Sáng 26/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Thanh tra sửa đổi. 

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong cho biết, dự thảo luật được xây dựng nhằm thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra.

Cạnh đó, kế thừa và đổi mới trong quá trình sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương; khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra hiện nay.

Lược bỏ hoàn toàn quy định về thanh tra bộ, sở, huyện

Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi gồm 9 chương và 64 điều. Theo Tổng Thanh tra, bên cạnh kế thừa các quy định của Luật Thanh tra hiện hành về phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc hoạt động, trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra…, dự thảo luật đã lược bỏ 54 điều.

Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong giải trình tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh: P.Thắng

Trong đó, dự thảo luật đã lược bỏ hoàn toàn quy định về Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành...

Thay vào đó, dự thảo luật quy định các cơ quan thanh tra gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội Nhân dân, Công an Nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Thanh tra Cơ yếu; Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Dự thảo luật cũng quy định cụ thể về Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước.

Đáng chú ý, dự thảo luật đã quy định rõ khái niệm “thanh tra”. Cụ thể, “thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý của cơ quan thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định”.

Dự thảo luật không quy định “hoạt động thanh tra bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành”.

Vẫn theo Tổng Thanh tra, dự thảo luật đã bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn cho Thanh tra Chính phủ, bao gồm: “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của Bộ đối với Bộ không có Thanh tra Bộ”, “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ không có Thanh tra Bộ”.

Thanh tra tỉnh dự kiến cũng được bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn, bao gồm: “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị, cá nhân thuộc sở và UBND các cấp”; “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các sở”.

Quy định này do Thanh tra Chính phủ tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của 12 Thanh tra Bộ; Thanh tra tỉnh tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra cấp huyện, Thanh tra sở, Tổng Thanh tra cho hay.

Sau sắp xếp có giữ hoạt động thanh tra chuyên ngành không?

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, một số ý kiến đề nghị làm rõ trong nhiệm vụ của cơ quan thanh tra sau sắp xếp có tiếp tục giữ 2 loại hoạt động thanh tra trên hay không. 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: P.Thắng

“Nếu không còn hoạt động thanh tra chuyên ngành thì có đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hay không? Nếu vẫn duy trì hoạt động thanh tra chuyên ngành thì việc tiến hành 2 loại hoạt động thanh tra này theo cùng một trình tự, thủ tục có phù hợp, khả thi không? Thanh tra Chính phủ có thực hiện thanh tra chuyên ngành không?”, ông Tùng nêu.

Những vấn đề trên, theo ông Tùng là quan trọng cần làm rõ, thống nhất về nhận thức để làm cơ sở cho việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của các cơ quan thanh tra cũng như trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành giao Chính phủ quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra giữa các cơ quan thanh tra. 

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị giữ quy định mang tính nguyên tắc của Luật Thanh tra hiện hành về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động Kiểm toán Nhà nước vì Kiểm toán nhà nước là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa các hoạt động thanh tra, kiểm tra chuyên ngành và giám sát để tạo thuận lợi trong tổ chức thực hiện.

Giải trình sau đó, Tổng Thanh tra khẳng định, dự thảo luật quy định thống nhất một hoạt động “thanh tra”, không phân biệt thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành.

“Với quy định của dự thảo luật thì không còn thanh tra chuyên ngành, mà chỉ có kiểm tra chuyên ngành. Hoạt động thanh tra nghĩa là thanh tra chung”, ông Đoàn Hồng Phong nói và cho hay, Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh tiến hành thanh tra theo trình tự, thủ tục và phương thức cơ bản giống như hiện nay.

Về việc xử lý chồng chéo, trùng lắp giữa hoạt động thanh tra và kiểm toán Nhà nước, dự thảo luật quy định tại Điều 57, Điều 58. Để bảo đảm sự phù hợp, thống nhất của hệ thống pháp luật, ông Đoàn Hồng Phong khẳng định, Thanh tra Chính phủ tiếp thu, kế thừa khoản 1 Điều 55 của Luật Thanh tra 2022 vào dự thảo luật.

Tổng Thanh tra nói thêm, thực tế những năm gần đây, Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước phối hợp rất chặt chẽ. “Gần như 2 cơ quan không có sự chồng chéo về cùng một đối tượng”, ông Đoàn Hồng Phong nhấn mạnh.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nói, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành với nội dung chính trong dự thảo luật; đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện hồ sơ dự thảo luật để trình Quốc hội tại kỳ họp 9, dự kiến khai mạc vào ngày 5/5 tới.