Ca khúc: Tự hào người làm báo Thanh tra

Theo dõi Báo Thanh tra trên

Chuyển đổi xanh – Xu thế tất yếu và động lực phát triển bền vững

PV

Thứ ba, 13/05/2025 - 20:44

(Thanh tra) - Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên, chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế tất yếu và là lựa chọn chiến lược của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Cánh đồng điện gió ở Ninh Thuận (Ảnh minh họa)

Chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu

Với Việt Nam, chuyển đổi xanh không chỉ là một xu hướng quốc tế mà còn là yêu cầu cấp thiết của thực tiễn trong nước. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, Việt Nam coi ứng phó với biến đổi khí hậu là mệnh lệnh của thời đại, là tiếng gọi từ trái tim cần hành động ngay, hành động quyết liệt và hành động với trách nhiệm cao nhất.

Theo đó, chuyển đổi xanh được xác định là động lực đột phá, là lựa chọn chiến lược và là ưu tiên hàng đầu trong mọi chính sách phát triển kinh tế xã hội giai đoạn tới, với nguyên tắc kiên quyết không đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng kinh tế đơn thuần, lấy con người làm trung tâm trong mọi hoạch định chiến lược.

Để hiện thực hóa định hướng này, Chính phủ Việt Nam đã và đang đẩy mạnh hành động với việc ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050, kèm theo đó là các kế hoạch hành động cụ thể ở từng ngành, từng lĩnh vực.

Gần đây nhất, ngày 9/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị 44/CT-TTg, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương đẩy mạnh triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy tăng trưởng xanh. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò nòng cốt trong công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và hoàn thiện các cơ chế liên quan đến tín chỉ carbon và tiêu chí môi trường.

Một dấu mốc quan trọng khác là việc Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025, phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Đây là bước đi có ý nghĩa lớn, nhằm tối ưu chi phí cắt giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời tạo ra nguồn tài chính bền vững phục vụ cho các hoạt động phát triển xanh, tiến tới thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 mà Việt Nam đã công bố tại COP26. Các bộ, ngành liên quan hiện đang khẩn trương hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, chuẩn bị vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trước tháng 6/2025, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước và năng lực tham gia thị trường của doanh nghiệp và cộng đồng.

Mặc dù vậy, thực tế cho thấy quá trình chuyển đổi xanh ở Việt Nam còn gặp không ít rào cản. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thẳng thắn thừa nhận những bất cập trong hệ thống tiêu chí xanh hiện hành, khi phần lớn các danh mục dự án xanh chỉ mang tính chất tham khảo, thiếu cơ sở phân loại theo chuẩn mực quốc tế. Các ngân hàng thương mại gặp nhiều khó khăn trong việc thẩm định và cấp tín dụng cho các dự án xanh vì thiếu một bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, rõ ràng.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định ban hành bộ tiêu chí môi trường đối với các dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh. Việc thiết lập tiêu chuẩn môi trường minh bạch, nhất quán sẽ tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho quá trình thẩm định, xác nhận và thúc đẩy phát triển các dự án mang lại lợi ích môi trường thực chất.

Chuyển đổi xanh: Cuộc đua sống còn của doanh nghiệp

Không chỉ dừng ở cấp độ vĩ mô, yêu cầu chuyển đổi xanh còn đặt ra những đòi hỏi cấp bách đối với cộng đồng doanh nghiệp. Theo đánh giá của TS. Nguyễn Quốc Việt, Giảng viên trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, đối với doanh nghiệp Việt Nam, chuyển đổi xanh hiện không còn là một sự lựa chọn mà đã trở thành điều kiện bắt buộc để tồn tại và phát triển.

Doanh nghiệp cần chuyển đổi xanh để thích nghi, phát triển. Ảnh minh họa

Đây là một cuộc đua mới, không đơn thuần là sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau, mà là cuộc đua tiếp sức giữa các thành phần trong nền kinh tế, giữa các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu. Tính chất cuộc đua này đòi hỏi sự cộng hưởng nỗ lực từ các doanh nghiệp, các cơ quan hoạch định chính sách, các viện nghiên cứu, trường đại học nhằm hỗ trợ lẫn nhau để cùng phát triển bền vững.

Việc chuyển đổi xanh, ứng dụng công nghệ sản xuất sạch, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực sản xuất, mà còn mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt là chuỗi xuất khẩu các sản phẩm và dịch vụ xanh. Các doanh nghiệp cũng được hưởng lợi lớn nếu thương hiệu, sản phẩm đạt chứng nhận xanh, vượt qua được các rào cản phi thuế quan ngày càng phổ biến trong xu hướng thương mại đầu tư toàn cầu.

Khảo sát thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam trong các ngành chế biến chế tạo, thực phẩm, dịch vụ đã bước đầu nhận thức rõ yêu cầu chuyển đổi xanh và chủ động tham gia. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp không hề dễ dàng, nhất là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Những thách thức lớn nhất nằm ở khả năng tiếp cận vốn, chuyển giao công nghệ, và nâng cao năng lực quản trị. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và dịch vụ, các hộ kinh doanh nhỏ và hộ nông dân vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc vay vốn đầu tư cho các dự án xanh do quy mô nhỏ lẻ, thiếu tài sản đảm bảo.

Để tháo gỡ nút thắt này, nhiều chuyên gia cho rằng cần phát triển mạnh mô hình hợp tác xã, liên kết sản xuất theo chuỗi để tập trung nhu cầu vốn, nâng cao tín nhiệm tín dụng. Ví dụ, trong các dự án nông nghiệp xanh, thay vì mỗi hộ tự vay vốn riêng lẻ, hợp tác xã có thể đại diện đứng ra vay vốn, nhờ đó nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi từ các tổ chức tín dụng và tổ chức tài chính trong và ngoài nước. Ngoài ra, cần có các cơ chế hỗ trợ thực chất như bảo lãnh tín dụng, quỹ đầu tư mạo hiểm xanh, quỹ tín dụng xanh... để khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào chuyển đổi xanh.

Từ góc độ thể chế, việc hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế tài chính là yếu tố sống còn. TS. Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh rằng, thể chế chính sách phải thực sự theo kịp khả năng và nhu cầu chuyển đổi của nền kinh tế và từng nhóm doanh nghiệp cụ thể. Điều này đòi hỏi cần có sự phân loại chi tiết theo ngành nghề, lĩnh vực và quy mô doanh nghiệp để xây dựng chính sách phù hợp.

Không thể áp dụng một mô hình chung cho tất cả các doanh nghiệp khi đặc điểm và điều kiện phát triển rất khác nhau. Ví dụ, đối với lĩnh vực chế biến gỗ, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đã buộc phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của châu Âu như chứng nhận quản lý rừng bền vững (FSC), kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc nguyên liệu, và quy trình sản xuất không gây phá rừng.

Ngoài ra, trong quá trình sản xuất, các yêu cầu về công nghệ thân thiện với môi trường, giảm phát thải khí nhà kính đang được siết chặt. Chẳng hạn, Liên minh châu Âu đã triển khai Cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới (CBAM), yêu cầu doanh nghiệp khai báo lượng phát thải carbon trên mỗi đơn vị sản phẩm khi xuất khẩu vào thị trường EU. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không đáp ứng được các tiêu chuẩn này sẽ khó duy trì được năng lực cạnh tranh quốc tế.

Cuộc đua chuyển đổi xanh đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan quản lý nhà nước đến cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Các chính sách về tín dụng xanh, hỗ trợ đầu tư, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp xanh, các chương trình nâng cao năng lực cho doanh nghiệp về công nghệ sản xuất sạch, các hoạt động xúc tiến thương mại xanh, đều cần được triển khai đồng bộ và kịp thời. Đồng thời, cần tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức toàn xã hội về vai trò, lợi ích của chuyển đổi xanh, từ đó tạo ra sự đồng thuận và lan tỏa rộng khắp.

Ý kiến bình luận:

Ý kiến của bạn sẽ được xét duyệt khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu.

Hiện chưa có bình luận nào, hãy trở thành người đầu tiên bình luận cho bài biết này!

Tin cùng chuyên mục

Thành lập Khu thương mại tự do thành phố Đà Nẵng

Thành lập Khu thương mại tự do thành phố Đà Nẵng

(Thanh tra) - Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký Quyết định số 1142/QĐ-TTg thành lập Khu thương mại tự do thành phố Đà Nẵng. Khu thương mại tự do Đà Nẵng có quy mô khoảng 1.881 ha bố trí tại các vị trí không liền kề, bao gồm các khu chức năng: Sản xuất, logistics; thương mại - dịch vụ; công nghiệp công nghệ số, công nghệ thông tin và đổi mới sáng tạo và các loại hình khu chức năng khác theo quy định của pháp luật.

T. Minh

20:17 16/06/2025
Việt Nam – Hoa Kỳ đạt nhiều tiến bộ trong đàm phán thương mại cấp cao

Việt Nam – Hoa Kỳ đạt nhiều tiến bộ trong đàm phán thương mại cấp cao

(Thanh tra) - Trong 4 ngày đàm phán, đoàn đàm phán Việt Nam và Hoa Kỳ đã đạt được nhiều tiến bộ, thu hẹp khoảng cách trong tất cả các lĩnh vực đàm phán. Hai bên đã trao đổi thẳng thắn, trên tinh thần xây dựng về các vấn đề quan tâm của mỗi nước thể hiện trong Tài liệu phản hồi mà Việt Nam đã gửi cho Hoa Kỳ, đồng thời dành thời gian lắng nghe các phân tích, giải trình hướng đến giải pháp phù hợp mà 2 bên có thể chấp nhận được.

Thanh Giang

09:01 16/06/2025

Tin mới nhất

Xem thêm