Dù DA đã được thông xe vào ngày 31/12/2022, tuy nhiên theo Thanh tra Chính phủ, trong quá trình thi công, các gói thầu xây lắp đều bị chậm tiến độ. Ảnh: Lê Phương

Kết luận thanh tra nêu, DA thành phần đầu tư xây dựng đoạn Cam Lộ - La Sơn (thuộc DA xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-­2020) nằm trên địa bàn tỉnh Quảng Trị và tỉnh Thừa Thiên Huế do Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) làm chủ đầu tư (Ban Quản lý (BQL) DA đường Hồ Chí Minh được giao quản lý DA).

Để đáp ứng tiến độ DA hoàn thành vào năm 2021 theo yêu cầu của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 21/3/2019 yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung tối đa để triển khai, trong đó về vật liệu xây dựng phục vụ DA, yêu cầu chủ tịch UBND các tỉnh nơi có DA đi qua chỉ đạo các ban, ngành chức năng của địa phương phối hợp với Bộ GTVT, các BQL DA, tư vấn để thống nhất vị trí mỏ vật liệu đảm bảo đủ trữ lượng, chất lượng; ưu tiên tạo mọi điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh thủ tục cấp hoặc gia hạn giấy phép khai thác mỏ vật liệu cung cấp cho DA.

Dù DA đã được thông xe vào ngày 31/12/2022 nhưng theo Thanh tra Chính phủ, trong quá trình thi công các gói thầu xây lắp đều bị chậm tiến độ. Bộ GTVT đã 5 lần gia hạn tiến độ thực hiện, trong đó các gói thầu XL02, XL05, XL06, XL11 bị chậm tiến độ có liên quan đến việc thiếu vật liệu đất đắp nền đường và điều chỉnh thiết kế kỹ thuật phải bổ sung nguồn vật liệu đất đắp nền đường; các gói còn lại phần lớn được sử dụng đất đắp điều phối nội bộ từ nền đào.

Theo Thanh tra Chính phủ, nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ DA là do số lượng mỏ quy hoạch cung cấp cho DA chưa được cấp phép, đến khi khởi công DA mới tiến hành cấp phép thăm dò, cấp phép khai thác nên mất nhiều thời gian giải quyết các thủ tục hành chính; bất cập, vướng mắc giữa Luật Khoáng sản và Luật Đất đai trong việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, cho thuê đất; giá nhiên vật liệu tăng (thép xây dựng tăng khoảng 18-22%, xăng dầu tăng khoảng 55% so với năm 2019 - năm phê duyệt dự toán); giá vật liệu (đất đắp) thực tế cao hơn so với giá công bố của tỉnh, nhà thầu thi công cầm chừng.

Thêm vào đó, thời tiết trên địa bàn tỉnh Quảng Trị và tỉnh Thừa Thiên Huế mưa nhiều, kéo dài ảnh hưởng đến công tác thi công các gói thầu. Đặc biệt năm 2020 có bão lũ lịch sử gây ngập lụt bất thường kéo dài từ cuối tháng 9/2020 đến hết tháng 01/2021; thời tiết khu vực diễn biến bất thường.

Qua thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra một số thiếu sót, vi phạm như chủ đầu tư DA thành phần đầu tư xây dựng đoạn Cam Lộ - La Sơn là Bộ GTVT điều tra khảo sát, đánh giá trữ lượng, chất lượng của các mỏ phục vụ DA chưa chính xác; một số mỏ có trong thiết kế, nhưng khi thi công không lấy được phải đi tìm mỏ khác hoặc đề nghị cấp mỏ mới; một số mỏ đá, cát thực tế không cung cấp, hoặc cung cấp ít hơn khối lượng thiết kế, làm tăng chi phí vận chuyển do điểm mỏ cung cấp vật liệu xa hơn, ảnh hưởng thời gian thi công của một số gói thầu, chậm tiến độ của DA, dẫn đến thiếu nguồn cung cấp vật liệu đất đắp nền đường khi thưc hiện DA.

BQL DA đường Hồ Chí Minh được Bộ GTVT giao làm đại diện chủ đầu tư thực hiện DA chưa phối hợp chặt chẽ với đơn vị tư vấn gồm Liên danh Tổng Cty Tư vấn thiết kết (TVTK) GTVT - CTCP, Cty Cổ phần (CP) TVTK GTVT 4 và Cty CP TVXD công trình giao thông 5; Liên danh Cty CP Tấn Phát và Cty CP Xây dựng VNC; Cty CP Tư vấn Trường Sơn) trong việc điều tra, khảo sát, đánh giá trữ lượng, chất lượng của các mỏ đất đắp nền đường phục vụ DA không chính xác, chưa phù hợp với thực tế thi công.

Các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế chưa thực hiện triệt để Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 21/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ, Nghị quyết số 60/NQ-CP ngày 16/6/2021 và số 133/NQ-CP ngày 19/10/2021 của Chính phủ về ưu tiên trong việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường  phục vụ cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

Tại tỉnh Quảng Trị, các cơ quan chức năng phê duyệt bổ sung quy hoạch đối với một số mỏ khoáng sản và mỏ đất làm vật liệu san lấp trên địa bàn khi chưa lấy ý kiến tham gia của các bộ ngành theo quy định; ban hành các quyết định khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản không đúng tiêu chí; cấp phép khai thác khoáng sản đất làm vật liệu san lấp không có trong quy hoạch, không làm các thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, không có báo cáo đánh giá tác động môi trường

Cty CP Thiên Tân - đại diện Liên danh Cty CP Thiên Tân và Cty CP Tân Hưng chưa nộp hồ sơ đóng cửa mỏ đá khối A - Tân Lâm, xã Cam Thành theo quy định của Luật Khoáng sản; Cty CP Thiên Tân khai thác vượt công suất tại mỏ đá vôi khối B - Tân Lâm, xã Cam Tuyền; một số mỏ đã hết thời hạn theo giấy phép, nhưng chậm làm thủ tục đóng cửa mỏ, cải tạo phục hồi môi trường; cho phép 3 hộ gia đình cải tạo, hạ độ cao đối với đất nông nghiệp và sử dụng đất làm vật liệu san lấp công trình, không đúng quy định; Cty TNHH Xây dựng số 9 chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, phí bảo vệ môi trường tại mỏ cát, sỏi lòng sông Đắkrông…

Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, việc phối hợp với Bộ GTVT và BQL DA đường Hồ Chí Minh trong việc cung cấp vật liệu đáp ứng nhu cầu, tiến độ DA (nhất là vật liệu đất đắp nền đường) chưa đúng tinh thần Chỉ thị số 07 của Thủ tướng Chính phủ, Nghị quyết số 60 của Chính phủ; việc cho phép Cty CP Lâm nghiệp 1/5 tiến hành khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (mỏ đất tại thôn Phường Hóp) khi chưa làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất, chưa được thuê đất, chiếm đất rừng sản xuất; chưa có hướng xử lý, kiểm soát khối lượng khai thác tồn kho đối với mỏ được phép nâng công suất khai thác theo Nghị quyết số 60/NQ-CP và số 133/NQ-CP của Chính phủ (mỏ đá Khe Phèn của Cty TNHH Coxano Hương Thọ).

Việc kiểm tra, giám sát, bổ sung giá đất đắp nền đường khi có thông tin về giá vật liệu đất đắp được bán với giá cao hơn giá được công bố chưa được thực hiện; thông báo giá vật liệu đất san lấp chung cho các mỏ cấp phép thuộc khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản và các mỏ cấp phép thông qua đấu giá quyền khai thác khoáng sản; chưa chỉ đạo thông báo giá vật liệu đất đắp K95, K98 để quản lý giá vật liệu đất đắp cung cấp cho DA cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

“Trách nhiệm thuộc giám đốc các sở: Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng; UBND các huyện, thị xã có liên quan; Chủ tịch, Phó Chủ tịch phụ trách của UBND tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế; các chủ mỏ được cấp phép khai thác khoáng sản”, Thanh tra Chính phủ nêu.

Bài 2: Kiểm điểm trách nhiệm, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có liên quan