Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong trình Quốc hội Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi, sáng 8/5.

Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong. Ảnh: P.Thắng

Không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành

Theo Tổng Thanh tra, Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi gồm 9 chương và 64 điều, trong đó có 30 điều kế thừa luật hiện hành.

“Các quy định tại 30 điều này không bị ảnh hưởng bởi việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra và còn phù hợp với thực tiễn”, Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong nói.

So với luật hiện hành, dự thảo luật lược bỏ 54 điều. Đó là, lược bỏ quy định về Thanh tra Bộ; Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ; cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành…

Nội dung lược bỏ này, theo Tổng Thanh tra, để thực hiện Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả theo Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Cũng để thực hiện Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, dự thảo luật đã sửa đổi, hoàn thiện một số nội dung tại 23 điều.

Cụ thể, tại Điều 7, dự thảo luật quy định các cơ quan thanh tra, gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, TP trực thuộc trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Thanh tra Cơ yếu; Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Các quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý Nhà nước trong thực hiện kết luận thanh tra; căn cứ ban hành quyết định thanh tra, thẩm định dự thảo kết luận thanh tra, ban hành kết luận thanh tra…, cũng được sửa đổi, bổ sung.

Đáng chú ý, dự thảo luật quy định thống nhất một hoạt động thanh tra, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành như trong luật hiện hành.

“Thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý của cơ quan thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định”.

Quốc hội nghe tờ trình, thẩm tra dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi. Ảnh: P.Thắng

Quy định này nhận được đa số ý kiến tán thành trong cơ quan thẩm tra - Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, vì phù hợp với vị trí, vai trò, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra, nhất là việc thu gọn hệ thống cơ quan thanh tra sau sắp xếp.

Nhưng theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng, có ý kiến băn khoăn về sự phù hợp, tính khả thi của việc áp dụng chung một trình tự, thủ tục với hoạt động thanh tra mà về bản chất gồm 2 loại: thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, hiện đang được luật hiện hành quy định thực hiện theo trình tự, thủ tục khác nhau.

“Đề nghị Chính phủ, Thanh tra Chính phủ quan tâm, lưu ý vấn đề này trong tổ chức triển khai thực hiện luật để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh”, ông Tùng nói.

Bổ sung nhiệm vụ phòng chống lãng phí cho cơ quan thanh tra

Sau khi sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra, Thanh tra Chính phủ tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của 12 Thanh tra Bộ. Thanh tra tỉnh tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra cấp huyện, Thanh tra sở.

Vì vậy, dự thảo luật bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh.

Theo đó, Thanh tra Chính phủ dự kiến bổ sung nhiệm vụ “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của Bộ đối với Bộ không có Thanh tra Bộ”; “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ không có Thanh tra Bộ”.

Thanh tra tỉnh sẽ “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị, cá nhân thuộc sở và UBND các cấp”; “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của các sở”.

Quy định mới nữa, dự thảo luật bổ sung nhiệm vụ cho các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống lãng phí; bổ sung quy định về kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra; bổ sung quy định về chuyển thông tin cho cơ quan điều tra trong hoạt động thanh tra để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Đại biểu Quốc hội tại kỳ họp 9. Ảnh: P.Thắng

“Trường hợp phát hiện có dấu hiệu tội phạm nhưng chưa xác định được hậu quả, thiệt hại xảy ra thì chuyển thông tin về vụ việc cho cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định pháp luật”, theo quy định tại Điều 29 dự thảo luật.

Tổng Thanh tra nhấn mạnh, “qua việc lược bỏ 54 điều của Luật Thanh tra năm 2022, sửa đổi, hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra, đã cắt giảm trên 40% các thủ tục hành chính trong hoạt động thanh tra”.

Với vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục tiếp tục rà soát để chỉnh lý, hoàn thiện bảo đảm đồng bộ với mô hình tổ chức của các cơ quan thanh tra sau sắp xếp.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động kiểm tra chuyên ngành.

Việc này để tạo thuận lợi trong thực hiện, bảo đảm hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra, kiểm tra, giám sát.

“Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, sau khi thực hiện việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, với việc tăng cường hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các bộ, ngành, địa phương, thì có thể dẫn đến phát sinh tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra chuyên ngành, ngoài ra cũng có thể chồng chéo với hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử”, ông Hoàng Thanh Tùng báo cáo trước Quốc hội.

 Không để khoảng trống khi sắp xếp hệ thống các cơ quan thanh tra

Dự luật đã bổ sung định bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật, pháp lệnh, nghị quyết có liên quan đến thanh tra không còn phù hợp với dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi; phương án xử lý các trường hợp phát sinh khi sắp xếp tổ chức bộ máy

Quy định này, theo Tổng Thanh tra, nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, không có khoảng trống khi sắp xếp hệ thống các cơ quan thanh tra.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: P.Thắng

Cụ thể, dư thảo luật quy định, các cuộc thanh tra có quyết định thanh tra được ban hành trước ngày luật này có hiệu lực thi hành nhưng chưa ban hành kết luận thanh tra thì tiếp tục thực hiện theo quy định của Luật Thanh tra năm 2022.

Trường hợp cuộc thanh tra đang tiến hành hoặc đã kết thúc thanh tra trực tiếp nhưng chưa ban hành kết luận thanh tra thì Đoàn thanh tra tiếp tục thực hiện nhiệm vụ, xây dựng dự thảo kết luận thanh tra trình Thủ trưởng cơ quan thanh tra sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy xem xét, ban hành kết luận thanh tra.

Các cuộc thanh tra do Thanh tra Cục kết thúc hoạt động, cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành tiến hành thì Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp, Thủ trưởng cơ quan trước đây được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành xem xét, ban hành kết luận thanh tra.

Cơ quan sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy Nhà nước không còn tổ chức thanh tra thì người đứng đầu giao đơn vị trực thuộc thực hiện chức năng, nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo quy định của pháp luật.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần quy định chuyển tiếp để bảo đảm đầy đủ, tạo thuận lợi cho cơ quan thanh tra, đối tượng thanh tra tổ chức thực hiện, không để khoảng trống pháp lý hoặc phát sinh khó khăn, vướng mắc.

“Ví dụ, bổ sung quy định chuyển tiếp về việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện các kết luận thanh tra; việc đối tượng thanh tra thực hiện kết luận thanh tra của cơ quan thanh tra kết thúc hoạt động sau sắp xếp…”, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nêu gợi ý.

Theo chương trình nghị sự kỳ họp 9, Quốc hội sẽ thảo luận Luật Thanh tra sửa đổi tại tổ chiều nay, thảo luận ở hội trường vào ngày 16/5 và biểu quyết thông qua vào ngày 25/6.