(Thanh tra) - Ngày 5/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Một trong những vấn đề mới được đề xuất là không tổ chức HĐND xã trong đô thị, tổ chức UBND là cơ quan hành chính tại địa phương, làm việc theo chế độ thủ trưởng.
Đề xuất không tổ chức HĐND xã là vấn đề hoàn toàn mới
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng quy định không tổ chức HĐND cấp xã trong đô thị như dự thảo luật là phù hợp.
Tuy nhiên, theo ông Tùng, có ý kiến đề nghị cần lý giải cặn kẽ, có tính thuyết phục hơn việc không tổ hcức HĐND ở các xã thuộc đô thị. Bởi đây là vấn đề có tác động, ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các thiết chế về dân chủ ở địa phương.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, vấn đề không tổ chức HĐND cấp xã trong đô thị là vấn đề mới, khác hoàn toàn với hiện nay. “Vấn đề này chưa có chủ trương của Bộ Chính trị, cũng khác với Luật Thủ đô”, ông Định nói.
Luật Thủ đô hiện nay không tổ chức HĐND phường, còn thị trấn, quận, thị xã, TP thuộc TP, xã trong đô thị thì vẫn có HĐND.
Vì vậy, theo ông Định, nếu Thường vụ Quốc hội thống nhất với Chính phủ về việc không tổ chức HĐND tại các xã trong đô thị, thì Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội cũng phải thống nhất với Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ để báo cáo Bộ Chính trị cho chủ trương.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, mô hình tổ chức chính quyền địa phương Chính phủ mong muốn được thiết kế như dự thảo luật.
Riêng với Hà Nội sẽ thực hiện theo luật nào, Bộ trưởng Bộ Nội vụ mong Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất theo hướng Luật Tổ chức chính quyền là luật chung, nên Thủ đô phải thực hiện theo luật này.
“Chúng tôi sẽ đề xuất theo hướng đó để báo cáo với cấp có thẩm quyền”, bà Trà nói.
Ông Y Thanh Hà Niê Kđăm, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cho rằng, nếu tố chức theo mô hình phường, quận không thành lập HĐND sẽ giảm bớt trung gian và phát huy hiệu quả.
Với mô hình tại các xã thuộc đô thị, theo Y Thanh Hà Niê Kđăm, cần phải rà soát và thuyết minh, làm rõ hơn cơ sở chính trị và pháp lý, thực tiễn cũng như đánh giá tác động chính sách.
Ủng hộ đề xuất của Chính phủ, song Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị đánh giá rõ những vấn đề được, chưa được khi không tổ chức HĐND cấp xã trong đô thị.
“Vấn đề gì cũng nói phát huy quyền làm chủ tập thể của Nhân dân, dân biết, mà Nhân dân dựa vào HĐND, dân bầu ra HĐND, không có HĐND thì phải lý giải, giải thích cho kỹ”, ông Trần Thanh Mẫn nói.
Báo cáo Bộ Chính trị cho ý kiến
Về tổ chức UBND, dự thảo luật trình theo hướng có 2 loại UBND. Một là, UBND hoạt động theo cơ chế tập thể, do HĐND bầu ra, là cơ quan chấp hành của HĐND. Hai là, loại UBND do cơ quan hành chính cấp trên chỉ định ở nơi không có HĐND, làm việc theo chế độ thủ trưởng.
Ủy ban Pháp luật đề xuất nên một mô hình UBND trong cả nước, là cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng. Theo đó, nơi có HĐND thì HĐND vẫn bầu ra UBND nhưng không phải UBND hoạt động tập thể mà bầu chủ tịch, phó chủ tịch và một số thành viên. UBND hoạt động theo cơ chế hành chính và người đứng đầu là chủ tịch. “Như vậy mới thực sự là cuộc cách mạng, mới thực sự tránh sự không rõ ràng giữa quyền hạn, nhiệm vụ của tập thể với quyền hạn, nhiệm vụ của cá nhân. Trong hệ thống hành chính chỉ có Chính phủ là làm việc tập thể, còn lại là hành chính”, ông Định nêu phương án của cơ quan thẩm tra.
Đây là một ý mới, nên ông Định cho rằng, nếu Chính phủ và Thường vụ Quốc hội thống nhất thì Thường vụ Đảng ủy Chính phủ và Thường vụ Đảng ủy Quốc hội bàn để thống nhất báo cáo Bộ Chính trị cho ý kiến.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng bày tỏ ủng hộ mô hình UBND là cơ quan hành chính để thực hiện chế độ thủ trưởng thì rất hay.
“Mô hình này rất hay, vừa phù hợp với xu thế, vừa phát huy được vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cấp hành chính địa phương. Tôi cho rằng làm được như vậy rất tốt, đúng là một cuộc cách mạng về tư duy trong vấn đề quản trị địa phương”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà bày tỏ.
Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cân nhắc kỹ mô hình này. Bởi vì thẩm quyền chung của UBND là tập thể, thẩm quyền riêng là quyền chủ tịch UBND cấp tỉnh, TP. Theo ông, trong các luật, quyết định của Quốc hội, của Chính phủ đều giao quyền cuối cùng là chủ tịch UBND tỉnh, TP quy định.
“Mở rộng, nâng thêm quyền của chủ tịch UBND sẽ hợp lý hơn, không nên bỏ chế độ tập thể. Nếu không vướng theo quy định của Hiến pháp chúng ta có thể bỏ được, nhưng nếu vướng thì không bỏ được”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, UBND tổ chức theo phương thức mới thực hiện chế độ thủ trưởng, không tiếp tục bố trí những người đứng đầu các sở ngành là thành viên UBND.
“Điều này là do quy định của luật chứ không nằm trong quy định của Hiến pháp, nên không vướng với quy định của Hiến pháp”, ông Tùng khẳng định.
Ông Tùng cho biết thêm, hiện nay, tất cả UBND ở những địa bàn không tổ chức cấp chính quyền địa phương (không có HĐND) đều hoạt động theo chế độ thủ trưởng và điều này Quốc hội đã quy định.
Phát biểu sau đó, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nói, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát xem có quy định nào vi hiến hay không, nếu vi hiến thì loại ra. Nếu không vi hiến thì đây là đổi mới rất lớn nên đề nghị đưa ra bàn trong phạm vi của Đảng ủy Chính phủ và Đảng ủy Quốc hội để thống nhất. Nếu hai bên thống nhất sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến.
Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) gồm 7 chương, 59 điều (giảm 84 điều so với luật hiện hành), sẽ trình Quốc hội cho ý kiến, thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ 9 tới đây.
