Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: P.Thắng

Sáng 22/5, Quốc hội nghe báo cáo của Chính phủ và thẩm tra về tình hình thực hiện kế hoạch kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước.

Trình bày báo cáo của Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cho hay, trong bối cảnh thế giới tiếp tục có biến động nhanh, phức tạp, khó lường, những tháng đầu năm 2023, kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, tăng trưởng được thúc đẩy, các cân đối lớn được bảo đảm.

Thị trường tiền tệ, tín dụng, ngoại tệ cơ bản ổn định; mặt bằng lãi suất tiếp tục xu hướng giảm, trong đó lãi suất cho vay bình quân giảm 0,7% so với cuối năm 2022. Thu ngân sách Nhà nước 4 tháng ước đạt 632,5 nghìn tỷ đồng, bằng 39% dự toán năm. Xuất siêu đạt 7,56 tỷ USD…

Nhiều công trình hạ tầng giao thông trọng điểm, quan trọng quốc gia được khởi công đồng loạt như 12 dự án cao tốc Bắc - Nam với tổng chiều dài 723,7 km, hoàn thành, đưa vào sử dụng 310 km đường bộ cao tốc và một số tuyến đường bộ ven biển…

Động lực chính của tăng trưởng đều giảm, trên đà suy yếu

Tuy vậy, theo Phó Thủ tướng, GDP quý I chỉ đạt 3,32%, thấp hơn cùng kỳ, nhiều địa phương sản xuất công nghiệp tăng trưởng thấp.

“Hoạt động sản xuất, kinh doanh gặp nhiều khó khăn, nhất là các lĩnh vực công nghiệp, xây dựng và khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các thị trường xuất khẩu lớn, truyền thống của ta bị thu hẹp; nhiều doanh nghiệp thiếu đơn hàng”, ông Lê Minh Khái nói.

Thu ngân sách có xu hướng giảm; vốn FDI đăng ký mới giảm 17,9%, vốn thực hiện giảm 1,2%.

Do tích tụ bất cập nhiều năm, các thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản tiếp tục gặp khó khăn về thanh khoản, dòng tiền….

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái. Ảnh: P.Thắng

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế nêu, kinh tế có dấu hiệu xấu đi từ cuối năm 2022, kéo dài sang đầu năm 2023 nên tăng trưởng GDP quý I chỉ tăng 3,32%, rất thấp.

Các động lực chính của tăng trưởng như xuất khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài, nhất là sản xuất công nghiệp đều giảm, trên đà suy yếu. 4 tháng đầu năm, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) giảm 1,8% so với cùng kỳ.

Các trung tâm sản xuất công nghiệp, xuất khẩu chính cả nước sụt giảm tăng trưởng như Bắc Ninh -11,85%, Quang Nam -10,88%, Vĩnh Phúc -2,47% hoặc tăng không đáng kể TP HCM 0,7%, Bình Dương 1,15%… Từ những số liệu này, Uỷ ban Kinh tế nhận định, “nền kinh tế thực sự đang rất khó khăn”.

Đáng lưu ý, 4 tháng đầu năm có gần 79.000 doanh nghiệp đăng ký lập mới, quay trở lại thị trường. Bình quân mỗi tháng khoảng 19.700 doanh nghiệp lập mới, quay lại hoạt động. Tuy nhiên, mỗi tháng cũng có 19.200 đơn vị rút lui khỏi thị trường.

“Nhiều doanh nghiệp đối diện áp lực trả nợ lớn nên phải chuyển nhượng doanh nghiệp, bán cổ phần với mức giá rất thấp, trong nhiều trường hợp bán cho các đối tác nước ngoài”, ông Thanh nói.

Doanh nghiệp thiếu đơn hàng diễn ra phổ biến, lao động mất việc làm tại nhiều khu công nghiệp. Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, có gần 547.000 lao động tại 1.300 doanh nghiệp bị giảm giờ làm, ngừng việc do đơn hàng giảm từ tháng 9/2022 đến 1/2023. 75% trong số này thuộc về doanh nghiệp FDI.

“Sức khoẻ” suy giảm nhưng doanh nghiệp khó tiếp cận vốn vay, lãi suất cao. Đến 25/4, tín dụng tăng 2,75%, thấp hơn nhiều con số 6,75% cùng kỳ 2022.

Kênh huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp cũng gặp khó khăn. Theo ông Thanh, trong quý I, tổng giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp lần lượt đạt 1,7 nghìn tỷ đồng và 28,96 nghìn tỷ đồng, giảm 92% và 87,9% so với cùng kỳ năm trước.

Điều hành chính sách tiền tệ chủ động, nghiên cứu hạ lãi suất

Dự báo tới đây, khó khăn, thách thức còn rất lớn, nền kinh tế tiếp tục chịu “tác động kép” từ các yếu tố tiêu cực bên ngoài và những hạn chế, bất cập nội tại kéo dài nhiều năm. Theo ông Lê Minh Khái, Chính phủ đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể.

Trong đó, Chính phủ nhấn mạnh tiếp tục thực hiện nhất quán mục tiêu giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Điều hành tỷ giá, lãi suất linh hoạt, phù hợp; tập trung chỉ đạo hệ thống ngân hàng tiết giảm chi phí, phấn đấu tiếp tục giảm lãi suất cho vay; bảo đảm thanh khoản hệ thống các tổ chức tín dụng; kiểm soát chặt chẽ chất lượng tín dụng, hạn chế nợ xấu phát sinh.

Chính phủ sẽ nghiên cứu, đề xuất Quốc hội về phương án đối với thuế tối thiểu toàn cầu và việc miễn, giảm, gia hạn các loại thuế, phí, lệ phí một cách phù hợp, hiệu quả, Phó Thủ tướng cho biết.

Giải pháp nữa được Chính phủ đưa ra là siết chặt kỷ luật, kỷ cương; thực hiện lộ trình cải cách tiền lương; hoàn thiện cơ chế về khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, xử nghiêm cán bộ sợ trách nhiệm, đùn đẩy, né tránh gắn với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí…

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Uỷ ban Kinh tế đề nghị Chính phủ điều hành chính sách tiền tệ chủ động, phối hợp chặt chẽ chính sách tài khoá với liều lượng hợp lý để thúc đẩy tăng trưởng nhưng cần tính toán tới áp lực lạm phát gia tăng.

“Cần chủ động xem xét tiếp tục hạ lãi suất điều hành nhằm hỗ trợ tăng trưởng”, ông Thanh nói.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, tăng phân cấp đi đôi với kiểm tra, giám sát và nâng cao trách nhiệm người đứng đầu.

Cần xử lý những bất cập trong tư vấn đầu tư trái phiếu doanh nghiẹp, môi giới, tư vấn phát hành, cam kết mua lại trái phiếu và định hướng người gửi đến gửi tiền chuyển sang mua trái phiếu doanh nghiệp, bán chéo bảo hiểm khi xét duyệt hồ sơ vay vốn nhằm tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện cho sản xuất, kinh doanh cũng là kiến nghị của Ủy ban Kinh tế.