Quảng Nam cần cắm mốc giới hành lang bảo vệ hồ chứa nước Phú Ninh. Ảnh: Internet

Chưa xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Công trình thủy lợi Phú Ninh có diện tích mặt hồ khoảng 3.433ha. Hồ Phú Ninh đang tạo nguồn cấp nước cho các công trình: Trạm Thủy điện Phú Ninh; 4 nhà máy thuộc Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Quảng Nam; Nhà máy Nước BOO Phú Ninh, Nhà máy Nước Tam Phước thuộc Công ty Cổ phần Cấp nước King và Công ty Cổ phần Thái Việt Swine Line. Trong đó, 3 công trình (Trạm Thủy điện Phú Ninh, Nhà máy Nước Tam Hiệp - Tam Xuân, Nhà máy Nước BOO Phú Ninh) có vị trí gần công trình hồ Phú Ninh. Tuy nhiên, việc cắm mốc hành lang bảo vệ hồ chưa thực hiện nên không có cơ sở xác định phạm vi, ranh giới, diện tích đất các tổ chức đang sử dụng nằm trong hành lang bảo vệ hồ chứa.

Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam (công ty) được UBND tỉnh Quảng Nam giao quản lý, vận hành công trình thủy lợi, không sử dụng đất có mặt nước hồ Phú Ninh vào mục đích phi nông nghiệp, nuôi trồng, khai thác thủy sản. Ngày 1/2/2019, UBND tỉnh Quảng Nam có Quyết định số 416/QĐ-BND ban hành danh mục đập, hồ chứa nước thủy lợi trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, công ty được giao trách nhiệm quản lý hồ Phú Ninh.

Theo Quyết định số 3086/QĐ-UBND ngày 26/10/2021 của UBND tỉnh Quảng Nam về việc phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất, công ty được tiếp tục sử dụng nhà quản lý đập chính hồ Phú Ninh, diện tích 19.500m² đất, nhà bảo vệ đập chính hồ chứa nước Phú Ninh, diện tích 4.775,57m² đất và nhà quản lý đập tràn, diện tích 20.292,38m² đất. Công ty không được giao, cho thuê đất có mặt nước tại khu vực hồ Phú Ninh.

Thời điểm thanh tra, công ty chưa thực hiện các hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với các công trình quản lý, bảo vệ đập được tiếp tục sử dụng theo yêu cầu của UBND tỉnh Quảng Nam tại Quyết định số 3086/QĐ-UBND. Công trình hồ Phú Ninh chưa được cắm mốc giới hành lang bảo vệ an toàn theo quy định.

Đoàn thanh tra tiến hành làm việc với Sở Tài nguyên và Môi trường và rà soát hồ sơ về đất đai, có 2 tổ chức đang sử dụng đất tiếp giáp với hồ chứa và công trình đập. Tuy nhiên, việc cắm mốc hành lang bảo vệ hồ chưa thực hiện nên không có cơ sở xác định được phạm vi, ranh giới, diện tích đất các tổ chức đang sử dụng nằm trong hành lang bảo vệ hồ chứa. 2 tổ chức gồm: Công ty Cổ phần Đầu tư du lịch Hùng Cường thực hiện Dự án Khu dịch vụ du lịch Đồi Đá Đen - Phú Ninh tại xã Tam Đại, huyện Phú Ninh, được UBND tỉnh Quảng Nam cho thuê đất với diện tích 114.525,7m² (giai đoạn 1) tại Quyết định số 2471/QĐ-UBND ngày 14/7/2015; trạm thủy điện Phú Ninh thuộc Công ty Dịch vụ Điện lực miền Trung, công trình xây dựng đồng thời với công trình đập (nhà máy đặt sau thân đập, trên cửa lấy nước vào kênh chính phục vụ tưới tiêu).

Nước rò rỉ nhiều năm nhưng chưa được sửa chữa, khắc phục

Về việc chấp hành pháp luật tài nguyên nước, hồ chứa nước Phú Ninh hoạt động theo chế độ điều tiết năm; chế độ khai thác nước phục vụ mục đích tưới tại cống Bắc là 290 ngày/năm, cống Nam là 290 ngày/năm và cống Dương Lâm là 220 ngày/năm, tạo nguồn cấp nước cho phát điện, sinh hoạt và sản xuất công nghiệp.

Từ năm 2014 đến hết năm 2021 (trước thời điểm được cấp giấy phép khai thác, sử dụng nước mặt), lượng nước khai thác lớn nhất một số tháng nhiều hơn so với quy định của giấy phép, chủ yếu xảy ra vào tháng 9, 10 hàng năm, công ty đã lập sổ theo dõi mực nước, lưu lượng qua các cống 2 lần/ngày, thời gian từ ngày 30/4 đến 10/5; 10/9 đến 15/11 hàng năm, các cống không vận hành, lượng nước tạo nguồn cho các công trình khai thác trên kênh chủ yếu là lượng nước trữ còn lại trên kênh và lượng nước rò rỉ qua các cống: Cống Bắc rò với các mức lưu lượng từ 0,5m³/giây đến 0,8m³/giây; cống Nam rò với các mức lưu lượng từ 0,06m³/giây đến 0,12m³/giây.

“Trong thời gian cống Bắc, cổng Nam, cống Dương Lâm không vận hành, nước rò rỉ qua cống đã nhiều năm nhưng công ty chưa sửa chữa, khắc phục dứt điểm tình trạng trên”, kết luận nêu.

Về lĩnh vực khí tượng thủy văn, kết luận thanh tra chỉ ra, trạm đo mưa chưa đảm bảo mật độ trạm theo quy định tại Điều 5 Thông tư sổ 30/2018/TT-BTNMT quy định kỹ thuật về quan trắc và cung cấp thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn đối với trạm khí tượng thủy văn chuyên dùng; thước đo mực nước tại vị trí thượng lưu đập số 3 bị gãy chưa được sửa chữa để đo đạc được mực nước thấp nhất theo quy định.

Việc cung cấp thông tin, dữ liệu quan trắc khí tượng thủy văn chưa đầy đủ tới cơ các quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền, chưa cung cấp đến Tổng cục Khí tượng Thủy văn.

Thanh tra Bộ Tài nguyên và Môi trường kiến nghị UBND tỉnh Quảng Nam chỉ đạo các cơ quan chức năng hoàn thiện phương án bảo vệ công trình thủy lợi, tổ chức cắm mốc giới hành lang bảo vệ an toàn công trình, hành lang bảo vệ nguồn nước hồ chứa Phú Ninh sau khi phương án dược phê duyệt; chỉ đạo cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, rà soát hiện trạng sử dụng đất của các tổ chức, cá nhân trong phạm vi hành lang bảo vệ an toàn công trình để có biện pháp xử lý, khắc phục theo quy định của pháp luật; chỉ đạo công ty lập hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với các công trình quản lý, bảo vệ đập được giữ lại tiếp tục sử dụng theo quy định của pháp luật.

Phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện cắm mốc giới hành lang bảo vệ an toàn công trình, hành lang bảo vệ nguồn nước hồ chứa Phú Ninh sau khi phương án cắm mốc giới được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

Chủ trì, phối hợp với các tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh và chính quyền địa phương có biện pháp bảo vệ môi trường nguồn nước công trình thủy lợi Phú Ninh.

Sửa chữa, khắc phục dứt điểm tình trạng nước rò rỉ qua cống Bắc, cống Nam, cống Dương Lâm trong thời gian không vận hành, đảm bảo sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn tài nguyên nước.

Bổ sung các trạm đo mưa đảm bảo mật độ trạm theo quy định tại Thông tư số 30/2018/TT-BTNMT; thay thế, sửa chữa thước đo mực nước tại vị trí thượng lưu đập số 03 để đo đạc được mực nước thấp nhất theo quy định.

Cung cấp thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn quan trắc được về Tổng cục Khí tượng Thủy văn theo quy định tại khoản 3, Điều 1 Nghị định số 48/2020/NĐ-CP.