(Thanh tra) - Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng ngày càng gắn liền với ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, cùng với những cơ hội to lớn mà công nghệ mang lại, ngành Thanh tra Việt Nam cũng đang đối diện với nhiều thách thức mới từ sự gia tăng của tội phạm mạng.
Tội phạm mạng: Mối nguy tiềm ẩn với hoạt động thanh tra
Phát biểu tại Hội nghị bàn tròn “Ứng phó với mối nguy cơ giao thoa: Tội phạm mạng và tham nhũng ở khu vực Đông Nam Á”, ông Cung Văn Trang, Thanh tra Chính phủ Việt Nam nhấn mạnh: Trong thời đại chuyển đổi số, hoạt động của ngành Thanh tra gắn bó chặt chẽ với công nghệ, từ lập kế hoạch thanh tra, quản lý đoàn thanh tra, đến lưu trữ và xử lý dữ liệu điện tử. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, các hành vi tội phạm mạng đang ngày càng diễn biến tinh vi, khó lường, trở thành thách thức lớn với ngành Thanh tra.
Theo phân tích của Thanh tra Chính phủ, các hình thức tội phạm mạng có thể bao gồm xâm nhập trái phép hệ thống, đánh cắp dữ liệu, lây lan mã độc, gian lận trực tuyến, tấn công từ chối dịch vụ (DDoS), giả mạo thông tin hoặc rửa tiền kỹ thuật số. Tất cả đều có thể tác động trực tiếp đến hoạt động của ngành Thanh tra, một lĩnh vực vốn đòi hỏi tính chính xác, bảo mật và minh bạch cao.
Ba lĩnh vực dễ bị tổn thương nhất
Thứ nhất, trong công tác thanh tra: Ngành Thanh tra Việt Nam đang xây dựng nền tảng số công tác thanh tra, hệ thống có quy mô toàn quốc giúp số hoá quy trình lập kế hoạch, quản lý đoàn, theo dõi kết luận thanh tra. Tuy nhiên, nếu bị tấn công mạng, các thông tin nhạy cảm như dự thảo kết luận thanh tra, dữ liệu tài chính hoặc báo cáo nội bộ có thể bị đánh cắp, rao bán hoặc chỉnh sửa, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và kết quả thanh tra.
Thứ hai, trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo: Nền tảng quản lý công tác khiếu nại tố cáo quốc gia đang được xây dựng với mục tiêu kết nối toàn hệ thống từ trung ương đến địa phương. Song tội phạm mạng có thể giả mạo website, email của cơ quan Thanh tra để thu thập trái phép thông tin công dân, hoặc phát tán “đơn rác” giả mạo, làm méo mó tình hình khiếu nại, tố cáo, gây rối loạn hoạt động xử lý.
Thứ ba, trong công tác phòng, chống tham nhũng: Ngành Thanh tra Việt Nam đang phát triển Cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập, góp phần nâng cao tính minh bạch trong kê khai, kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức. Tuy nhiên, tội phạm mạng có thể sử dụng công nghệ để rửa tiền, mã hoá giao dịch, xóa dấu vết điện tử, gây khó khăn cho quá trình truy vết và xác minh tài sản tham nhũng.
Chủ động bảo vệ mình trên không gian số
Ông Trang nhấn mạnh: “Tội phạm mạng đang và sẽ tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành Thanh tra Việt Nam trong kỷ nguyên số. Tuy nhiên, nếu chủ động nâng cao năng lực, phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế, chúng ta hoàn toàn có thể biến thách thức thành động lực đổi mới.”
Theo đó, Thanh tra Chính phủ đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm, bao gồm: (1) Nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo mật thông tin cho toàn thể cán bộ, công chức, viên chức; (2) Bổ sung và nâng cấp các lớp bảo mật cho hệ thống thông tin của ngành, áp dụng công nghệ mã hoá dữ liệu, kiểm tra lỗ hổng định kỳ, sử dụng AI và Big Data để phát hiện sớm bất thường; (3)Tăng cường phối hợp với Bộ Công an và các cơ quan an ninh mạng quốc tế để chia sẻ cảnh báo, truy vết tội phạm, đảm bảo môi trường số an toàn, tin cậy; (4) Liên tục cập nhật kiến thức, công nghệ và phương pháp thanh tra hiện đại, bảo đảm cán bộ ngành Thanh tra làm chủ công cụ công nghệ, không bị động trước các hình thức tội phạm mới.
Trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á đang đối mặt với sự giao thoa giữa tội phạm mạng và tham nhũng, việc chủ động ứng phó, xây dựng năng lực bảo vệ dữ liệu, hợp tác quốc tế và củng cố nền tảng số an toàn là yêu cầu tất yếu.
Biến thách thức thành cơ hội, ngành Thanh tra Việt Nam đang từng bước kiến tạo môi trường số liêm chính, minh bạch, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại và Chính phủ số phục vụ Nhân dân.
Trả lời câu hỏi của đại biểu quốc tế về ý nghĩa của công nghệ mới đối với công tác thanh tra, ông Cung Văn Trang cho rằng: Công nghệ đang hỗ trợ rất tốt cho hoạt động của ngành Thanh tra. Toàn bộ kế hoạch, hồ sơ, kết luận thanh tra được quản lý tập trung, giúp lãnh đạo có thể giám sát tiến độ theo thời gian thực. Trí tuệ nhân tạo cũng hỗ trợ phân loại và sàng lọc đơn thư khiếu nại, tố cáo, giúp cán bộ tập trung hơn vào khâu xử lý.
Tuy nhiên, ông Trang cũng thẳng thắn nhìn nhận: Công nghệ cũng đặt ra áp lực mới. Cán bộ thanh tra vừa phải hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn, vừa phải thích ứng nhanh với các phần mềm, công cụ mới. Đây là quá trình vừa học, vừa làm, đòi hỏi nỗ lực rất lớn của đội ngũ công chức.
