Sau 3 năm đưa vào khai thác, sử dụng, dự án đã xuất hiện nhiều vấn đề về chất lượng công trình. Ảnh minh hoạ

Chiều ngày 12/12, Thanh tra Chính phủ đã công khai kết luận thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật đối với dự án đầu tư xây dựng công trình mở rộng QL1 đoạn từ km1125 - km1265, tỉnh Bình Định và Phú Yên.

Dự án có chiều dài khoảng 118 km, từ khi được thông xe kỹ thuật và nghiệm thu đưa vào khai thác, sử dụng đã góp phần tăng cường năng lực giao thông từ Bắc vào Nam và phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, sau 3 năm đưa vào khai thác, sử dụng, dự án đã xuất hiện nhiều vấn đề về chất lượng công trình. “Nguyên nhân chính là do trong quá trình thực hiện dự án, các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đã để xảy ra những khuyết điểm, vi phạm”, Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Điều chỉnh thiết kế chưa đúng luật

Theo Thanh tra Chính phủ, khi phê duyệt thiết kế cơ sở, Bộ GTVT cho phép phá dỡ 9 cầu cũ để xây mới. Tuy nhiên, khi quyết định điều chỉnh thiết kế cơ sở đã cho phép giữ lại 7 cầu cũ để sửa chữa, sử dụng, trong đó có 6 cầu được xác định lại tải trọng chỉ từ 22 tấn đến 25 tấn.

Hiện tại, trên toàn dự án, có 18/33 cầu cũ đang được gắn biển hạn chế tải trọng từ 22 tấn đến 25 tấn, mức tải trọng này không đồng bộ với tải trọng cho phép của đường QL1 sau cải tạo, mở rộng và cầu xây mới (tải trọng thiết kế HL-93, người đi bộ 3kN/m2, tương ứng khoảng 30 tấn) gây khó khăn cho quá trình khai thác và không phát huy cao nhất hiệu quả của dự án.

Năm 2014, Bộ GTVT đưa ra chủ trương điều chỉnh thiết kế cơ sở chưa đúng với quy định pháp luật như: cho phép hạ tiêu chuẩn dự án không theo tiêu chuẩn ngành; hạ cao độ thiết kế không theo tiêu chuẩn Việt Nam; tháo dỡ 1.717,7m và phá bỏ 504,58m rãnh thoát nước dọc đã thi công; bỏ thiết kế rãnh dọc đối với đoạn chưa thi công nhưng sau này lại phải bổ sung một số đoạn tuyến.

Đối với một số cầu xây mới, Bộ này “cho phép châm chước yếu tố thủy văn như cầu cũ”, dẫn đến cao độ đáy dầm đều thấp hơn quy định trong Tiêu chuẩn 22TCN 272:2005 từ 0,5 đến 1m, làm giảm khả năng thoát lũ, gia tăng tình trạng ngập lụt mặt đường…

Đến khi thực hiện dự án, Ban Quản lý dự án 2 (nay là Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh) có thiếu sót khi lập hồ sơ yêu cầu đã yêu cầu nguồn vốn đầu tư đối với nhà đầu tư tại Dự án BOT Nam Bình Định thấp hơn tổng mức đầu tư của dự án, ảnh hưởng nhất định đến việc đảm bảo vốn để thực hiện dự án.

Tại Hợp đồng BOT chỉ đề cập đến nội dung không bồi hoàn mà không đề cập đến các nội dung về chất lượng công trình (định lượng cụ thể) đạt tỷ lệ bao nhiêu %; nghĩa vụ mỗi bên sau khi chuyển giao. Theo Thanh tra Chính phủ, “đây là sơ hở nếu không kịp thời xử lý, có thể sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước trước, trong và sau khi nhận bàn giao công trình để quản lý, sử dụng”.

Hơn nữa, Bộ GTVT chậm ban hành quy định về vi phạm chất lượng bảo trì; chậm thực hiện đàm phán với nhà đầu tư để điều chỉnh các quy định nêu trên trong hợp đồng BOT, ảnh hưởng đến việc quản lý, khai thác dự án BOT Bắc và Nam Bình Định.

Vật liệu thiếu đồng bộ, tiêu chuẩn “ngoài quy định”

Cũng theo thông báo kết luận thanh tra, nhà thầu Cienco4 đã sử dụng vật liệu đá dăm từ nhiều mỏ có tính chất cơ lý khác nhau nên chất lượng bê tông nhựa thiếu sự đồng nhất và ổn định, do đó khi gặp các yếu tố bất lợi thì bê tông nhựa dễ bị phá vỡ.

Nhà thầu này còn sử dụng vật liệu tưới dính bám của mặt đường chưa đúng quy định; áp dụng chưa đúng tiêu chuẩn để phối trộn thành phần cấp phối hỗn hợp cốt liệu, một số chỉ tiêu về độ rỗng dư, độ dẻo marsahll nằm ngoài quy định; thiết bị thi công thiếu chứng chỉ kiểm định, không có phiếu kiểm tra từng mẻ trộn tại trạm trộn….

Công tác giám sát, nghiệm thu thực hiện cũng chưa đúng quy định, còn để một số nhà thầu sử dụng vật liệu chưa đúng hồ sơ thiết kế. Cho nên, sau gần hai năm đưa công trình vào khai thác sử dụng, kết quả kiểm định cho thấy, cả các dự án thành phần (BOT Bắc Bình Định, BOT Nam Bình Định) đều có mô đun đàn hồi chung của phần lớn mặt đường chỉ từ 140,4Mpa đến 159,1Mpa.

Đồng ý với kết luận thanh tra, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình yêu cầu Bộ GTVT, UBND tỉnh Bình Định thực hiện các nội dung kiến nghị của Thanh tra Chính phủ. Phó Thủ tướng cũng giao Thanh tra Chính phủ theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc xử lý sau thanh tra; tổng hợp kết quả, báo cáo Thủ tướng.

Như vậy, khả năng chịu lực của mặt đường đã bị suy giảm; mặt đường có nhiều hư hỏng dạng nứt mai rùa, nứt đơn, lún vệt bánh xe, bong bật, bong tróc, bạc đầu đá, bong màng nhựa.... Tại một số mẫu thử, có kết quả về các chỉ tiêu thí nghiệm như thành phần hạt, độ chặt, độ rỗng dư...nằm ngoài phạm vi quy định của chỉ dẫn kỹ thuật.

Theo kết luận Thanh tra Chính phủ, để xảy ra các thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trên, trách nhiệm chính thuộc về Bộ GTVT.

“Khi công trình gặp yếu tố bất lợi về thời tiết như mưa bão, ngập lụt, hoặc mưa nhiều ngày liên tục..., nước mặt tích tụ, thẩm thấu vào kết cấu bê tông nhựa, làm khả năng dính bám giữa đá và nhựa nhanh chóng bị suy giảm, đồng thời dưới tác động của tải trọng xe với mật độ giao thông lớn, liên tục đã phá vỡ khả năng dính bám của đá với nhựa và sức chịu đựng của bê tông nhựa, mặt đường bị hư hỏng ảnh hưởng đến nền đường, từ đó chất lượng và tuổi thọ công trình suy giảm”, Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Bên cạnh đó, có trách nhiệm của UBND tỉnh Bình Định khi chỉ đạo thực hiện công tác giải phóng mặt bằng chưa dứt điểm, đến nay nhiều vị trí chưa có mặt bằng để xây rãnh thoát nước. Công tác quản lý quy hoạch khu dân cư hai bên đường thuộc tuyến còn một số tồn tại, còn tình trạng người dân tự san lấp, xây dựng công trình lấn chiếm hành lang an toàn đường bộ, ảnh hưởng đến khả năng thoát nước hai bên đường là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

Kiểm điểm, xử lý các đơn vị, cá nhân có vi phạm

Từ đó, Tổng Thanh tra kiến nghị Thủ tướng giao Bộ GTVT, UBND tỉnh  Bình Định chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm, xử lý theo thẩm quyền đối với các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã có thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm.

Bộ GTVT cũng phải nghiên cứu đề xuất điều chỉnh, bổ sung các tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành đối với các nội dung liên quan đến thiết kế kết cấu áo đường có sử dụng bê tông nhựa; xây dựng quy định để quản lý chất lượng phụ gia dính bám sử dụng trong bê tông nhựa; quy trình thi công, nghiệm thu mặt đường bê tông nhựa có sử dụng phụ gia tăng độ dính bám của đá với nhựa…

Cùng với đó, chỉ đạo Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh tổ chức kiểm tra, rà soát cao độ đáy rãnh, kích thước hình học đối với rãnh dọc trên cả 3 dự án thành phần, đảm bảo yêu cầu thoát nước và các yêu cầu kỹ thuật của hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công; tiếp tục kiểm tra, theo dõi, đánh giá chất lượng, độ ổn định của lớp bê tông nhựa Polime.

UBND tỉnh Bình Định phối hợp với Bộ GTVT tăng cường kiểm tra, xử lý việc chấp hành xây dựng của các hộ dân ven đường đảm bảo an toàn giao thông và tuổi thọ công trình.

Về kinh tế, Thanh tra Chính phủ kiến nghị, Bộ GTVT, doanh nghiệp dự án kiểm tra, rà soát, phê duyệt quyết toán dự án theo quy định; trên cơ sở giá trị quyết toán được phê duyệt, thực hiện điều chỉnh phương án tài chính và thời gian thu phí tại hai dự án BOT Bắc và Nam Bình Định theo quy định pháp luật.

Riêng với số tiền khoảng 1.560,4 triệu đồng (2.222,28m rãnh) phát sinh do phải tháo, phá dỡ rãnh thoát nước dọc theo chỉ đạo của Bộ GTVT, các bên liên quan thực hiện dứt điểm, tránh khiếu kiện sau này.

Hương Giang