gồm thuế giá trị gia tăng, chưa phù hợp với Điều 3, Điều 5, Luật Thuế giá trị gia tăng, dẫn đến thiếu số thuế giá trị gia tăng đầu ra phải nộp vào ngân sách Nhà nước đến 31/12/2017 là 282,9 tỷ đồng, trong khi doanh nghiệp D.A đã đề xuất và được Cục Thuế TP Hồ Chí Minh thực hiện thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng là 267,7 tỷ đồng.

Việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư là trái với quy định của Luật Đất đai; việc không quy định cụ thể thời điểm giao đất dẫn đến có D.A được giao đất trước khi thực hiện D.A BT, có D.A được giao đất trong khi thực hiện D.A BT và có D.A BT đã hoàn thành nhưng chưa giao đất.

Các D.A BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư D.A, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện; tính lãi vay trên phần vốn không phải đi vay vào quyết toán không theo quy định hợp đồng; xác định lãi vay chưa chính xác; sử dụng vốn D.A thanh toán một số chi phí chưa phù hợp quy định.

Kết quả kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỷ đồng, trong đó có D.A tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán.

Trần Quý