(Thanh tra) - Thanh tra Chính phủ vừa ban hành thông báo kết luận thanh tra toàn diện quá trình đề xuất, triển khai thực hiện Dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn và hoạt động sản xuất kinh doanh. Kết luận thanh tra đã được Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình có ý kiến chỉ đạo thực hiện tại Văn bản số 2730/VPCP-V.I của Văn phòng Chính phủ.
Dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn được đầu tư xây dựng trên địa bàn huyện Đồng Hỷ và Võ Nhai (cũ), tỉnh Thái Nguyên là các huyện miền núi, có đa số là đồng bào dân tộc ít người rất khó khăn, trình độ dân trí còn ở mức thấp, mức sống của Nhân dân còn nghèo; cơ sở hạ tầng chưa phát triển.
Dự án đi vào hoạt động tạo điều kiện cho công nghiệp địa phương và khu vực phát triển, tăng nguồn thu cho địa phương, tạo thêm công ăn việc làm cho con em các dân tộc trong vùng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương, nâng cao đời sống của Nhân dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc ít người… Tuy nhiên, kết quả hoạt động kinh doanh của dự án đến ngày 31/12/2021 đã thua lỗ hơn 1,9 nghìn tỷ đồng.
Theo Thanh tra Chính phủ, qua thanh tra cho thấy, về chủ trương đầu tư và phê duyệt dự án, Văn bản số 782 BKH/VPTĐ ngày 1/2/2002 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự án đầu tư Nhà máy xi măng Thái Nguyên chưa có nội dung thể hiện rõ việc thẩm định về các điều kiện tài chính và phương án hoàn trả vốn đầu tư của dự án, vi phạm Điều 7, khoản 3 Điều 11, khoản 6 Điều 26, Điều 27, Điều 31 Nghị định số 52/1999/NĐ-CP ngày 8/7/1999 về quy chế quản lý đầu tư và xây dựng.
Việc VINAINCON điều chỉnh vượt tổng mức đầu tư và đề nghị quyết toán vượt 1.063 tỷ đồng (vượt 38%) không đúng thẩm quyền là vi phạm khoản 2 Điều 13 Nghị định số 16/2005/NĐ-CP; khoản 1 Điều 36 Nghị định số 99/2007/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình. VINAINCON cũng không tiếp thu ý kiến của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tính trượt giá của phần chi bằng ngoại tệ (theo Quyết định số 140/QĐ-TTg cho phép phần ngoại tệ sử dụng khoảng 70 triệu USD) mà tính quy đổi tỷ giá cho toàn bộ dự án.
Về lập, thẩm định, phê duyệt kế hoạch đầu tư và việc điều chỉnh, VINAINCON phê duyệt điều chỉnh và đề nghị quyết toán vượt 763,104 tỷ đồng so với kế hoạch đấu thầu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. “Việc phê duyệt điều chỉnh vượt 763,104 tỷ đồng là không đúng với chỉ đạo tại Văn bản số 536/CP-CN của Thủ tướng Chính phủ; không đúng thẩm quyền theo quy định tại điểm 1 khoản 19 Điều 1 Nghị định số 66/2003/NĐ-CP ngày 12/6/2003”, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Đến khâu phê duyệt tổng dự toán và điều chỉnh, theo Thanh tra Chính phủ, việc VINAINCON quyết định phê duyệt tổng dự toán năm 2007 và điều chỉnh năm 2014 (dự án hoàn thành năm 2009) của dự án là chưa đúng về trình tự thủ tục theo quy định. Việc phê duyệt tổng dự toán căn cứ thiết kế kỹ thuật của nhà thầu FCB (nhà thầu gói thầu 01) nhưng chưa được phê duyệt thiết kế kỹ thuật mà căn cứ trên cơ sở các thiết kế bản vẽ thi công - dự toán của các gói thầu đã và đang thực hiện là không đúng quy định.
Tiến độ thực hiện đầu tư xây dựng dự án; việc bố trí vốn, sử dụng và nghiệm thu, thanh quyết toán vốn đầu tư dự án theo Báo cáo quyết toán dự án còn phải trả theo nghiệm thu A-B là 262,845 tỷ đồng.
“Việc VINAINCON đề nghị quyết toán vượt 1.063 tỷ đồng (38%), điều chỉnh vượt tổng mức đầu tư không đúng thẩm quyền so với dự án đầu tư đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 140/QĐ-TTg ngày 8/2/2002, vi phạm Điều 3 Thông tư số 10/2020/TT-BTC ngày 20/2/2020 quy định về quyết toán dự án hoàn thành”, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Thanh tra về huy động vốn vay đầu tư và trả nợ vốn vay của dự án cho thấy kế hoạch vốn vay cho dự án không khả thi, nên phải thay đổi nguồn vay trong nước sang vay nước ngoài, chịu biến động tỷ giá ngoại tệ làm chi phí vốn tăng cao, kéo dài thời gian chung của dự án, mất khả năng trả nợ tính đến ngày 31/12/2021 với tổng số dư nợ vay là 3.597,4 tỷ đồng (nợ quá hạn là 917,6 tỷ đồng), trong đó có các khoản nợ của Ngân hàng BIDV là 238,855 tỷ đồng và Ngân hàng VDB là 1.126,455 tỷ đồng.
Theo Thanh tra Chính phủ, việc vay vốn của BNP Paribas với số tiền 58.948.563,1 EURO (chưa tính lãi vay và các loại phí liên quan) tương đương 1.365,5 tỷ đồng được bảo lãnh Chính phủ, đến thời điểm này Bộ Tài chính chưa cung cấp được hồ sơ theo quy định tại Quyết định số 233/1999/QĐ-TTg ngày 20/12/1999 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành quy chế bảo lãnh của Chính phủ đối với các khoản vay nước ngoài; chưa có văn bản phê duyệt của cấp có thẩm quyền đối với kết quả đấu thầu cho dự án.
Phí bảo lãnh của khoản vay hơn 58,9 triệu EURO là 2,1 triệu EURO tương đương 56,019 tỷ đồng, đến nay chưa có khả năng trả nợ.
Bộ Tài chính đã ứng vốn từ Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài để trả nợ thay cho Chủ đầu tư dự án với tổng số tiền là 39,5 triệu EURO tương đương hơn 1 nghìn tỷ đồng, chủ đầu tư mất khả năng trả nợ, có nguy cơ mất vốn nhà nước đầu tư cho dự án, nhưng chủ đầu tư không mở tài khoản đặc biệt, vi phạm quy định tại khoản 7 Điều 15 Nghị định số 15/2011/NĐ-CP ngày 16/02/2011 về cấp và bảo lãnh Chính phủ.
Ngoài ra, Dự án còn vay Quỹ tích lũy khoản 20 triệu USD và lãi vay trong thời gian xây dựng là 6,28 triệu USD, tổng cộng là 26,28 trỉệu USD tương đương số tiền 503,556 tỷ đồng, đến nay chưa có khả năng trả nợ.
Về quản lý, sử dụng đất đai và khai thác khoáng sản đá vôi, đá sét, theo Thanh tra Chính phủ, đất đã thu hồi và giao cho Dự án, nhưng chưa làm các thủ tục cho thuê và chưa tính tiền thuê đất, diện tích hơn 40 nghìn m2, vi phạm quy định tại Điều 15, Điều 107 Luật Đất đai 2003; việc VINAINCON cho Công ty cổ phần Khai thác đá vôi Quang Sơn thuê lại 10.765m2 đất của Dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn và thu số tiền 258,9 triệu đồng, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 11, Điều 15, Điều 107 Luật Đất đai 2003.
Từ tháng 9/2009 đến tháng 7/2018, Công ty cổ phần Khai thác đá vôi Quang Sơn (không phải chủ mỏ) nhưng đã bổ nhiệm 1 Giám đốc điều hành cho cả mỏ đá vôi La Hiên và mỏ sét Long Giàn, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 36 Luật Khoảng sản năm 1996 và khoản 1 Điều 62 Luật Khoáng sản năm 2010.
Bài 2: Thanh tra 9 gói thầu phát hiện hàng loạt vi phạm
