Thanh tra thành phố đối thoại với công dân ngày 21/11/2024. Ảnh: Kim Thành

Chánh Thanh tra thành phố Bùi Thị Hồng Vân cho biết: Trong những năm qua, thành phố Hải Phòng đã và đang đẩy mạnh thực hiện quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhiều dự án được triển khai, việc thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng diễn ra tại nhiều địa phương, phát sinh khiếu nại, tố cáo, nhiều nhất là các khiếu nại, tố cáo liên quan đến việc thu hồi đất, bồi thường, đền bù, tái định cư của các dự án.

Các cấp, các ngành của thành phố đã chú trọng, quan tâm đến công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Nhiều thủ trưởng cơ quan đơn vị đã dành thời gian trực tiếp tiếp công dân, đối thoại giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp kéo dài, áp dụng nhiều giải pháp trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền.

Các giải pháp trên có ưu điểm là đảm bảo việc xác minh giải quyết khiếu nại, tố cáo theo đúng thẩm quyền, đảm bảo theo trình tự thủ tục mà pháp luật định, hạn chế đơn chuyển vòng vo, đơn giải quyết sai thẩm quyền, sai trình tự thủ tục. Tuy nhiên, các giải pháp trên còn những hạn chế là: Số lượng đơn tiếp tục giải quyết lần hai và khiếu kiện ra tòa vẫn lớn. Lượng đơn công dân rút trong quá trình xác minh, giải quyết không nhiều.

Có công dân tiếp tục làm đơn khởi kiện ra các cấp Tòa hành chính từ thành phố đến Tòa án Nhân dân cấp cao, tố cáo cán bộ thụ lý, cán bộ lãnh đạo các cấp, gây mất trật tự tại trụ sở cơ quan nhà nước, mặc dù quyền lợi của người dân vẫn giữ nguyên, không thêm được gì khiến cho tình hình khiếu nại, tố cáo càng nhiều và phức tạp.

Cán bộ, công chức trong quá trình tiếp dân, tham mưu xác minh giải quyết có biểu hiện ngại va chạm với dân, chỉ tập trung tham mưu giải quyết đúng thẩm quyền, đúng quy định của pháp luật, làm đúng chức trách nhiệm vụ được giao mà không đi sâu vào tìm hiểu bản chất, nguồn gốc, nguyên nhân chính của việc khiếu nại, tố cáo vượt cấp, kéo dài của người dân.

Trong năm 2024, quá trình tham mưu xác minh giải quyết khiếu nại, tố cáo, Thanh tra thành phố đã nhận thấy công tác tuyên truyền vận động, thuyết phục công dân rút 26 đơn khiếu nại lần 2, tố cáo tiếp, bên cạnh một số công dân cố tình không hiểu biết pháp luật, cố tình khiếu nại, tố cáo lên cấp cao hơn, còn một bộ phận người dân do không hiểu biết pháp luật; một bộ phận người dân bị lôi kéo, kích động tiếp tục khiếu nại, tố cáo lên cấp có thẩm quyền cao hơn.

Năm 2025 cũng là năm diễn ra Đại hội Đảng các cấp, dự báo sẽ tiềm ẩn, phát sinh nhiều đơn thư khiếu kiện phức tạp. Đơn thư dự báo tăng, khiếu kiện phức tạp. Nếu các cấp chính quyền không chú trọng thực hiện các giải pháp hạn chế đơn thư phát sinh ngay từ cơ sở; tình hình đơn thư, khiếu nại, tố cáo sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế xã hội, bất ổn về an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội của thành phố.

Thanh tra thành phố đã tham mưu cho UBND thành phố Hải Phòng đưa ra một số giải pháp có mục đích cấp thiết làm hạn chế đơn thư phát sinh, đối với đơn thư đã phát sinh thì tuyên truyền vận động, thuyết phục công dân rút đơn nhằm hạn chế đơn thư tiếp tục phát sinh, kéo dài, vượt cấp, phức tạp góp phần phát triển kinh tế xã hội, ổn định về an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Nâng cao kỹ năng tiếp công dân, xác minh giải quyết khiếu nại, tố cáo cho cán bộ

Trong bối cảnh đơn thư khiếu nại, tố cáo ngày càng tăng, đòi hỏi mỗi cán bộ, công chức, thủ trưởng cơ quan nhà nước trực tiếp tham mưu làm công tác tiếp công dân, xử lý đơn, tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo ngoài kiến thức am hiểu về pháp luật còn phải trang bị những kỹ năng tiếp, làm việc với công dân, kỹ năng dân vận khéo, thuyết phục vận động công dân nghe, hiểu quy định của pháp luật, đồng thuận rút đơn đối với những đơn đã giải quyết đúng quy định của pháp luật, quyền lợi của công dân đã được đảm bảo; coi đó là trách nhiệm, là nhiệm vụ, công vụ thường xuyên, thường trực của mỗi cá nhân khi thực hiện nhiệm vụ trên.

Với mỗi vụ việc tiếp công dân, tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo cụ thể, công chức, thanh tra viên khi được giao nhiệm vụ phải xác định rõ nội dung khiếu nại, tố cáo, nguyên nhân khiếu nại, tố cáo, động cơ mục đích làm đơn khiếu nại, tố cáo; lắng nghe, đồng cảm với những trăn trở, bức xúc của người dân; xây dựng phương án tư vấn, giải thích, thuyết phục để người dân hiểu, chấp hành đúng đường lối chính sách pháp luật, khiếu nại, tố cáo đúng cơ quan có thẩm quyền; tham mưu xác minh giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo đúng quy định của pháp luật.

Trên cơ sở kết quả kiểm tra, xác minh làm việc với người có đơn, kiến nghị các quyền lợi chính đáng của người dân nếu chưa được bảo đảm, tuyên truyền vận động người dân nếu chưa hiểu rõ chính sách pháp luật.

Đối với các đơn qua kiểm tra, xác minh nhận thấy quyền lợi của công dân đã được đảm bảo, đơn đã giải quyết đúng thẩm quyền và quy định của pháp luật, nếu tiếp tục khiếu nại lên cấp có thẩm quyền cao hơn hoặc khởi kiện ra Tòa án cũng không thêm được quyền lợi, mất thêm thời gian, công sức, kinh phí đi lại thì phải xây dựng phương án, kế hoạch đối thoại, gặp gỡ, vận động, thuyết phục, dân vận để người dân nghe và đồng thuận rút đơn, không tiếp tục khiếu nại, tố cáo nữa.

Nâng cao trách nhiệm của chính quyền các cấp

Qua thực tế giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo cho thấy nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo từ cơ sở một phần do công dân cho rằng quyền lợi của mình bị xâm phạm, không đảm bảo còn có nguyên nhân do buông lỏng công tác quản lý của các cấp chính quyền (nhất là trong lĩnh vực đất đai). Do một số thủ trưởng chính quyền các cấp còn coi nhẹ công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; né tránh tiếp dân, khoán trắng công tác này cho cấp dưới. Một số cán bộ tiếp công dân, xác minh giải quyết khiếu nại, tố cáo không thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được giao, còn có biểu hiện cửa quyền, thách thức công dân làm đơn khiếu nại, tố cáo lên cấp có thẩm quyền cao hơn.

Trách nhiệm của chính quyền các cấp phải thường xuyên kiểm tra, rà soát, có biện pháp chỉ đạo, hướng dẫn việc thực thi pháp luật trong công tác quản lý đất đai tại địa phương, chấn chỉnh kịp thời những biểu hiện buông lỏng quản lý, quan liêu, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan xử lý triệt để các vướng mắc, tồn tại, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý đất đai tại địa phương, đơn vị.

Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai phải được các cấp chính quyền, nhất là cấp cơ sở huyện, quận, xã, phường coi trọng, giải quyết nhanh chóng, có lý, có tình trên mọi phương diện, tiếp nhận, chỉ đạo giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền và quy định của pháp luật, không để các vụ việc trở thành điểm nóng, đặc biệt là khiếu kiện đông người, vượt cấp. 

Hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại, tố cáo

Thực tiễn áp dụng các quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn thi hành cho thấy, giải quyết các khiếu nại hành chính cho người dân, pháp luật về khiếu nại còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Cơ chế giải quyết khiếu nại chưa đảm bảo đầy đủ tính khách quan, công khai, dân chủ trong quá trình giải quyết; trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại chưa cụ thể, rõ ràng, nhất là giải quyết khiếu nại lần đầu còn quá phức tạp, thời hạn giải quyết dài, chưa đồng bộ với các quy định khác của pháp luật; chưa có quy định đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp người khiếu nại; thiếu chế tài cụ thể trong việc xử lý trách nhiệm thực hiện công tác giải quyết khiếu nại; hiệu lực thi hành các quyết định giải quyết khiếu nại chưa cao… cần được sửa đổi, bổ sung.