(Thanh tra) - 75 năm đứng trong hàng ngũ của Đảng, cả cuộc đời chiến đấu, cống hiến và giữ mình trong sáng với lý tưởng “vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Phan Văn Lai luôn khắc ghi lời thề người chiến sĩ cách mạng. Từ chiến trường Trị Thiên – Huế đến mái nhà thanh tra kỷ cương, ông chọn con đường khó nhất: bảo vệ sự thật, bảo vệ lẽ phải và giữ vững niềm tin của Nhân dân.
Tại ngôi nhà nhỏ của Khu tập thể Bộ Công an phố Hoàng Cầu với không gian giản dị - nơi lưu giữ nhiều bức ảnh cũ, kỷ vật quan trọng, tôi may mắn được trò chuyện cùng Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Phan Văn Lai. Ở tuổi 95, ánh mắt ông vẫn sáng, giọng nói vẫn sang sảng và khí chất người lính, người thanh tra liêm chính dường như chưa bao giờ phai. Trước mặt tôi không chỉ là một vị tướng, một người cán bộ thanh tra mẫu mực, mà là nhân chứng của những giá trị bền bỉ: trung thành, chính trực, nhân hậu và kiên định với lý tưởng phục vụ Nhân dân, phục vụ Tổ quốc.
+ Thưa Thiếu tướng, ông từng gửi mẹ lá thư với dòng viết “Con của mẹ cũng là con của Đảng, của cách mạng và của Nhân dân”. Lý tưởng ấy đã nâng đỡ ông ra sao trong những năm tháng chiến đấu gian khổ ở chiến trường Trị Thiên - Huế?
-Thiếu tướng Phan Văn Lai: Có hai điều nâng đỡ tôi vượt qua mọi gian khổ ác liệt nơi chiến trường và giúp tôi hoàn thành trách nhiệm của người con trong gia đình cách mạng.
Thứ nhất là lý tưởng trong sáng chiến đấu vì nước, vì dân. Trong suốt chặng đường ấy, tôi luôn khắc ghi lời thề: “Vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, “còn Đảng thì còn mình”. Đó là ngọn đuốc soi đường, là nguồn sức mạnh khiến tôi kiên gan bền chí dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào.
Thứ hai là niềm tin tất thắng vào Đảng, cách mạng và Bác Hồ. Cho dù phong trào cách mạng có lúc gặp tổn thất, khó khăn, tôi và đồng đội vẫn một lòng trung thành, kiên cường chiến đấu, thà hy sinh chứ không bao giờ dao động, thoái lui hay phản bội.
Mất niềm tin là mất tất cả. Khi niềm tin lung lay, ý chí, tinh thần sẽ suy sụp, dẫn đến lùi bước, buông xuôi, thậm chí phản bội. Nhờ giữ trọn vẹn niềm tin và lý tưởng ấy mà tôi đã đi đến cùng con đường mình chọn.
+ Sau ngày thống nhất, ở cương vị lãnh đạo trong Bộ Công an, đặc biệt là khi làm Chánh Thanh tra, ông luôn nhấn mạnh phải “giải quyết hồ sơ đúng hạn, chống nhũng nhiễu”. Tư tưởng quản lý ấy xuất phát từ đâu, thưa ông?
-Thiếu tướng Phan Văn Lai: Tư tưởng đó xuất phát từ lời dạy của Bác Hồ về công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo của Nhân dân. Bác Hồ căn dặn: “Nhiệm vụ của thanh tra là phải làm cho nghiêm chỉnh, kịp thời; làm sớm chừng nào hay chừng ấy.” Bác Hồ cũng nhấn mạnh: “Giải quyết nhanh, tốt thì đồng bào thấy rõ Chính phủ quan tâm đến quyền lợi của họ, từ đó mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước càng được củng cố.”
Vì vậy, tôi luôn yêu cầu giải quyết hồ sơ đúng thời hạn, việc nào có đủ căn cứ thì phải xử lý ngay, tránh để chậm trễ gây nhũng nhiễu, ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức và Nhân dân. Giải quyết kịp thời là thể hiện kỷ luật, trách nhiệm và là cách tốt nhất bảo vệ niềm tin của Nhân dân đối với lực lượng Công an.
+ Ông từng nói: “Làm thanh tra phải có tình yêu thương cán bộ, xử lý nghiêm minh người sai và dũng cảm bảo vệ người tốt”. Theo ông, điều gì giúp người cán bộ thanh tra giữ được sự công tâm và nhân nghĩa trong mọi tình huống?
-Thiếu tướng Phan Văn Lai: Theo tôi, có bốn yếu tố cốt lõi giúp người làm thanh tra giữ được sự công tâm và nhân nghĩa.
Thứ nhất, phải là tấm gương về đạo đức, lối sống; tuyệt đối không tham nhũng, tiêu cực. Muốn thanh tra người khác thì trước hết mình phải trong sạch.
Thứ hai, phải giữ vững kỷ cương, phép nước; không được làm trái đường lối, chính sách, không bao che sai phạm và kiên quyết bảo vệ người tốt khi họ bị vu khống, tố cáo sai.
Thứ ba, phải lấy phòng ngừa là chính. Như lời Bác Hồ dạy: “Xử lý đúng người đúng việc là tốt, nhưng làm sao để không có sai phạm để xử lý thì càng tốt hơn.” Thanh tra không phải chỉ để tìm sai, mà là để giúp tránh sai.
Thứ tư, phải có tình yêu thương con người và tinh thần nhân văn trong giải quyết công việc; biết đặt lợi ích chung lên trên, thấu tình đạt lý, giữ gìn uy tín, danh dự cho cán bộ khi họ chưa bị kết luận sai phạm.
Có đủ cả nghiêm minh và nhân nghĩa thì mới làm tròn sứ mệnh thanh tra.
+ Câu nói “Thanh tra gian lao mà nhân nghĩa” đã trở thành kim chỉ nam cho nhiều thế hệ thanh tra viên hôm nay. Ông có thể chia sẻ sâu hơn về ý nghĩa và trải nghiệm thực tiễn đúc kết nên tinh thần ấy?
-Thiếu tướng Phan Văn Lai: “Thanh tra gian lao mà nhân nghĩa” không chỉ là một câu nói, mà là đúc kết từ cả cuộc đời tôi trải nghiệm, chứng kiến và trăn trở. Người làm thanh tra phải xác định rằng con đường mình đi không chỉ có hoa hồng, lời khen hay sự tri ân. Trái lại, rất nhiều lúc ta phải đối diện cả sự nghi ngại, trách móc, thậm chí thù hằn. Trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng ngày càng quyết liệt, người thanh tra là lực lượng ở tuyến đầu - kiên định giữ vững kỷ cương, phép nước, bảo vệ lợi ích của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Có những hy sinh không chỉ là quyền lợi cá nhân, mà đau đớn hơn là khi buộc phải kiến nghị xử lý nghiêm minh chính người thủ trưởng, đồng chí, hay người thân từng đồng cam cộng khổ với mình. Khi nội bộ ở đâu đó rơi vào mất đoàn kết, đấu đá, thì người thanh tra lại càng chịu áp lực ghê gớm thậm chí trở thành nạn nhân vì dám nói, dám làm, dám bảo vệ lẽ phải. Không ít trường hợp, những cán bộ làm quyết liệt, thường xuyên “đụng chạm” vì cái đúng, cái công tâm mà bị thay đổi, chịu thiệt thòi.
Nhưng trong gian lao ấy, điều phải giữ cho sáng nhất chính là chữ “nhân”. Làm thanh tra phải nghiêm với sai phạm nhưng không vô cảm; phải cứng rắn với tiêu cực nhưng không cực đoan; phải mạnh mẽ để bảo vệ kỷ cương, song trái tim vẫn phải đầy tình người, bởi chúng ta không chỉ cầm ngòi bút pháp luật, mà còn cầm trong tay niềm tin của Nhân dân. Chính chữ “nhân nghĩa” ấy là sức mạnh giúp người thanh tra vượt qua thử thách, đi trọn con đường phụng sự Tổ quốc và Nhân dân.”
+ Nhìn lại hơn 75 năm đứng trong hàng ngũ của Đảng và cả cuộc đời gắn bó với lực lượng Công an, điều ông muốn nhắn gửi nhất đến lớp cán bộ trẻ, nhất là lực lượng Thanh tra Công an hiện nay là gì?
Thiếu tướng Phan Văn Lai: Điều đầu tiên tôi muốn nhắn gửi là phải nghiêm túc học tập và làm theo Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân nền tảng đạo đức và phong cách của mỗi cán bộ công an. Phải tự rèn mình cần, kiệm, liêm, chính; trung thành tuyệt đối với Đảng, tận tụy với công việc, kính trọng Nhân dân, đoàn kết đồng chí, và kiên quyết, khôn khéo trước kẻ địch.
Thứ hai, phải không ngừng học tập, nâng cao trình độ, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và yêu cầu nhiệm vụ kỷ nguyên mới vươn mình của dân tộc. Cán bộ thanh tra thời nay không chỉ vững bản lĩnh chính trị mà còn phải giỏi chuyên môn, hiểu pháp luật, giỏi công nghệ, có tư duy đổi mới.
Làm thanh tra là làm công việc giữ gìn kỷ luật của Đảng, của lực lượng; đó là vinh dự lớn nhưng cũng là nhiệm vụ khó khăn. Vì vậy, mỗi cán bộ trẻ phải luôn giữ mình trong sạch, kiên định, bản lĩnh, tận tâm vì tổ chức, vì Nhân dân.
+ Xin kính chúc ông sức khỏe và cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!
