(Thanh tra) - Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Thông báo kết luận thanh tra đối với một số dự án có khó khăn, vướng mắc tại Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, trong đó có Dự án đầu tư xây dựng Phân hiệu Kiên Giang, Trường Đại học Nha Trang (Dự án).
Theo kết luận thanh tra, sau khi Dự án được phê duyệt, Bộ GDĐT, Trường Đại học Nha Trang (ĐHNT) và Trường Đại học Kiên Giang (ĐHKG) đã có nhiều cố gắng trong việc tổ chức triển khai thực hiện.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện Dự án kéo dài hơn rất nhiều so với kế hoạch ban đầu. Thời gian thực hiện theo quyết định phê duyệt là 7 năm (2008 - 2015) nhưng phải điều chỉnh, gia hạn lên tới 14 năm (2008 - 2022).
Đến hết năm 2022, Dự án đã giải ngân 1.097,7 tỷ đồng, đạt 89,74% tổng mức đầu tư (TMĐT). Giá trị khối lượng hoàn thành được nghiệm thu là 1.153,5 tỷ đồng, tương đương 94,3% TMĐT.
Dự án đã hoàn thành, nghiệm thu và đưa vào sử dụng 14 công trình; một số công trình còn lại phải dừng triển khai theo Văn bản số 3111 ngày 19/7/2022 của Bộ GDĐT.
Mặc dù đạt tỷ lệ giải ngân và khối lượng hoàn thành cao, Dự án vẫn không thể hoàn tất đúng tiến độ, phát sinh nhiều tồn tại, vi phạm nghiêm trọng trong quá trình quản lý, thực hiện.
Thanh tra Chính phủ xác định, khó khăn lớn nhất của Dự án là tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản (XDCB) phát sinh trong quá trình thực hiện, bao gồm cả nợ trước và sau ngày 1/1/2015, đến nay vẫn chưa được xử lý dứt điểm.
Trong khi đó, thời gian thực hiện Dự án đã kết thúc vào năm 2022 và toàn bộ vốn trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã được cấp hết. Việc phát sinh nợ đọng trong bối cảnh không còn nguồn vốn trung hạn đã đẩy Dự án vào tình trạng bế tắc về tài chính.
Theo Thanh tra Chính phủ, dù Bộ GDĐT đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ bổ sung vốn trung hạn cho Dự án, song pháp luật về đầu tư công hiện hành chỉ cho phép bố trí vốn để thanh toán nợ đọng XDCB phát sinh trước ngày 1/1/2015.
Đối với nợ đọng XDCB phát sinh từ ngày 1/1/2015 đến nay, pháp luật chưa có quy định cụ thể về cơ chế xử lý. Đây là nguyên nhân quan trọng khiến các khoản nợ kéo dài, chưa được giải quyết.
Theo Thanh tra Chính phủ những tồn tại, vi phạm của Dự án là sự thay đổi của pháp luật về xây dựng, đấu thầu; ảnh hưởng của dịch Covid-19 giai đoạn 2020–2022 đã tác động đến tiến độ thực hiện.
Nhất là chủ đầu tư thiếu trách nhiệm trong công tác quản lý Dự án và Bộ GDĐT buông lỏng vai trò của người quyết định đầu tư, thiếu theo dõi, kiểm tra, giám sát trong suốt quá trình triển khai.
Thanh tra Chính phủ chỉ rõ nhiều vi phạm trong công tác lập, thẩm định và phê duyệt Dự án. Việc lập và phê duyệt Dự án có nội dung không đúng quy định làm tăng TMĐT hơn 169,3 tỷ đồng, trong đó riêng chi phí dự phòng do trượt giá tăng tới 165,3 tỷ đồng.
Báo cáo thẩm định Dự án thiếu ý kiến tổng hợp của các cơ quan liên quan, thiếu nhận xét, đánh giá theo quy định. Bộ GDĐT không thực hiện thẩm định TMĐT nhưng vẫn phê duyệt Dự án khi chưa có ý kiến thẩm định của người quyết định đầu tư.
Việc phê duyệt nguồn vốn thực hiện Dự án không xác định rõ tỷ lệ từng loại nguồn vốn ngân sách nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác, dẫn đến không bảo đảm cân đối đủ nguồn vốn để thực hiện Dự án đúng tiến độ, vi phạm Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Bên cạnh đó, một số chi phí tư vấn thiết kế được tính toán, nghiệm thu và quyết toán không đúng quy định, làm tăng chi phí hơn 157 triệu đồng. Nhiều công trình không tuân thủ đúng yêu cầu về số bước thiết kế và cấp công trình theo quy định của pháp luật xây dựng.
Đáng chú ý, việc điều chỉnh thời gian thực hiện Dự án được thực hiện hai lần nhưng không đúng quy định của Luật Xây dựng năm 2014, không thuộc trường hợp được phép điều chỉnh và không được thẩm định trước khi phê duyệt.
Việc điều chỉnh tùy tiện này khiến Dự án không xác định được thứ tự ưu tiên, tiến độ hoàn thành các công trình, cũng như không làm rõ tỷ lệ, giá trị từng nguồn vốn, dẫn đến mất cân đối tài chính và kéo dài tiến độ.
Thanh tra Chính phủ xác định có 10/17 hợp đồng thi công xây lắp, chiếm 73,8% tổng giá trị hợp đồng, bị chậm tiến độ từ 5 đến 43 tháng. Các hợp đồng này đều được ký phụ lục gia hạn khi chưa xác định rõ điều kiện được phép điều chỉnh theo quy định pháp luật.
Chủ đầu tư và nhà thầu không làm rõ trách nhiệm của mỗi bên đối với thiệt hại do chậm tiến độ gây ra, vi phạm quy định về quản lý hợp đồng xây dựng.
Về bố trí vốn, Thanh tra Chính phủ kết luận Bộ GDĐT nhiều năm bố trí vốn cho Dự án thấp hơn giá trị khối lượng hoàn thành, bố trí vốn dàn trải, không thực hiện đầy đủ trách nhiệm của người quyết định đầu tư.
Hệ quả là Dự án chậm tiến độ nghiêm trọng, phát sinh nợ đọng XDCB khoảng 54,63 tỷ đồng tính đến ngày 1/7/2025, vi phạm Chỉ thị số 07/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Thanh tra Chính phủ đánh giá đây là nguyên nhân lớn nhất gây chậm tiến độ và lãng phí, với giá trị tạm tính khoảng 99,68 tỷ đồng.
Từ kết luận thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GDĐT tổ chức kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm của Bộ trưởng, Thứ trưởng được phân công phụ trách Dự án qua các thời kỳ.
Đồng thời, yêu cầu Bộ GDĐT khẩn trương xử lý nợ đọng XDCB, sớm hoàn thành Dự án; tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với các đơn vị chức năng, lãnh đạo ĐHNT, ĐHKG, Ban Quản lý dự án và cá nhân liên quan; hoàn trả hơn 157 triệu đồng sai phạm về ngân sách nhà nước.
