(Thanh tra) - Thời gian qua, hàng loạt vụ thực phẩm bẩn đã được lực lượng chức năng phanh phui, gần đây nhất là đường dây "phù phép" thịt lợn bệnh thành thịt lợn tươi... Thực tế này đã gióng lên “hồi chuông” báo động về chất lượng thực phẩm, dư luận lo lắng vì sao thực phẩm bẩn lại “tuồn” ra thị trường nhiều đến như vậy.
Nhiều vụ việc được phát hiện
Khi người dân chưa hết bàng hoàng, bức xúc vì thông tin sữa giả, thuốc giả, giá đỗ "ngậm" hóa chất tràn lan thị trường, thì lại tiếp tục rùng mình trước thông tin đường dây tẩm tiết lên thịt lợn bệnh để "phù phép" thành thịt lợn tươi ngon. Thủ đoạn này vừa được Công an TP Hà Nội phanh phui.
Vụ việc xảy ra tại xã Thường Tín và các chợ đầu mối lớn Tân Mai, Phùng Khoang khiến dư luận bất bình khi các đối tượng vì lợi nhuận đã tổ chức đường dây giết mổ, tiêu thụ lợn bệnh, lợn chết với quy mô lớn.
Qua kiểm tra đột xuất, lực lượng chức năng đã phát hiện tổng số 977kg hàng hóa vi phạm không có giấy tờ kiểm dịch, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ.
Đáng nói hơn, kết quả xét nghiệm cho thấy, một số mẫu thịt và nội tạng dương tính với vi rút bệnh Dịch tả lợn châu Phi (ASF) - một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, sản phẩm từ lợn mắc bệnh không được phép sử dụng làm thực phẩm và buộc phải tiêu hủy theo quy định pháp luật.
Để qua mắt người tiêu dùng, đối tượng đã sử dụng tiết lợn để tẩm lên các miếng thịt "phù phép" thành thịt lợn tươi. Nhiều sản phẩm đã được tiêu thụ tại các chợ đầu mối và len lỏi vào cả nhà hàng, quán ăn trên địa bàn Hà Nội.
Các đối tượng khai nhận, từ năm 2023 bắt đầu mua gom lợn ốm yếu, lợn chết từ các đầu nậu, rồi tổ chức giết mổ không phép. Trung bình mỗi ngày giết mổ hơn 50 con lợn, sau đó bán ra thị trường với giá khoảng 60.000 đồng/kg thịt.
Trước đó, vào tháng 5/2025, kiểm tra đột xuất địa điểm tập kết hàng hóa tại khu đất đối diện ngõ 197, phố Thúy Lĩnh, phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai (cũ), lực lượng chức năng phát hiện 20 thùng xốp dán kín, bên trong chứa 800kg trứng gà non và tràng gà.
Tại thời điểm kiểm tra, chủ lô hàng không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc hàng hóa. Các thùng hàng không có nhãn mác, không ghi rõ nhà sản xuất, nơi sản xuất, cũng như điều kiện bảo quản theo quy định.
Cũng trong tháng 5 vừa qua, kiểm tra tại điểm tập kết, kinh doanh thực phẩm tại Km12, đường Ngọc Hồi, xã Vĩnh Quỳnh, huyện Thanh Trì (cũ), lực lượng chức năng phát hiện 2.560kg trứng non, 200kg trứng gà, 3.050kg nầm heo, 1.200kg tràng heo (khoảng hơn 7 tấn) là thực phẩm đông lạnh chưa qua sử dụng không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ.
Theo chủ của các cơ sở khai nhận, số thực phẩm bẩn được thu mua trôi nổi trên thị trường, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, số thực phẩm bẩn này có thể được tuồn vào các chợ, quán ăn vỉa hè, thậm chí cả các nhà hàng trên khắp địa bàn Hà Nội và các tỉnh lân cận.
Nguyên nhân thực phẩm bẩn vẫn có "đất sống"
Có lẽ, chưa bao giờ người dân lại cảm thấy bất an với bữa ăn hàng ngày của gia đình mình như hiện nay, dù là ăn ở nhà hay đi ăn hàng quán thì thực phẩm bẩn vẫn luôn rình rập. Câu hỏi đặt ra là, vì sao chúng ta có đầy đủ hệ thống quản lý từ Trung ương đến địa phương, với những cơ quan chuyên trách như Cục An toàn thực phẩm hay lực lượng Quản lý thị trường nhưng thực phẩm bẩn vẫn ngang nhiên "tuồn" ra thị trường như vậy?
Có thể thấy, một lý do cốt lõi khiến thực phẩm bẩn vẫn có “đất sống” chính là chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Hiện mức xử phạt hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm đã tăng nhiều so với trước, nhưng mức phạt tiền trong nhiều trường hợp vẫn quá ít so với khoản lợi nhuận mà các cơ sở làm ăn phi pháp thu được.
Vừa qua, 5 đối tượng trong đường dây buôn bán, tiêu thụ thịt lợn bệnh tại Hà Nội đã bị khởi tố về tội “Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm”. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho những kẻ vì lòng tham mà bất chấp sức khoẻ cộng đồng.
Ngoài ra, một lý do khác khiến thực phẩm bẩn vẫn "tuồn" ra thị trường còn nằm ở lỗ hổng trong công tác quản lý, kiểm tra, giám sát. Mặc dù nước ta đã có một hệ thống các cơ quan quản lý chuyên trách từ Trung ương đến địa phương, như Cục An toàn thực phẩm, lực lượng Quản lý thị trường... nhưng thực tế cho thấy ở nhiều địa phương, đặc biệt là cấp cơ sở, còn thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực có chuyên môn về an toàn thực phẩm cũng như các trang thiết bị hiện đại để thực hiện công tác kiểm tra, xét nghiệm nhanh các mẫu thực phẩm, khiến việc phát hiện vi phạm trở nên khó khăn.
Điển hình như tại Hà Nội, một đô thị đặc biệt, đông dân cư, nhu cầu tiêu dùng thực phẩm rất lớn với hơn 80.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Trong khi đó, tổng số cán bộ làm công tác an toàn thực phẩm toàn thành phố chỉ hơn 10.000 người, bao gồm 250 cán bộ chuyên trách, còn lại là người kiêm nhiệm. Tỷ lệ này cho thấy sự quá tải và khó khăn trong việc kiểm soát hiệu quả.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất và xử lý trách nhiệm cán bộ
Để bảo đảm an toàn thực phẩm, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Vũ Cao Cương nhấn mạnh cần đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát đối với các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh. Đặc biệt, phải đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các ngành Y tế, Nông nghiệp, Công Thương trong quản lý an toàn thực phẩm, bảo đảm sự đồng bộ trong cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm và công tác hậu kiểm.
Bên cạnh đó, để hạn chế các vi phạm về an toàn thực phẩm, cũng cần điều chỉnh một số quy định về xử phạt theo hướng tăng nặng đối với các hành vi vi phạm pháp luật. Đồng thời, cần có cơ chế đầu tư, hỗ trợ trang thiết bị phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm nghiệm, nhằm sớm phát hiện các vi phạm. Đặc biệt, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm, giám sát định kỳ, đột xuất, kiên quyết xử lý nghiêm và công khai các trường hợp vi phạm để người dân giám sát.
Ngoài các giải pháp trên, một yếu tố then chốt để ngăn chặn thực phẩm bẩn tuồn ra thị trường là xử lý trách nhiệm của cán bộ nếu để xảy ra tình trạng vi phạm. Theo quy định của pháp luật, các cán bộ, công chức, viên chức có thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý an toàn thực phẩm nếu thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, hoặc có hành vi bao che, tiếp tay cho các hành vi vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm.
Cụ thể, theo Luật Cán bộ, công chức và các văn bản hướng dẫn thi hành, cán bộ có thể bị xử lý kỷ luật từ khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lương, giáng chức, cách chức đến buộc thôi việc tùy theo mức độ vi phạm và hậu quả gây ra. Nếu hành vi vi phạm có dấu hiệu hình sự, cán bộ đó có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự về các tội như "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng", "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ", hoặc các tội danh khác liên quan đến tham nhũng, nhận hối lộ nếu có yếu tố trục lợi.
Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra nội bộ, rà soát quy trình làm việc và kiên quyết xử lý các trường hợp cán bộ vi phạm là cần thiết. Điều này không chỉ nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, mà còn góp phần xây dựng một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm minh bạch, hiệu quả, lấy lại niềm tin của người dân vào chất lượng bữa ăn hàng ngày.
