Lễ mở ký Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng với chủ đề "Chống tội phạm mạng. Ảnh: BCP

Đây là văn kiện quốc tế đầu tiên mang tính toàn diện của Liên hợp quốc trong lĩnh vực phòng, chống tội phạm mạng, được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua theo Nghị quyết 79/243 ngày 24/12/2024. Việc Việt Nam được lựa chọn là địa điểm mở ký và Công ước mang tên “Công ước Hà Nội” thể hiện sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với vai trò, uy tín và đóng góp chủ động của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu.

Hợp tác quốc tế - Trách nhiệm chung trên không gian mạng

Công ước Hà Nội ra đời nhằm đoàn kết các quốc gia thành viên trong một mục tiêu chung: phòng ngừa, đấu tranh và xử lý tội phạm mạng; thúc đẩy hợp tác quốc tế, chia sẻ thông tin, hỗ trợ kỹ thuật, nâng cao năng lực thực thi pháp luật, đặc biệt hỗ trợ các nước đang phát triển.

Công ước khẳng định nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia, quyền con người và tự do cơ bản trên không gian mạng – một trong những điểm tiến bộ và nhân văn nhất của văn kiện này. Các quốc gia thành viên có trách nhiệm hợp tác trong điều tra, dẫn độ, thu hồi tài sản do phạm tội mà có, nhưng đồng thời phải bảo đảm các quyền con người không bị xâm hại trong quá trình thực thi pháp luật.

Trước sự bùng nổ của công nghệ số, tội phạm mạng đang trở thành thách thức toàn cầu, không phân biệt biên giới. Nhằm đáp ứng yêu cầu đó, Công ước Hà Nội đưa ra hệ thống tội danh và biện pháp nghiệp vụ điều tra thống nhất trên toàn cầu.

Cụ thể, các quốc gia thành viên có nghĩa vụ hình sự hóa các hành vi như: Truy cập hoặc can thiệp trái phép vào hệ thống công nghệ thông tin; Gian lận, giả mạo hoặc đánh cắp dữ liệu điện tử; Phát tán, tống tiền, hoặc lợi dụng dữ liệu cá nhân, hình ảnh riêng tư; Các hành vi lạm dụng, bóc lột tình dục trẻ em trên mạng; Rửa tiền, che giấu tài sản có nguồn gốc từ tội phạm mạng.

Đồng thời, Công ước quy định năm biện pháp nghiệp vụ trọng yếu trong điều tra tội phạm mạng, bao gồm: bảo quản, khám xét, thu giữ, chặn thu và truy cập dữ liệu điện tử – bảo đảm vừa hiệu quả tố tụng, vừa bảo vệ quyền riêng tư hợp pháp của cá nhân.

Xây dựng mạng lưới hợp tác 24/7

Một trong những điểm mới nổi bật là việc thành lập mạng lưới liên hệ 24/7 giữa các quốc gia thành viên – cơ chế cho phép cơ quan chức năng các nước nhanh chóng hỗ trợ nhau trong phong tỏa dữ liệu điện tử, xử lý tình huống khẩn cấp, thu thập chứng cứ số, truy tìm tội phạm xuyên quốc gia.

Đây được xem là “xương sống” trong hợp tác quốc tế về thực thi pháp luật, bảo đảm phản ứng nhanh trước những nguy cơ tội phạm mạng đang ngày càng tinh vi, khó lường.

Công ước Hà Nội không chỉ tập trung vào xử lý vi phạm, mà còn nhấn mạnh phòng ngừa và hỗ trợ kỹ thuật.

Các quốc gia được khuyến khích thúc đẩy giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển năng lực tư pháp, hợp tác giữa cơ quan công quyền và khu vực tư nhân, chia sẻ kinh nghiệm, phương pháp điều tra, đào tạo nhân lực và hỗ trợ kỹ thuật.

Đặc biệt, Công ước yêu cầu Liên hợp quốc và các nước phát triển ưu tiên hỗ trợ năng lực cho các quốc gia đang phát triển – bảo đảm không quốc gia nào bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến chống tội phạm mạng.

Để bảo đảm hiệu quả triển khai, Công ước Hà Nội thành lập Hội nghị các quốc gia thành viên, có nhiệm vụ giám sát, đánh giá định kỳ, chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn cập nhật về việc thực thi. Các vấn đề sửa đổi, bổ sung Công ước chỉ được xem xét sau khi có ít nhất 60 quốc gia tham gia thể hiện tinh thần thận trọng, đồng thuận và minh bạch trong quản trị toàn cầu.

Công ước sẽ có hiệu lực 90 ngày sau khi có 40 quốc gia phê chuẩn và sẽ tiếp tục được mở ký tại Trụ sở Liên hợp quốc ở New York đến hết ngày 31/12/2026. người dân trên Trái đất.