(Thanh tra) - Giám sát điện tử không phải để trừng phạt, mà là phương tiện bảo vệ người cai nghiện, giảm áp lực quản lý, tăng hiệu quả phòng ngừa, theo đại biểu Quốc hội.
Quốc hội chiều 25/11 thảo luận tại hội trường về dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi). Vấn đề tăng thời hạn cai nghiện, mở rộng sử dụng giám sát điện tử với người cai nghiện tự nguyện, người điều trị Methadone và người bị quản lý sau cai được đại biểu quan tâm góp ý.
Tiếp tục duy trì thời gian cai nghiện ngắn, pháp luật sẽ đứng sau thực tiễn
Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn TP Hải Phòng), thời hạn cai nghiện lần đầu 24 tháng và lần thứ hai 36 tháng là “đúng đắn và cần thiết”.
Bởi, thời hạn này phù hợp với quy trình cai nghiện đầy đủ, bao gồm: tiếp nhận, phân loại; điều trị cắt cơn, giải độc; điều trị rối loạn tâm thần; giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi; lao động trị liệu; và giai đoạn chuẩn bị tái hòa nhập.
Đại biểu đoàn Hải Phòng cũng nêu thực tiễn, các mô hình cai nghiện ngắn hạn ở nhiều địa phương, thậm chí chỉ 3 - 6 tháng đều dẫn đến tỷ lệ tái nghiện rất cao.
“Người nghiện thường chưa kịp ổn định thể chất thì rối loạn tâm lý, hành vi vẫn còn, dẫn đến dễ dàng quay lại sử dụng”, bà Nga nêu.
Bà đặc biệt lưu ý, ma túy tổng hợp, nhất là các chất kích thích ATS hiện chiếm hơn 70% trong các vụ việc theo thống kê của các cơ quan chức năng, gây tổn thương não bộ lâu dài, đòi hỏi quá trình trị liệu và phục hồi dài hạn.
“Nếu chúng ta tiếp tục duy trì thời gian cai nghiện ngắn, pháp luật sẽ đứng sau thực tiễn, không đủ công cụ để bảo vệ chính người nghiện và cộng đồng”, bà Nga nhấn mạnh và cho rằng, quy định tăng thời hạn cai nghiện là hợp lý, góp phần giảm tỷ lệ tái nghiện và cải thiện chất lượng cai nghiện.
Để quy định này đi vào cuộc sống hiệu quả, bà Nga đề xuất, tăng đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ tư vấn tâm lý, bác sĩ chuyên khoa, chương trình phục hồi hành vi… để bảo đảm người cai nghiện không chỉ được “giữ lại lâu hơn” mà thực sự được điều trị đúng phác đồ.
“Nếu không, việc kéo dài thời gian rất dễ biến thành hình thức giam giữ kéo dài, không tạo ra hiệu quả”, theo lời bà Nga.
Cùng với quy định rõ trách nhiệm của tỉnh, TP, đặc biệt với các địa phương có số lượng người nghiện cao, bà Nga đề nghị có cơ chế giám sát độc lập để việc cai nghiện bắt buộc không thay thế hoàn toàn cho biện pháp xã hội khác.
Tránh mỗi địa phương mua thiết bị giám sát điện tử một kiểu, gây lãng phí
Về mở rộng sử dụng giám sát điện tử với người cai nghiện tự nguyện, người điều trị Methadone và người bị quản lý sau cai quy định trong dự thảo luật, bà Nga đánh giá, “là một trong những điểm mới táo bạo, tiến bộ, giúp hiện đại hóa công tác quản lý cai nghiện, phù hợp xu hướng quốc tế”.
Nêu ý do đồng ý cao với chính sách này, bà Nga nói, giám sát điện tử giúp cơ quan chức năng phát hiện sớm nguy cơ tái nghiện, phát hiện việc tiếp xúc với “điểm nóng” ma túy hoặc nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
“Điều này hỗ trợ rất lớn cho chính quyền cơ sở vốn đang thiếu nhân lực”, đại biểu đoàn TP Hải Phòng phát biểu.
Thêm nữa, theo bà, khi người cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng không bị cô lập trong môi trường tập trung, giám sát điện tử chính là “hàng rào mềm” giúp họ giữ kỷ luật bản thân, tránh xa cạm bẫy ma túy nhưng vẫn không bị kỳ thị, không bị tách khỏi môi trường xã hội.
Với điều trị Methadone - vốn cần tuân thủ nghiêm ngặt về thời gian và liều lượng, bà Nga nhận định giám sát điện tử giúp heo dõi việc sử dụng thuốc; phát hiện trường hợp bỏ liều, tăng liều bất thường; hỗ trợ cảnh báo nguy cơ sốc ma túy hoặc sử dụng ma túy tổng hợp kết hợp, vốn đang gia tăng mạnh.
Đặc biệt giai đoạn sau cai - giai đoạn nguy hiểm nhất, theo đại biểu, giám sát điện tử giúp cơ quan quản lý nắm dữ liệu di chuyển, tiếp cận, góp phần phòng ngừa tái nghiện, đồng thời phát hiện nhanh những biến động bất thường về sức khỏe hoặc hành vi.
“Giám sát điện tử không phải để trừng phạt, mà là phương tiện bảo vệ người cai nghiện, giảm áp lực quản lý, tăng hiệu quả phòng ngừa”, bà Nga nhấn mạnh.
Song bà lưu ý, chính sách giám sát điện tử cũng tiềm ẩn nhiều thách thức nếu không triển khai bài bản.
Vì vậy, theo bà, cần xây dựng quy chuẩn kỹ thuật thống nhất cho thiết bị giám sát điện tử, tránh trường hợp mỗi địa phương mua một kiểu, gây lãng phí và khó quản lý.
Bà cũng đề nghị quy định rõ các vấn đề bảo mật dữ liệu cá nhân, lộ trình mã hóa thông tin, ai được quyền truy cập, tránh tình trạng sử dụng dữ liệu sai mục đích hoặc để lộ thông tin người cai nghiện, gây kỳ thị.
Đề xuất nữa được đại biểu đoàn Hải Phòng đưa ra là phải có cơ chế xử lý ngay lập tức khi thiết bị báo động bất thường: người ở gần điểm nóng, người đến khu vực nguy cơ, hoặc có dấu hiệu sức khỏe bất thường.
“Nếu chỉ lắp thiết bị mà không có hệ thống phản ứng nhanh, hiệu quả sẽ không đạt được như kỳ vọng”, bà Nga cảnh báo.
Đại biểu Quốc hội nói thêm, giám sát điện tử chỉ là công cụ, yếu tố quyết định vẫn là con người, đó là cán bộ theo dõi, gia đình, chính quyền cơ sở và mạng lưới công tác xã hội địa phương.
