Họp báo công bố kết quả CPTPP. Ảnh: NH

Phát biểu tại cuộc họp báo công bố kết quả đàm phán, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã nhấn mạnh: Kết quả đạt được tại Đà Nẵng đã thể hiện những nỗ lực rất lớn của 11 nước thành viên TPP nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm, nâng cao đời sống cho người dân, tăng cường phát triển thương mại và hợp tác khu vực, thực hiện hội nhập mở cửa hiệu quả hơn.

Bộ trưởng Tái thiết Kinh tế Nhật Bản Toshimitsu Motegi cho biết, trong 8.000 trang tài liệu của TPP, chỉ có 20 điều khoản bị tạm hoãn thực thi. Phát biểu tại cuộc họp sau Hội nghị Bộ trưởng TPP ở Đà Nẵng, ông Motegi khẳng định: “Tôi muốn nhấn mạnh rằng bây giờ chúng tôi đang duy trì một thỏa thuận chất lượng cao như TPP thứ hai”.

Ông Trần Tuấn Anh cũng cho biết, việc đổi tên hiệp định đã nói lên bước phát triển mới của TPP. “Đây không chỉ đơn thuần là sự khác biệt của Hiệp định có 12 thành viên (TPP12) với Hiệp định có 11 thành viên (TPP11), mà quan trọng là việc duy trì TPP11 với chất lượng rất cao, mang tính toàn diện trên tất cả các lĩnh vực chứ không chỉ là về mở cửa thị trường, thương mại kinh tế… Vì vậy, tính chất và chất lượng của Hiệp định thể hiện qua 2 từ bổ sung là Toàn diện và Tiến bộ, đó là điều mà tất cả các Bộ trưởng TPP đều hướng đến, thống nhất, nhấn mạnh và coi đó là mục tiêu chung cho tính bao trùm của Hiệp định TPP”, ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Lãnh đạo Bộ Công Thương cho biết, vướng mắc lớn nhất trong đàm phán chính là mục tiêu là duy trì Hiệp định có chất lượng cao nhất, phải tìm ra điểm cân bằng mới cho việc duy trì Hiệp định TPP11 trong bối cảnh mới. Trong quá trình đàm phán của các quốc gia đều phản ánh quá trình tham vấn, xây dựng chính sách của mỗi quốc gia trong quá trình đàm phán để đảm bảo mục tiêu hiệu quả cho các quốc gia tham gia.

CPTPP mang đến nhiều cơ hội cho Việt Nam (ảnh đồ họa).

Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng cho biết, với tư cách đồng chủ trì cùng Nhật Bản để chủ trì tổ chức Hội nghị Bộ trưởng TPP giữa năm và tháng 11 năm 2017 tại Đà Nẵng, chúng tôi cũng có những khó khăn nhất định trong duy trì thảo luận, trao đổi cởi mở, thẳng thắn. Trên tinh thần xây dựng của các quốc gia thành viên để chia sẻ và tìm ra được điểm cân bằng chung cho tất cả các quốc gia. Với vai trò là đồng chủ trì, chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ của mình để đạt được thỏa thuận Bộ trưởng TPP về những nguyên tắc cơ bản nhất và những yếu tố cơ bản nhất của CPTPP. Những phần việc còn lại cũng đã có hướng để triển khai trong thời gian tới.

Các chuyên gia kinh tế đánh giá rất cao thành công của CPTPP

Dẫn đánh giá của các chuyên gia Nhật Bản coi Việt Nam là một trong một số nước được hưởng lợi nhiều nhất từ hiệp định mới CPTPP, TS.Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế tài chính lạc quan về CPTPP đối với hoạt động thương mại, đầu tư của Việt Nam.

TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) nhận xét: CPTPP là thành tựu đáng trân trọng. Không có Mỹ tham gia hiệp định này là thiệt thòi cho Việt Nam bởi hiện nay, Mỹ chiếm đến 22,1% tổng kim ngạch xuất khẩu của chúng ta. Song CPTPP vẫn rất quan trọng bởi thành viên lớn nhất trong CPTPP hiện nay là Nhật, Canadan, Chile đang có mối quan hệ tốt, bổ sung với Việt Nam. Thị trường Mỹ là miếng bánh to nhất, hấp dẫn nhất nhưng 10 thị trường còn lại cũng rất tiềm năng nếu chịu khó khai thác.
Đặc biệt, PGS.TS Trần Đình Thiên đánh giá CPTTP có tính chất “tuyên ngôn lịch sử”. Dù không phải là chương trình chính của diễn đàn APEC lần này nhưng CPTPP đã được thông qua là bước đột phá cho thương mại tự do trong khu vực.  Diễn biến đàm phán tại APEC lần này giống như diễn biến đầy kịch tích của một trận đá bóng ở đẳng cấp cao nhất. Kết cục là phần thắng dành cho những người tham gia cuộc đấu đến phút chót.

PGS.TS Trần Đình Thiên nói: “Việc Mỹ rút khỏi TPP đã làm cho lòng tin vào triển vọng của Hiệp định bị suy giảm ghê gớm. Nhiều người còn tin chắc sẽ không thể có TPP, nhưng 11 nước còn lại đã kiên trì con đường của mình. Có thể coi đây là một cú đột phá chiến lược. Một điều rất hay nữa, CPTPP hôm nay không đơn thuần là một Hiệp định Thương mại Tự do mà là một Hiệp định Toàn diện và Phát triển trong môi trường Hội nhập. Bản thân tên mới của Hiệp định (Tiến bộ và Toàn diện) đã nói lên điều đó”.

Kết quả này theo ông Trần Đình Thiên còn hết sức có ý nghĩa trong bối cảnh xu thế bảo hộ đang trỗi dậy. Nó còn có giá trị của một tuyên ngôn, một thông điệp mang tầm cỡ thời đại – rằng xu thế liên kết phát triển ở trình độ cao nhất sẽ là tất yếu. Và trong khuôn khổ APEC 2017 ở Đà Nẵng, hoàn toàn có thể coi CPTPP vừa được ký kết là một sự kiện mang tính lịch sử, là một điểm nhấn quan trọng bậc nhất của APEC lần này.

Để đạt thành công như vậy, PGS, TS Trần Đình Thiên đánh giá cao vai trò to lớn của nước chủ nhà Việt Nam. Việt Nam đã thể hiện quyết tâm cao độ để “giữ” bằng được TPP. Có lẽ nỗ lực như vậy của một nước có trình độ phát triển thấp trong số 11 nước, lại chịu “thiệt thòi” lớn (có thể là lớn nhất) khi Mỹ rút ra khỏi TPP đã tác động tích cực mạnh mẽ đến quyết định của các nước còn lại.  Thêm vào đó, thái độ thân thiện, chân thành, sự nhiệt tình, tận tình và chu đáo của nước chủ nhà cũng tạo ra một bầu không khí thuận lợi cho quá trình đàm phán vốn dĩ rất căng thẳng và đầy khó khăn.

PGS.TS Nguyễn Văn Nam - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cũng đánh giá đây là một bước tiến lớn có tính đột phá; một dấu ấn của APEC 2017 về hội nhập kinh tế quốc tế đa phương.

Trong khi đó, GS.TS Đặng Đình Đào (Trường Đại học Kinh tế quốc dân) nhận xét: CPTPP là tín hiệu đáng mừng, 11 nước thì khối này vẫn thành công vì trong khối, có nhiều nước đóng vai trò quan trọng và là các nền kinh tế lớn.

Còn TS Đỗ Đức Định, chuyên gia tại Viện Kinh tế và Chính trị thế giới thì phân tích: Dù rằng CPTPP gồm 11 nước sẽ không mạnh như khi có Mỹ nhưng đó vẫn là tín hiệu tích cực. Riêng với Việt Nam, nếu TPP 12 thì chúng ta được hưởng lợi lớn, giờ thì mức lợi thu được nhỏ hơn nhưng vẫn là rất lớn.

TS Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Kinh tế thế giới, Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội quốc gia đã tính toán một loạt con số cụ thể về những mặt được của Việt Nam tại CPTPP: GDP có thể tăng thêm 1,32%, xuất khẩu có thể tăng thêm 4%, nhập khẩu có thể tăng thêm 3,8%... Nhiều nước như Canada, Mexico, Peru là những thị trường Việt Nam chưa có hiệp định thương mại; các ngành như dệt may, da giày... có thể tăng xuất khẩu.

Xuất nhập khẩu của Việt Nam sẽ phát triển hơn. Ảnh: NH

Cơ hội và thách thức cho Việt Nam

“ Việt Nam vẫn còn nhiều việc phải làm, nổi lên ba tuyến công việc chính” - đó là khuyến nghị của PGS.TS Trần Đình Thiên.

Theo ông, thứ nhất, Việt Nam phải nỗ lực để đàm phán cho xong, cho trọn vẹn các điều khoản để đi đến ký kết thực thi. Thứ hai, phải tích cực chuẩn bị các năng lực thực thi - năng lực cạnh tranh sản phẩm - dịch vụ, năng lực thể chế (tuân thủ và vận hành) để đáp ứng các điều kiện khắt khe, các đòi hỏi rất cao của một Hiệp định Phát triển đẳng cấp cao nhất. Phải hành động theo tư duy đổi mới mạnh mẽ, với tinh thần cải cách cơ cấu triệt để và xây dựng thể chế vượt trội.

Thứ ba, thúc đẩy mạnh mẽ các quan hệ hợp tác phát triển khác, trong đó, trọng tâm là Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU, Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Đặc biệt, cần tăng cường quan hệ đối tác với Mỹ, Trung Quốc, Nga và Ấn Độ. Đây là những mối quan hệ mang tính trụ cột, bảo đảm sự cân bằng, thế vững chắc chiến lược cũng như những lợi ích phát triển hàng đầu.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng chỉ ra những thách thức như PGS.TS Nguyễn Văn Ngãi, Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh cho rằng: Nhiều trường hợp sẽ thất bại ngay trên sân nhà như bò sữa - không có khả năng cạnh tranh với sữa Úc, New Zealand. Nông nghiệp Việt Nam sẽ đảo lộn hoàn toàn khi CPTPP có hiệu lực nên cần phải cấu trúc lại toàn bộ.

Chính Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cũng chỉ ra: Khuôn khổ pháp luật, môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng… sẽ mang lại động lực tích cực để phát triển. Song sẽ có những điều chúng ta phải "chấp nhận", thậm chí có thể phải "trả giá" khi đối mặt sự cạnh tranh khốc liệt từ bên ngoài.

Minh Anh