Thanh tra Chính phủ xác định rõ sai phạm của lãnh đạo TISCO và nhiều bộ, ngành, đơn vị khiến dự án hơn 8.100 tỷ “đắp chiếu” thành đống sắt rỉ sét. Ảnh: Tuoitre.vn

Theo kết luận thanh tra vừa được TTCP ban hành, đến nay dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - TISCO vẫn “đắp chiếu” dù đã rót hơn 4.400 tỷ đồng. Đáng chú ý, trong tổng số tiền đã rót ra, TISCO đã thanh toán cho nhà thầu - Công ty Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) gần 110 triệu USD. 

Chưa kể, TISCO còn thanh toán thay MCC tiền thuế là 11,6 triệu USD và phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là 4,737 tỷ đồng, vượt cả giá trị hợp đồng.

Trong khi đó, MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD.

Nhập ô tô, đầu máy toa xe để chạy trong nội bộ

TTCP cho biết, theo tài liệu, hồ sơ do TISCO cung cấp và xác nhận của Cục Đăng kiểm Việt Nam, nhiều loại thiết bị, máy móc do MCC cung cấp với giá trị lớn có sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ, tên nhà cung cấp, thông số kỹ thuật, trọng tải… với tổng giá trị hóa đơn nhập khẩu là 38,8 triệu USD.

Dù vậy, TISCO đã không yêu cầu tái xuất, phạt vi phạm, giảm trừ khi thanh toán mà còn làm các thủ tục để tiếp nhận.

Kết luận nêu rõ, có 42 chiếc ô tô trị giá hơn 1 triệu USD được nhập về thì đều sai khác về tải trọng giữa hồ sơ TISCO xin đăng ký đăng kiểm với kết quả kiểm tra của Cục Đăng kiểm.

Theo quy định, 42 ô tô này không được phép tham gia giao thông đường bộ. Cho nên, TISCO đã  có văn bản gửi xin Cục Đăng kiểm cho những chiếc xe này "chỉ hoạt động trong phạm vi hẹp”, phục vụ sản xuất trong dây chuyền công nghệ nội bộ của công ty, không tham gia giao thông công cộng.

5 đầu máy toa xe trị giá hơn 5 triệu USD cũng được nhập về bị sai khác về thông số, ký hiệu. Cục Đăng kiểm đã thông báo với TISCO việc có 2 đầu máy không được phép hoạt động trên mạng đường sắt quốc gia. TISCO tiếp tục đề nghị cho 2 đầu máy được hoạt động trong phạm vi nội bộ.

Ngoài ra, còn có các máy móc, thiết bị đã nhập khẩu với tổng giá trị 31,5 triệu USD có sai khác về mã hiệu, thông số kỹ thuật, xuất ứ, tên nhà cung cấp thiết bị …

“Trách nhiệm để xảy ra những sai phạm này thuộc về Tổng Giám đốc, Giám đốc, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án và các bộ phận có liên quan thuộc TISCO”, TTCP nêu rõ.

Cố ý làm trái, thất thoát vốn đầu tư

Cũng theo kết luận thanh tra, TISCO cùng với MCC đã ký hợp đồng thầu phụ giao cho Công ty Cổ phần Xây dựng Công nghiệp Việt Nam (VINAINCON), các nhà thầu phụ khác thực hiện phần C và thanh toán giá trị theo giá điều chỉnh là hành vi cố ý làm trái quy định pháp luật về đầu tư, không đúng nội dung hợp đồng EPC số 01 #.

Đơn vị này đã sử dụng số liệu tổng hợp do VINAINCON lập chi phí phát sinh phần C hơn 15 triệu USD không có cơ sở nhưng vẫn trình các bộ, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. TISCO còn thỏa luận để MCC được hưởng chi phí quản lý giá trị phần C với số tiền hơn 708 nghìn USD, gây thất thoát vốn đầu tư. 

Trong khi đó, Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) thì không thẩm tra nhưng vẫn trình Thủ tướng và các Bộ phê duyệt chi phí phát sinh phần C hơn 15 triệu USD.

Bộ Công thương có văn bản giới thiệu và đề nghị VNS, TISCO giao VINAINCON là nhà thầu phụ và có ý kiến theo đề nghị TISCO ký hợp đồng với các nhà thầu phụ khác theo hình thức hợp đồng đơn giá là không đúng thẩm quyền được giao, vi phạm quy định pháp luật về đầu tư.

Đáng nói, VINAINCON đã không thực hiện cam kết theo hợp đồng mà ký 40 hợp đồng giao việc và khoán cho 29 nhà thầu khác với giá hơn 505 tỷ. Trên thực tế, VINAINCON và các nhà thầu được VINAINCON giao việc cũng không thực hiện các điều khoản cam kết trong hợp đồng được ghi nhận khi nhiều hạng mục không được thi công.

TISCO đã phải gửi văn bản cho VINAINCON cho rằng, “tiến độ thi công trên công trường rất chậm, không thể chấp nhận được".

TTCP xác định trách nhiệm để xảy ra những sai phạm trên thuộc về lãnh đạo Bộ Công thương, Phó Tổng Giám đốc VNS, Tổng Giám đốc và các cán bộ có liên quan thuộc TISCO, VINAINCON…

4 nội dung chuyển cơ quan điều tra

Trước những sai phạm của lãnh đạo TISCO, VNS, Bộ Công thương, từ năm 2017, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ, tài liệu cho Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an để điều tra.

Đó là việc Tổng Giám đốc TISCO và một số cán bộ thuộc TISCO, VNS, Bộ Công Thương có liên quan trong việc ký các Biên bản thỏa thuận phân chia công việc Phần C, chuyển một số phần việc từ Phần P sang Phần C; ký hợp đồng giao VINAINCON, các nhà thầu phụ khác thực hiện Phần C; thanh toán theo đơn giá điều chỉnh không đúng Hợp đồng EPC làm phát sinh tăng TMĐT, gây thất thoát vốn đầu tư.

Nội dung tiếp theo là việc Tổng Gia TISCO, một số cán bộ liên quan trong việc ký các phụ lục hợp đồng EPC và một số văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc thiết bị không đúng chủng loại, thông số kỹ thuật, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa không đúng Hợp đồng EPC, tiêu chuẩn về quản lý chất lượng hàng hóa, bất lợi cho TISCO, ảnh hưởng đến chất lượng công trình, nếu MCC và TISCO không xử lý sẽ gây thất thoát vốn đầu tư.

Việc Tổng GĐ TISCO, một số cán bộ liên quan trình, phê duyệt và thanh toán nhiều khoản tiền cho MCC, các Nhà thầu phụ, các tổ chức tư vấn, vi phạm quy định, nếu MCC và TISCO không xử lý sẽ gây thất thoát vốn đầu tư.

Cuối cùng là việc VINAINCON lập dự toán Phần C theo đơn giá điều chỉnh, báo cáo các bộ, ngành, Thủ tướng Chính phủ thiếu căn cứ; vi phạm hợp đồng thực hiện Phần C, chậm tiến độ Dự án, phát sinh tăng TMĐT, bán thầu hưởng phí trái pháp luật. 

Năm 2007, TISCO và MCC ký hợp đồng EPC với giá trị xấp xỉ 161 triệu USD. Hai bên cam kết mức giá này là “trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các khoản thuế và chi phí cần thiết”. Thời gian thực hiện dự kiến 30 tháng.

Sau đó, TISCO và MCC lại ký với nhau 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng trong hợp đồng EPC đã ký gây bất lợi cho TISCO, vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật về đầu tư.

Đơn cử, Phụ lục hợp đồng lần 1 ký ngày 20/12/2007 ghi nhận nội dung: Hồ sơ thanh toán hàng hóa nhập khẩu MCC trình Ngân hàng không cần bản gốc CO, CQ... theo quy định này thì Ngân hàng không phải thực hiện chức năng giám sát hoặc khiếu kiện khi phát hiện hàng hóa không đúng chất lượng là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc nhiều loại máy móc thiết bị MCC giao cho TISCO không đúng quy cách chủng loại, sai khác về xuất xứ, tên nhà cung cấp, ký hiệu, thông số kỹ thuật là vi phạm nghiêm trọng quy định tại khoản 1 Điều 45 Luật Xây dựng 2003....

“Đây là nguyên nhân dẫn đến dự án chậm tiến độ, phát sinh tăng tổng mức đầu tư, gây lãng phí, thất thoát vốn đầu tư", TTCP nêu rõ.

Thực tế, VINACINCON và các nhà thầu phụ Việt Nam gặp nhiều khó khăn khi lắp đặt thiết bị công nghệ mà MCC thiết kế, chế tạo”, TTCP xác định, trách nhiệm thuộc về Tổng Giám đốc TISCO và Trưởng phòng Đầu tư Phát triển VNS.

 Hương Giang