(Thanh tra) - Quyền bình đẳng giới và quyền được an toàn của phụ nữ và trẻ em luôn là một trong những nội dung trọng tâm của chính sách bảo vệ quyền con người tại Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số đang tạo ra những nguy cơ mới, tinh vi và khó nhận diện hơn, khiến các hành vi lừa đảo, quấy rối, xâm hại tinh thần hoặc dụ dỗ qua môi trường mạng ngày càng trở nên phức tạp.
Chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội tiếp cận tri thức và dịch vụ, nhưng đồng thời cũng mở ra những rủi ro chưa từng có cho phụ nữ và trẻ em. Theo Bộ Công an, trong 8 tháng đầu năm cả nước ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ 2024, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an) cũng phát hiện 4.532 tên miền độc hại - tăng gần 90%, phần lớn dùng để thực hiện các thủ đoạn tinh vi như deepfake, lừa đảo tiền ảo, chiếm đoạt mã OTP, giả danh ngân hàng hoặc cơ quan công an.
Theo các nghiên cứu của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội trước đây, trong 89% trẻ em từ 12-17 tuổi sử dụng internet, có tới 87% sử dụng Internet hằng ngày nhưng chỉ có 36% các em biết cách bảo đảm an toàn thông tin trên mạng.
Theo Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, mỗi năm cả nước ghi nhận hàng nghìn vụ xâm hại trẻ em, trong đó một tỷ lệ đáng kể có liên quan đến hành vi lợi dụng môi trường mạng để dụ dỗ, đe dọa, phát tán thông tin hoặc kiểm soát trẻ bằng hình thức tinh vi.
Tại Lễ phát động Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới năm 2025 được tổ chức ngày 11/11/2025 ở Hà Nội, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam Pauline Tamesis chia sẻ, kỷ nguyên số mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro mới. Trên toàn cầu, gần 1 trong 3 phụ nữ từng trải qua bạo lực thể chất và/hoặc tình dục ít nhất một lần trong đời, thường do bạn tình gây ra. Tương tự, bạo lực trên mạng đang gia tăng: Theo như Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), từ 16% đến 58% phụ nữ và trẻ em gái từng là nạn nhân của bạo lực trực tuyến, bao gồm quấy rối, theo dõi trên mạng, công khai thông tin cá nhân, chia sẻ hình ảnh không có sự đồng thuận và tống tiền.
Trong những năm qua, 23% trẻ em hoặc cứ 1 trong 4 trẻ em sử dụng Internet ở Việt Nam vô tình gặp phải hình ảnh hoặc video có nội dung tình dục trong năm vừa qua, và 14% chủ động tìm xem. Gần 2% thanh thiếu niên lớn tuổi cho biết từng được đề nghị tiền hoặc quà để gửi hình ảnh nhạy cảm, và 1% bị chia sẻ hình ảnh cá nhân mà không có sự đồng ý. Tại một số trường dân tộc nội trú, 53% nữ sinh tuổi từ 14-19 cho biết từng ít nhất một lần trải qua bạo lực trên mạng trong ba tháng gần nhất.
Những con số này không chỉ là các số liệu thống kê - đó là một cô gái trẻ, một cậu bé hoặc một phụ nữ, những người muốn an toàn trên không gian mạng. Lạm dụng tình dục trẻ em trên mạng và bạo lực giới trong không gian số là một phần của chuỗi nguy hại liên tục, đòi hỏi hệ thống phối hợp lấy người bị hại và trẻ em làm trung tâm, với các dịch vụ chuyên biệt và trách nhiệm chung.
Những nguy cơ này cho thấy phụ nữ và trẻ em đang phải đối mặt với một hình thái rủi ro hoàn toàn mới trong kỷ nguyên số. Các hành vi xâm hại có thể diễn ra trong thời gian rất ngắn, qua tài khoản ẩn danh hoặc qua các nền tảng xuyên biên giới, gây khó khăn cho công tác kiểm soát và xử lý. Điều đó khiến quyền được an toàn của phụ nữ và trẻ em trở thành nội dung trọng tâm trong chính sách bảo vệ quyền con người của Việt Nam trong giai đoạn số hóa mạnh mẽ hiện nay.
Hệ thống pháp luật Việt Nam đã thiết lập nền tảng quan trọng để bảo vệ phụ nữ và trẻ em trong môi trường số. Các văn bản như Luật Bình đẳng giới, Luật Trẻ em, Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Phòng chống mua bán người và Bộ luật Hình sự đều có những quy định trực tiếp điều chỉnh hành vi xâm hại, lừa đảo, bạo lực mạng hoặc quấy rối phụ nữ và trẻ em trên không gian mạng.
Bên cạnh đó, Đề án “Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng” được phê duyệt tại Quyết định 830/QĐ-TTg năm 2021 đã tạo hành lang pháp lý và kỹ thuật quan trọng, bao gồm các giải pháp cảnh báo sớm, công cụ tiếp nhận phản ánh, cơ chế kết nối liên ngành và yêu cầu phối hợp giữa cơ quan quản lý, nhà mạng và nền tảng trực tuyến.
Cơ chế phối hợp giữa công an, nhà trường, gia đình, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội cần chặt chẽ và có hiệu quả hơn. Mạng lưới bảo vệ đa chủ thể đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm và ngăn chặn hành vi xâm hại phụ nữ và trẻ em qua môi trường mạng. Đồng thời, việc xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm, công khai các vụ việc điển hình và tăng cường trách nhiệm của nền tảng mạng trong việc bảo vệ người dùng sẽ góp phần tạo dựng một môi trường số an toàn hơn.
Về thực thi, các bộ, ngành đã triển khai nhiều mô hình bảo vệ đa tầng. Bộ Công an đẩy mạnh triệt phá các đường dây tội phạm công nghệ cao, xử lý hành vi dụ dỗ hoặc xâm hại trẻ em trên mạng và xử lý đối tượng phát tán nội dung bạo lực, khiêu dâm hoặc xấu độc.
Tháng 9 vừa qua, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) tại Việt Nam vừa chính thức khai trương Tổng đài điện thoại quốc gia về phòng, chống mua bán người 111, với sự hỗ trợ kinh phí từ Bộ Nội vụ, Vương quốc Anh, trong đó nhiều trường hợp có yếu tố công nghệ.
Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam triển khai hàng chục nghìn buổi truyền thông, tập huấn kỹ năng an toàn số, kỹ năng tự bảo vệ, cách ứng xử khi bị quấy rối hoặc tấn công trên môi trường mạng, đồng thời vận hành mô hình hỗ trợ phụ nữ gặp rủi ro.
Tuy nhiên, trước sự phức tạp của không gian mạng, chính sách bảo vệ phụ nữ và trẻ em vẫn cần tiếp tục được hoàn thiện. Truyền thông chính sách phải được thực hiện chủ động và hiệu quả hơn để lấp khoảng trống thông tin, giúp phụ nữ hiểu rõ quyền của mình, nắm được quy trình xử lý khi gặp nguy cơ và tránh bị dẫn dụ bởi các thủ đoạn tinh vi.
Đồng thời, việc nâng cao kỹ năng số an toàn cho phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ nông thôn và phụ nữ trung niên, phải trở thành một nhiệm vụ thường xuyên. Trẻ em cũng cần được đào tạo bài bản về kỹ năng bảo mật, nhận diện hành vi xâm hại và kỹ năng ứng phó khi bị đe dọa hoặc thao túng qua mạng.
Cơ chế phối hợp giữa công an, nhà trường, gia đình, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội cần chặt chẽ và có hiệu quả hơn. Mạng lưới bảo vệ đa chủ thể đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm và ngăn chặn hành vi xâm hại phụ nữ và trẻ em qua môi trường mạng. Đồng thời, việc xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm, công khai các vụ việc điển hình và tăng cường trách nhiệm của nền tảng mạng trong việc bảo vệ người dùng sẽ góp phần tạo dựng một môi trường số an toàn hơn.
Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, bình đẳng giới không chỉ là quyền tiếp cận cơ hội phát triển mà còn là quyền được an toàn và được bảo vệ trước các rủi ro số. Phụ nữ và trẻ em chỉ có thể hưởng lợi từ môi trường số khi được trang bị kiến thức, được bảo vệ bởi pháp luật và được hỗ trợ bởi hệ thống chính sách phù hợp. Đây là yêu cầu quan trọng đối với Nhà nước và toàn xã hội nhằm bảo đảm một không gian mạng lành mạnh, an toàn và bình đẳng cho mọi công dân.
