(Thanh tra) - Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, phụ nữ trở thành nhóm tham gia mạnh mẽ nhất vào các hoạt động trực tuyến, từ kinh doanh điện tử, dịch vụ công trực tuyến, thanh toán số cho đến học tập và giao tiếp xã hội. Tuy nhiên, mức độ tổn thương của phụ nữ trước các rủi ro trên không gian mạng cũng tăng lên đáng kể, đặc biệt là lừa đảo, quấy rối, xâm phạm đời tư và bạo lực trực tuyến.
Trong những năm gần đây, phụ nữ Việt Nam sử dụng Internet với tỷ lệ cao và thường xuyên, góp phần hình thành xu hướng “số hóa đời sống” một cách rõ rệt.
Theo thống kê chính thức của cơ quan quản lý nhà nước, nhóm phụ nữ từ 20 - 40 tuổi đang chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số người sử dụng dịch vụ số, từ thương mại điện tử, thanh toán điện tử, các nền tảng mạng xã hội cho tới dịch vụ hành chính công trực tuyến.
Tuy nhiên, tần suất sử dụng cao cũng đồng nghĩa với việc phụ nữ phải tiếp xúc với rủi ro lớn hơn.
Bộ Công an ghi nhận trong 8 tháng đầu năm 2025 đã xử lý hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, gây thiệt hại khoảng 1.650 tỷ đồng và trong nhiều phương thức lừa đảo được công bố, phụ nữ là nhóm thường xuyên bị tác động do các thủ đoạn đánh vào tâm lý, sự tin tưởng và sự thiếu kinh nghiệm nhận diện nội dung có yếu tố gian dối.
Tiếng nói của các thế hệ phụ nữ ở ba miền cho thấy bức tranh toàn diện về nỗi lo và kỳ vọng trong bối cảnh số hóa.
Từ miền Bắc, bà Phạm Thị Hà, 65 tuổi, sinh sống tại phường Bồ Đề, Hà Nội, chia sẻ rằng thế hệ lớn tuổi như bà gặp khó khăn nhất khi công nghệ thay đổi quá nhanh. Bà cho biết nhiều bạn bè của mình từng nhận được các tin nhắn mạo danh ngân hàng, cơ quan nhà nước hoặc hội đoàn, yêu cầu xác nhận hồ sơ, chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân, khiến người lớn tuổi dễ tin vì không phân biệt được thật – giả.
Bà Hà bày tỏ rằng, điều phụ nữ cao tuổi mong muốn nhất là có hướng dẫn dễ hiểu và các cảnh báo chính thống, bởi họ cảm thấy “thiếu chỗ bấu víu” khi gặp tình huống rủi ro trên mạng.
Từ miền Trung, bé Đoàn Khánh Linh, 7 tuổi, đang học lớp 2 tại thành phố Hà Tĩnh, thể hiện góc nhìn rất đúng với lứa tuổi khi nói rằng em cảm thấy sợ khi vô tình xem phải những hình ảnh xấu hoặc có người lạ nhắn tin hỏi chuyện.
Linh chia sẻ rằng nhiều bạn nhỏ trong lớp dùng điện thoại của bố mẹ để học trực tuyến hoặc xem video, nhưng đôi khi gặp phải nội dung không phù hợp mà không biết kể với ai.
Góc nhìn của Linh phản ánh rất rõ nhóm trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 10 tuổi, là nhóm cần được bảo vệ bằng các công cụ kỹ thuật, bằng sự giám sát của cha mẹ và bằng những chính sách bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng được triển khai sâu rộng.
Từ miền Nam, em Đỗ Bảo Ngọc, 22 tuổi, sinh viên tại TP Hồ Chí Minh cho biết, thế hệ trẻ tuy sử dụng mạng xã hội nhiều hơn nhưng lại đối mặt với áp lực khác, đặc biệt là quấy rối trực tuyến và xâm phạm đời tư.
Ngọc kể có thời điểm tài khoản cá nhân của cô bị lấy hình ảnh để tạo tài khoản giả, đăng bình luận không phù hợp, khiến cô lo lắng và không biết xử lý theo hướng nào trước khi tìm được sự hỗ trợ từ cơ quan chức năng.
Theo Ngọc, phụ nữ trẻ cần nhất là một môi trường mạng minh bạch và các công cụ báo cáo vi phạm nhanh, hiệu quả, bởi nhiều trường hợp “im lặng chịu đựng” dẫn đến tổn thương tinh thần kéo dài.
Những câu chuyện của ba thế hệ cho thấy phụ nữ ở từng nhóm tuổi có nhu cầu bảo vệ khác nhau, từ nhu cầu được hướng dẫn dễ hiểu của người lớn tuổi, nhu cầu được bảo vệ danh dự và quyền riêng tư của phụ nữ trẻ, cho tới nhu cầu được tạo dựng môi trường mạng an toàn cho trẻ em.
Điểm chung là họ đều mong muốn môi trường trực tuyến minh bạch hơn, có cảnh báo sớm, có hướng dẫn rõ ràng và có cơ chế hỗ trợ khi xảy ra rủi ro.
Tổng hợp các phản ánh từ phụ nữ cả ba miền cho thấy các kỳ vọng chính sách tập trung vào ba nội dung quan trọng nhất: Minh bạch, hỗ trợ kịp thời và xử lý nghiêm minh. Tính minh bạch là yêu cầu hàng đầu, bởi phụ nữ ở mọi thế hệ đều cho rằng sự thiếu rõ ràng thông tin trên mạng là nguyên nhân chính dẫn đến rủi ro.
Những cá nhân cao tuổi như bà Phạm Thị Hà mong muốn có hướng dẫn chính thống, đơn giản và được phổ biến rộng rãi, trong khi phụ nữ trẻ như Đỗ Bảo Ngọc kỳ vọng các nền tảng mạng xã hội phải tăng trách nhiệm trong việc phát hiện, gỡ bỏ tài khoản giả mạo hoặc nội dung bôi nhọ danh dự. Với trẻ em như Khánh Linh, minh bạch thể hiện qua việc hệ thống phải lọc được nội dung độc hại và ngăn chặn nguồn nguy hiểm tiếp cận trẻ nhỏ.
Song song với minh bạch, cơ chế hỗ trợ kịp thời là điều phụ nữ phản ánh mạnh mẽ. Phụ nữ lớn tuổi cần sự hỗ trợ trực tiếp mỗi khi tài khoản bị tấn công, thông tin bị rò rỉ hoặc gặp tình huống khó hiểu khi sử dụng thiết bị. Phụ nữ trẻ cần công cụ báo cáo nhanh, có phản hồi và có sự can thiệp khi bị quấy rối hoặc bị xâm phạm đời tư. Trẻ em cần hệ thống cảnh báo và sự giám sát từ gia đình, nhà trường và cơ quan chức năng.
Thực tiễn này cho thấy việc chuẩn hóa quy trình hỗ trợ, mở rộng đường dây tiếp nhận phản ánh và thiết lập cơ chế giải quyết nhanh là yêu cầu bắt buộc đối với chính sách hiện hành.
Yêu cầu thứ ba là xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm. Nhiều phụ nữ cảm thấy lo lắng khi đối tượng phạm tội sử dụng tài khoản ẩn danh, tạo tài khoản nước ngoài hoặc cố tình xóa dấu vết, khiến việc điều tra gặp khó khăn. Các vụ việc mà Bộ Công an công bố trong báo cáo hằng năm cho thấy khi các đối tượng bị xử lý mạnh tay, niềm tin của người dân được củng cố rõ rệt. Điều này khẳng định rằng chỉ khi pháp luật được áp dụng đúng, đủ và kịp thời thì phụ nữ mới cảm thấy yên tâm khi tham gia môi trường mạng.
Từ thực tiễn ba thế hệ – ba vùng miền, có thể thấy phụ nữ không chỉ là người chịu tác động mà còn là chủ thể quan trọng trong việc định hình nhận thức, xây dựng thói quen sử dụng mạng an toàn và đóng góp tiếng nói vào hoàn thiện chính sách. Khi môi trường trực tuyến trở nên minh bạch, chuẩn mực và an toàn hơn, phụ nữ và trẻ em mới có thể tận dụng các cơ hội của chuyển đổi số một cách tự tin, bình đẳng và bền vững.
Bà Pauline Tamesis, đại diện thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam đưa ra 5 khuyến nghị tại Lễ phát động Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới năm 2025 vào ngày 11/11/2025 tại Hà Nội.
Thứ nhất, lồng ghép giới vào chính sách và chiến lược số. Theo đó, luật pháp cũng cần được cập nhật để xử lý các hành vi bạo lực giới trên mạng và xem xét các biện pháp trách nhiệm rõ ràng đối với mọi ngành nghề.
Thứ hai, thu hẹp khoảng cách giới về kỹ năng số. Phụ nữ và trẻ em gái cần được trang bị kiến thức để tự tin tham gia không gian số. Cần đầu tư vào giáo dục kỹ năng số, đào tạo nâng cao cho cộng đồng vùng sâu vùng xa, nhóm yếu thế; khuyến khích nữ sinh học và làm việc trong lĩnh vực STEM; phối hợp với khu vực tư nhân và xã hội dân sự để tạo cơ hội cho phụ nữ tham gia lãnh đạo và khởi nghiệp công nghệ.
Thứ ba, thúc đẩy hợp tác đa ngành giữa chính phủ, các cơ quan Liên hợp quốc, xã hội dân sự, học viện và khu vực tư nhân để tạo ra hệ sinh thái số an toàn. Kinh nghiệm từ các nước như Australia, Anh, Mỹ, Canada cho thấy, hợp tác với các công ty công nghệ để bổ sung tính năng bảo vệ mạnh mẽ, hành động nhanh nhằm gỡ bỏ hoặc chặn nội dung độc hại, đồng thời hỗ trợ cho tổ chức xã hội và các nhân viên xã hội cung cấp hỗ trợ tâm lý trực tuyến và trực tiếp, quản lý các trường hợp, là những giải pháp hiệu quả bảo vệ phụ nữ và trẻ em.
Thứ tư, nâng cao năng lực cho lực lượng tuyến đầu để cung cấp dịch vụ lấy người bị hại làm trung tâm. Với quy mô và mức độ tinh vi của bạo lực trong không gian số, các chuyên gia tuyến đầu như cán bộ thực thi pháp luật, giáo viên, nhân viên xã hội và y tế cần nâng cao năng lực nhận biết, xử lý hiệu quả các hành vi bạo lực giới trong không gian số.
Thứ năm, đầu tư vào phòng ngừa-tích hợp an toàn số và bình đẳng giới vào chương trình giáo dục từ sớm; trang bị cho phụ huynh, giáo viên, lãnh đạo cộng đồng tài liệu hỗ trợ trẻ em và thanh thiếu niên trải nghiệm môi trường số an toàn, chủ động. Nhờ đó, Việt Nam sẽ từng bước giảm chi phí xử lý hậu quả về lâu dài.
Đại diện thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam cũng gửi gắm một thông điệp: “Hãy cùng nhau chung tay để kỷ nguyên số trở thành cơ hội, không phải là nguy cơ, đối với mỗi người phụ nữ, trẻ em gái và trẻ em tại Việt Nam”.
