(Thanh tra) - Giọng nói sang sảng, khúc chiết của Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Thiếu tướng Phan Văn Lai tại lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an Nhân dân (CAND) đã thôi thúc một thanh tra viên của Bộ Công an tìm hiểu sâu hơn hành trình của cán bộ lão thành 95 tuổi đời, 75 năm tuổi Đảng này.

“Người lãnh đạo truyền cảm hứng không phải là người đứng trên bục cao để kể về mình, mà là người khiến cho những người trẻ đi sau luôn nhận thức phải làm việc cho nghiêm cẩn, phải giữ nghề cho chỉn chu.

Có những người đã làm điều đó một cách thầm lặng, bền bỉ và tự nhiên như chính cách họ đi qua các vị trí công tác suốt bao năm. Họ không cần nói nhiều về mình, nhưng mỗi người làm nghề khi nhắc đến họ, đều tự nhủ với lòng: Làm việc sao cho xứng với người đi trước đã giữ nghề như thế”.

Trung tá Phạm Mai Lệ (Phòng 1, Thanh tra Bộ Công an) đã bắt đầu chia sẻ cùng tôi câu chuyện về Anh hùng lực lượng vũ trang, Thiếu tướng Phan Văn Lai, nguyên Chánh Thanh tra Bộ Công an bằng sự kính trọng xen lẫn tự hào.

Từ truyền thống yêu nước đến ý nguyện ra trận

Theo lời kể của chị Lệ, Thiếu tướng Phan Văn Lai sinh ra trong gia đình giàu truyền thống cách mạng tại Trực Ninh, Nam Định (nay là Ninh Bình). Ngay trước Cách mạng Tháng Tám, bốn anh em trai nhà ông Lai đều lên đường tham gia lực lượng vũ trang.

Từ 16 tuổi ông đã tham gia hoạt động cách mạng ở địa phương, 18 tuổi làm cán bộ huyện đoàn rồi thoát ly, phục vụ cách mạng, hoạt động trong vùng địch hậu Hà Nam thời chống Pháp.

Khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn quyết liệt, Bộ Công an có quyết sách chi viện toàn diện cho an ninh miền Nam, trong đó then chốt là chi viện cán bộ.

Đầu năm 1964, với tinh thần “tất cả vì tiền tuyến lớn”, ông Lai tạm biệt mẹ già, người vợ tảo tần và 3 con nhỏ, hăng hái vào Nam chiến đấu. Trong lá thư gửi mẹ từ chiến trường, ông viết: “Con của mẹ cũng là con của Đảng, của cách mạng và của Nhân dân. Mẹ hãy vui mừng và tự hào…” - một lời dặn gan ruột của người chiến sĩ mang lý tưởng lớn.

Những năm tháng nếm mật nằm gai ở chiến trường Trị Thiên - Huế, ông Lai lăn lộn cùng phong trào cơ sở, mưu trí dũng cảm lập nhiều chiến công.

Xuân Mậu Thân 1968, Ban An ninh khu được giao nhiệm vụ tham gia mũi tiến công phía Tây Nam Huế. Tại lao Thừa Phủ, địch rải mìn dày đặc hòng chặn nỗ lực từ ngoài vào và triệt đường vượt ngục. Từ thông tin về đường hầm bí mật do một tên địch ra hàng khai báo, lực lượng ta bí mật luồn sâu, giải thoát 2.300 cán bộ, đảng viên, du kích bị giam giữ - một chiến công gây tiếng vang, tiếp sức cho phong trào nổi dậy.

Trong trận đánh khác, ông cùng đồng đội truy bắt Phó Tỉnh trưởng ngụy quyền Huế, đối mặt tình huống manh động với lựu đạn; hay những lần vượt bom đạn xuống xã Phong Sơn tìm gạo, thực phẩm cho đơn vị. Song song chiến đấu, ông bồi dưỡng cấp tốc cho 30 cán bộ an ninh xã và 10 đầu mối “an ninh mật” cắm sâu trong các ấp chiến lược, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc.

Hoạt động trong lòng địch, ông và đồng đội được Nhân dân đùm bọc, che chở. Tại Phú Vang, Huế, ông Lai và đồng đội được gia đình ông Hoàng Sa giấu trong hầm bí mật, bất chấp tra tấn, đe dọa đốt nhà của quân thù. Ơn nghĩa ấy, ông khắc cốt ghi tâm, nhiều lần ông trở lại chiến trường xưa tri ân cơ sở cách mạng đã từng cưu mang mình. Đây chính là một mạch nguồn nuôi dưỡng bản lĩnh và nhân nghĩa của người chiến sĩ công an.

Sau ngày thống nhất, trước tình hình phức tạp, ông ở lại Huế tham mưu, hỗ trợ giữ gìn an ninh trật tự, đến năm 1976 mới trở về Thủ đô.

Với thành tích đặc biệt xuất sắc, ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Đến lan tỏa bản lĩnh người Thanh tra Công an

Về Bộ Công an, ông lần lượt đảm nhiệm: Vụ phó Nghiên cứu Tổng hợp, Vụ phó Tổ chức cán bộ, Phó Tổng cục trưởng, Bí thư Đảng ủy Tổng cục Xây dựng lực lượng, Chánh Thanh tra Bộ Công an.

Ở cương vị tổ chức, ông chú trọng phát hiện, bồi dưỡng cán bộ có tiềm năng, bố trí đúng người, đúng việc, gắn lý luận với thực tiễn, bám sát tư tưởng chỉ đạo khi tham mưu, dự thảo văn bản cho lãnh đạo Bộ.

Hồ sơ điều động cán bộ, nếu nơi đi, nơi đến đã hoàn tất thủ tục, trình sang Vụ, ông giải quyết ký ngay trong ngày - một cách làm chống nhũng nhiễu, tiêu cực đề cao kỷ cương, hiệu quả.

Từ năm 1990, trên cương vị Chánh Thanh tra Bộ Công an, giữa những thử thách của cơ chế thị trường, ông đối diện không ít day dứt giữa lý trí và tình cảm khi phải xử lý những vụ việc phức tạp, tế nhị trong nội bộ.

Dẫu vậy, ông giữ liêm chính, nêu cao khí tiết người cán bộ công an “vì nước quên thân, vì dân phục vụ”. Ông thường nhấn mạnh với cấp dưới rằng, làm thanh tra phải có tình yêu thương cán bộ, xử lý nghiêm minh người sai phạm và dũng cảm bảo vệ người tốt.

Thanh tra không phải chỉ đi “bới lông tìm vết” mà mục tiêu cao nhất là phòng ngừa, ngăn chặn sai phạm từ khi mới manh nha - tinh thần này được ông đúc kết thành chân lý “thanh tra gian lao mà nhân nghĩa”.

Dưới sự chỉ đạo cẩn trọng, sáng suốt, nhiều vụ việc được giải quyết thấu tình đạt lý, đúng, sai minh bạch, trên dưới đồng thuận, góp phần ổn định tổ chức, củng cố đoàn kết nội bộ, tạo điều kiện để cán bộ sửa chữa, tiến bộ.

Câu chuyện đời và nghiệp của Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Thiếu tướng Phan Văn Lai kết tinh bản lĩnh, trí tuệ, nhân nghĩa của người cán bộ công an, nhất là người làm công tác thanh tra, nghiêm minh nhưng không vô cảm, kiên quyết mà có tình, kỷ cương gắn với phòng ngừa.

Đây là nguồn cảm hứng nghề nghiệp mà Trung tá Phạm Mai Lệ và nhiều thế hệ thanh tra viên hôm nay đang học và làm theo, để mỗi kết luận thanh tra trở thành một bước tiến về kỷ luật, đoàn kết và niềm tin.

Theo Trung tá Phạm Mai Lệ, ở góc độ nghề nghiệp, tinh thần “thanh tra gian lao mà nhân nghĩa” trước hết nhắc nhở chúng ta rằng, lấy phòng ngừa là chính bằng quy trình, công nghệ và minh bạch hóa, giảm “điểm mù” nảy sinh sai phạm. Đồng thời, đó còn là lời dặn dò về cách ứng xử công tâm: biết bảo vệ người tốt, xử lý người sai dựa trên bằng chứng, quy định và đạo đức công vụ, tránh cực đoan, cảm tính.

Và hơn hết, tinh thần ấy soi rọi vào việc xây dựng văn hóa tổ chức liêm chính, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, chống nhũng nhiễu, tiêu cực bằng kỷ luật thời hạn, như cách Thiếu tướng Phan Văn Lai từng làm với các quyết định nhân sự.

Dấu ấn của ông, vì thế không chỉ nằm ở những chiến công, mà còn kết tinh thành chuẩn mực ứng xử, để mỗi chiến sỹ trong lực lượng Thanh tra CAND soi mình, làm việc nghiêm cẩn, giữ vững kỷ cương mà vẫn nhân văn, qua đó góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân trong mọi thời điểm.