(Thanh tra) - Luật Viên chức sửa đổi đã kế thừa, hoàn thiện nhiều quy định then chốt về xử lý kỷ luật viên chức theo hướng tăng tính kỷ cương và bảo đảm sự thống nhất trong quản lý đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Về cơ bản, các hình thức kỷ luật đối với viên chức trong Luật Viên chức sửa đổi (Luật Viên chức 2025) không thay đổi so với các quy định trước đây, vẫn bao gồm: Khiển trách, cảnh cáo, cách chức (đối với viên chức quản lý) và buộc thôi việc. Quy định này tiếp tục bảo đảm tính phân hóa, tương xứng giữa tính chất, mức độ vi phạm và hình thức xử lý.
Tuy nhiên, luật sửa đổi đã luật hóa rõ hơn hệ quả pháp lý đi kèm với kỷ luật. Theo đó, không chỉ áp dụng chế tài xử lý kỷ luật, viên chức vi phạm kỷ luật còn bị hạn chế hoặc cấm thực hiện hoạt động nghề nghiệp theo quy định pháp luật có liên quan; đồng thời việc kỷ luật cũng tác động trực tiếp đến quyền lợi của viên chức trong quá trình công tác như bổ nhiệm, tiền lương, tiền thưởng, tuyển dụng, thôi việc.
Cụ thể, Điều 37 Luật Viên chức 2025 quy định, căn cứ vào mức độ vi phạm và hình thức xử lý kỷ luật, viên chức bị xử lý kỷ luật còn bị áp dụng quy định tương xứng về việc bổ nhiệm vào chức vụ cao hơn, quy định về chế độ tuyển dụng, thôi việc, tiền lương, tiền thưởng và các quy định khác có liên quan.
Viên chức đang trong thời hạn xử lý kỷ luật, đang bị điều tra, truy tố, xét xử thì không được ứng cử, đề cử, bổ nhiệm, điều động, biệt phái, đào tạo, bồi dưỡng theo quy định của pháp luật và quy định của cấp có thẩm quyền.
Nếu bị kỷ luật cách chức do tham nhũng, viên chức sẽ không được bổ nhiệm vào vị trí viên chức quản lý.
Trường hợp viên chức bị cấm hành nghề hoặc bị hạn chế hoạt động nghề nghiệp trong một thời hạn nhất định theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền, thì đơn vị sự nghiệp công lập bố trí viên chức vào vị trí việc làm khác không liên quan đến hoạt động nghề nghiệp bị cấm hoặc bị hạn chế. Trường hợp không có vị trí việc làm phù hợp thì chấm dứt hợp đồng làm việc theo quy định của pháp luật.
Kế thừa các quy định về thời hạn, thời hiệu xử lý kỷ luật viên chức trong Nghị định số 112/2020/NĐ-CP ngày 18/9/2020 (được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 71/2023/NĐ-CP ngày 20/9/2023), Luật Viên chức 2025 phân định rõ thời hiệu 5 năm đối với hành vi vi phạm đến mức phải kỷ luật bằng hình thức khiển trách và 10 năm đối với hành vi vi phạm nghiêm trọng hơn (không thuộc trường hợp quy định tại điểm a, khoản 1, Điều 36).
Bên cạnh đó, Luật Viên chức 2025 cũng quy định loại trừ thời hiệu xử lý kỷ luật đối với các hành vi vi phạm quy định về công tác bảo vệ chính trị nội bộ; xâm hại đến lợi ích quốc gia trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, đối ngoại; sử dụng văn bằng, chứng chỉ, giấy chứng nhận, xác nhận giả, không hợp pháp hoặc vi phạm đến mức phải khai trừ Đảng.
Điểm mới nổi bật và có ý nghĩa chính trị - pháp lý sâu sắc nhất trong Luật Viên chức 2025 là quy định xử lý kỷ luật đối với viên chức đã nghỉ việc, nghỉ hưu. Đây là quy định mới được bổ sung để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất giữa viên chức với công chức.
Theo Luật Viên chức 2025, mọi hành vi vi phạm trong thời gian công tác của viên chức, dù đã nghỉ việc hay nghỉ hưu, đều bị xem xét xử lý. Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự, hành chính hoặc kỷ luật.
Khoản 3, Điều 42, Luật Viên chức sửa đổi cũng quy định, viên chức sau khi nghỉ việc, nghỉ hưu mới phát hiện có hành vi vi phạm trong thời gian công tác thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm phải chịu một trong những hình thức kỷ luật khiển trách, cảnh cáo, xoá tư cách chức vụ đã đảm nhiệm gắn với hệ quả pháp lý tương ứng với hình thức kỷ luật.
Đây là bước hoàn thiện quan trọng nhằm bảo đảm sự công bằng, nghiêm minh và thống nhất trong xử lý vi phạm giữa viên chức và công chức.
Có thể nói, về cơ bản, Luật Viên chức 2025 không thay đổi hình thức kỷ luật, nhưng đã góp phần củng cố kỷ luật, kỷ cương, tạo nền tảng xây dựng nền công vụ liêm chính, lấy trách nhiệm làm thước đo xuyên suốt.
Cùng với các quy định về xử lý kỷ luật, luật sửa đổi cũng cụ thể cơ chế khen thưởng viên chức. Điều 35 Luật Viên chức 2025 quy định, viên chức có thành tích trong công tác, hoạt động nghề nghiệp thì được khen thưởng theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng.
Viên chức được khen thưởng do có thành tích xuất sắc hoặc công trạng được nâng lương trước thời hạn, được hưởng tiền thưởng từ quỹ tiền thưởng của đơn vị sự nghiệp công lập hoặc từ nguồn khác, được ưu tiên khi xem xét bổ nhiệm chức vụ cao hơn theo quy định của pháp luật và theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.
Theo ông Nguyễn Văn Bình, một viên chức nghỉ hưu, trú tại phường Phúc Lợi, Hà Nội, việc song hành giữa kỷ luật nghiêm minh và khen thưởng rõ ràng sẽ góp phần hình thành môi trường công vụ công bằng hơn. “Khi làm tốt thì được ghi nhận xứng đáng, còn vi phạm thì bị xử lý đến nơi đến chốn, kể cả khi đã nghỉ hưu. Cơ chế này giúp viên chức ý thức rõ hơn về trách nhiệm của mình trong suốt quá trình công tác”, ông Bình chia sẻ.
