(Thanh tra) - Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra các dự án có khó khăn, vướng mắc tại Bộ Xây dựng.
Kết luận thanh tra số 375/KL-TTCP ngày 14/10/2025 của Thanh tra Chính phủ cho thấy, trong thời gian qua, đặc biệt là năm 2021, 2022 tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, đã ảnh hưởng đến công tác quản lý Nhà nước của Bộ Xây dựng. Bộ đã có nhiều cố gắng trong việc thực hiện các quy định pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng.
Các dự án được thanh tra gồm: Dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Bắc Giang - TP Lạng Sơn đoạn Km45+100 Km108+500, kết hợp tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 (QL) đoạn Kml+800 - Kml06+500, tỉnh Bắc Giang (cũ) và tỉnh Lạng Sơn theo hình thức Hợp đồng BOT (gọi tắt là Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn); Dự án cải tạo, nâng cấp QL 6 đoạn Tuần Giáo - Lai Châu (Km406+300- Km501+000, tỉnh Điện Biên) (gọi tắt là Dự án QL6); Dự án nâng cấp, mở rộng QL 9 đoạn từ cảng Cửa Việt (tỉnh Quảng Trị) đến Quốc lộ 1 (gọi tắt là Dự án QL9).
Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn là một trong các dự án thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, đây là trục giao thông huyết mạch, trục xương sống của quốc gia. Trong bối cảnh nguồn ngân sách Nhà nước rất khó khăn, triển khai chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức đối tác công tư, việc triển khai đầu tư dự án bằng nguồn vốn của nhà đầu tư, hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng đáp ứng tiến độ, chất lượng, đúng mục tiêu đầu tư, góp phần giảm tải về lưu lượng phương tiện, giảm ùn tắc và tai nạn giao thông trên tuyến QL1, rút ngắn thời gian di chuyển, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, nâng cao chất lượng đời sống Nhân dân tại các địa phương có tuyến đường đi qua.
Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn được đưa vào khai thác, cùng với tuyến cao tốc Hà Nội - Bắc Giang (hoàn thành năm 2016) và tuyến cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng (khởi công tháng 4/2024, dự kiến hoàn thành năm 2026) sẽ tạo thành trục cao tốc hoàn chỉnh kết nối Thủ đô Hà Nội với cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị. Việc hình thành trục cao tốc liên thông này sẽ góp phần tăng năng lực vận tải, thúc đẩy giao thương quốc tế, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Bắc và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Bên cạnh những kết quả đạt được, qua công tác thanh tra, đoàn thanh tra đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế, vi phạm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án; phê duyệt dự án đầu tư; việc lựa chọn nhà đầu tư, thương thảo, ký hợp đồng; việc bố trí vốn, thanh quyết toán dự án đầu tư; công tác giao đất thực hiện dự án; về giải ngân tín dụng; quyết toán hoàn thành dự án…
Kết luận thanh tra cũng đã chỉ ra những khó khăn, vướng mắc của các dự án được thanh tra như:
Báo cáo nghiên cứu khả thi của một số dự án thực hiện chậm; chất lượng lập dự án của Bộ Giao thông Vận tải thấp; tổng mức đầu tư của dự án tăng; công tác lựa chọn nhà thầu, ký hợp đồng của chủ đầu tư thực hiện chậm so với kế hoạch đấu thầu được phê duyệt; dự án khởi công khi chưa có đủ nguồn vốn để bảo đảm tiến độ xây dựng công trình theo tiến độ; một số vị trí chậm bàn giao mặt bằng; dự án bị dừng, giãn thời gian thực hiện… dẫn đến một số dự án không đạt mục tiêu ban đầu, hiệu quả thấp…
Căn cứ kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định đối với lãnh đạo cơ quan qua từng thời kỳ liên quan đến các tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong kết luận thanh tra, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị: Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh Lạng Sơn chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ kết luận thanh tra, tiến hành rà soát, khắc phục (nếu có) đối với các tồn tại, hạn chế, vi phạm nêu trong kết luận thanh tra; tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định pháp luật đối với các tập thể, cá nhân liên quan đến những tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong kết luận thanh tra.
Đối với Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn: Đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn, nhà đầu tư, Công ty Cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư dự án với giá trị khoảng 98.786,437 triệu đồng, bao gồm: Doanh nghiệp dự án tính không đúng phải giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư dự án tạm tính khoảng 93.144,572 triệu đồng; giá trị dự toán tính sai (gói thầu XL12B-CT và XL14-CT), khi quyết toán phải giảm trừ giá trị tạm tính khoảng 5.641,865 triệu đồng…
Đối với Dự án QL6, yêu cầu Ban Quản lý dự án Thăng Long thực hiện thu hồi nộp ngân sách Nhà nước số tiền là 11.159,817 triệu đồng, bao gồm: Số tiền Ban Quản lý dự án Thăng Long đã tạm ứng cho các nhà thầu nhưng chưa thu hồi là 11.019 triệu đồng; số tiền là 140,817 triệu đồng do Ban Quản lý dự án đã thanh toán vượt so với quy định cho liên danh nhà thầu chi phí lán trại Gói thầu số 20 (rà phá bom mìn, vật nổ).
Kiến nghị Bộ Xây dựng thực hiện thanh quyết toán Dự án QL9 theo quy định pháp luật.
Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo về giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc các dự án tồn đọng phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn, Dự án QL6, Dự án QL9 theo đúng quy định pháp luật.
Báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí vốn để sớm tái đầu tư Dự án QL6, đầu tư mới Dự án QL9 theo quy định, nhằm tránh lãng phí nguồn lực đã đầu tư cho dự án.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền ban hành quy định pháp luật để đảm bảo các ngân hàng khi đã có văn bản cam kết cho vay vốn đối với các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư phải có trách nhiệm thực hiện việc cam kết cho vay vốn, tránh tình trạng các ngân hàng có văn bản cam kết cho vay vốn nhưng không thực hiện trong thời gian qua.
Bộ Xây dựng nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền ban hành quy định pháp luật về xác định lưu lượng dự báo tốc độ tăng trưởng xe làm cơ sở xây dựng phương án tài chính, đánh giá hiệu quả đầu tư dự án giao thông.
Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh Lạng Sơn và các đơn vị có liên quan khi thực hiện kết luận thanh tra, trường hợp phát hiện vi phạm pháp luật hình sự, gây thiệt hại tiền, tài sản của Nhà nước, thì chuyển thông tin, hồ sơ vụ việc, tài liệu có liên quan đến Cơ quan điều tra xem xét, xử lý theo quy định.
