(Thanh tra) - Mạng xã hội và các nền tảng số bùng nổ thời gian qua cho phép mỗi người - dù ngồi bất kỳ nơi đâu - cũng dễ dàng có được thông tin mình cần, mình muốn tìm hiểu. Tuy nhiên, bên cạnh việc đem đến những "luồng gió" thông tin mát lành, bổ ích... thì thời đại công nghệ hóa cũng đưa lại những "luồng gió" thông tin xấu, độc, lẫn lộn đúng - sai…
Bởi vậy, mỗi cán bộ, đảng viên, người dân - khi đọc, nghe, xem hay tìm kiếm thông tin từ mạng xã hội - cần tỉnh táo và trí tuệ để khơi gạn được tin tức chính xác, đúng đắn; không để mình bị mê hoặc, dẫn dụ bởi những thứ thông tin sai lạc, thiếu kiểm chứng, thậm chí bịa đặt, không có thật.
“Chợ” thông tin đủ hàng thật – giả
Theo những số liệu thống kê mới nhất, người Việt ta hiện ưa dùng 5 mạng xã hội, gồm: Facebook, Youtube, Zalo, TikTok và Instagram. Nếu như Facebook là nền tảng phổ biến nhất với số lượng người dùng lớn, được sử dụng để kết nối, chia sẻ và kinh doanh thì YouTube lại là nền tảng xem và chia sẻ video hàng đầu, được người Việt ưa chuộng để giải trí, học tập và quảng bá nội dung. Còn TikTok và Instagram lại đặc biệt phổ biến với giới trẻ nhờ nội dung sáng tạo, dễ tiếp cận, dễ chia sẻ hình ảnh, video và theo dõi người nổi tiếng.
Được ví như “cái chợ”, mạng xã hội cũng đã và đang lẫn lộn “hàng thật”- “hàng giả”. Hầu như tuần nào, tháng nào, trên mạng xã hội cũng có những vụ việc thông tin rởm, thông tin sai sự thật bị vạch trần.
Điển hình là vụ việc, một cá nhân đã thông tin trên Facebook rằng “sáng nay Quốc hội đã đi đến thống nhất sẽ sáp nhập 63 tỉnh thành còn 31 tỉnh thành”. Tài khoản của cá nhân này còn “cụ thể hóa” là “Hà Nội sáp nhập với Vĩnh Phúc”, “lập tỉnh Bắc Hưng Hải”, “tỉnh Bắc Lạng”… Những thông tin này đã được hàng nghìn người chia sẻ, gây nên sự hoang mang trong dư luận, làm nhiễu loạn sự đồng thuận, ủng hộ của xã hội đối với chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Tại Hà Nội, một cá nhân khác cũng bị phạt tới 7,5 triệu đồng khi tung tin sai sự thật về sản phẩm của Công ty cổ phần sữa Núi Tản Ba Vì “làm nhiều học sinh ở Hoài Đức, Đan Phượng bị tiêu chảy, ngộ độc”, khiến phụ huynh, học sinh và dư luận địa phương vô cùng hoang mang, ảnh hưởng lớn đến uy tín của doanh nghiệp cũng như lượng tiêu thụ sản phẩm.
Và còn nhiều thông tin sai sự thật vẫn từng ngày, từng ngày tác động vào người đọc, không những gây tâm lý hoang mang mà còn định hình dư luận, thậm chí tác động vào nhận thức, thói quen, lâu dần trở thành tính cách của cả người nhận thông tin và người viết ra nó.
Phải trí tuệ và tỉnh táo!
Thực tế thì nếu chỉ đọc lướt qua, những vụ việc trên rất dễ khiến người tham gia mạng xã hội hiểu nhầm mà cuốn theo, thể hiện những cảm xúc tiêu cực và những phản ứng thậm chí rất quá khích.
Cơ quan chức năng ngay sau khi vào cuộc truy tìm đã nhanh chóng xác định, chẳng có vụ việc nào là học sinh ngộ độc tập thể vì sản phẩm sữa của Công ty cổ phần sữa Núi Tản Ba Vì cả. Tại cơ quan Công an, “tác giả” T. đã thú nhận rằng, chỉ trong vòng 10 ngày đã viết và đăng hơn 30 bài viết có nội dung chưa được kiểm chứng, 3 bài viết có nội dung sai sự thật gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng xấu đến uy tín của Công ty cổ phần sữa Núi Tản Ba Vì. (https://kinhtedothi.vn/huyen-dan-phuong-thong-tin-chinh-thuc-ve-ket-qua-kiem-nghiem-sua-trong-truong-hoc).
Việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh lại được tiến hành một cách hết sức bài bản, đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật. Từ khi có chủ trương cho đến khi được công bố và thông tin rộng rãi để lấy ý kiến Nhân dân, chẳng hề có cái “phương án” lập những tỉnh thành như “Bắc Lạng”, “Bắc Hưng Hải” hay “sáp nhập Vĩnh Phúc với Hà Nội”.
Chủ tài khoản Facebook kia “nghe hóng” một cách bập bõm để rồi tự ý “xào nấu” một chủ trương lớn theo sự suy diễn của riêng mình, tung lên mạng xã hội nhằm thu hút sự chú ý, “câu like” mà bất chấp việc này có thể khiến cho dư luận xã hội bị định hướng, dẫn dắt sai lạc, lệch chuẩn.
Thông tin sai sự thật và vấn đề đặt ra
Chia sẻ, đăng tải, phát ngôn thông tin trên mạng xã hội là quyền tự do của mỗi công dân. Nhưng việc nói quá, nói sai sự thật, thậm chí nói dối, dựng chuyện làm mất danh dự của người khác là việc làm đáng lên án, đặc biệt là cách làm này để phục vụ cho lợi ích, mục tiêu của cá nhân (như câu view, câu like).
Việc dùng ngôn từ, hình ảnh thêu dệt, thậm chí được tạo ra bởi các nền tảng công nghệ như AI cho dù vì mục đích cá nhân hay mục đích tập thể sẽ ảnh hưởng đáng kể, thậm chí định hướng dư luận, tạo ra trào lưu nhất thời làm ảnh hưởng đến số đông ví như cảnh chen lấn, xô đẩy, mua như “vơ vét” của người dân khi xem các thông tin hỗn tạp về cơn bão Wipha gần đây…
Thiết nghĩ, nếu người đọc chưa có đủ căn cứ thực tế để tin vào một sự thật, nhưng việc được đăng tải đồng loạt, nhiều ngày, nhiều giờ trên các nền tảng truyền thông, trong đó có mạng xã hội đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến suy nghĩ, hành động (như việc chạy bão vừa rồi) và thậm chí cả tính cách của họ (đặc biệt là giới trẻ - nhóm sử dụng mạng xã hội nhiều nhất, nhưng lại thiếu kinh nghiệm để kiểm chứng nhất)… Ví như nếu nhiều người cùng nói một con mèo đen là mèo trắng thì có lẽ tất cả đều tin mèo đen là mèo trắng vì “đám đông mà”, “không có lửa làm sao có khói”…
Vấn đề ở đây là, nếu một người nghe theo đám đông và tin ngay mà không cần kiểm định, không cần suy xét đa chiều nhiều mặt, thậm chí không cần “tai nghe, mắt thấy, tay sờ” mới tin như người xưa thường dạy, thì họ là người không có chứng kiến, bị đám đông, bị thông tin nhiễu loạn dẫn dắt, thậm chí tự làm “nhiễu”, làm khổ chính mình (từ việc nhỏ như chạy bão vừa tốn tiền, lãng phí thời gian và công sức, đến việc lớn như chọn nghề nghiệp cho con hay đầu tư kinh doanh cho gia đình, cho tổ chức…).
Đối với giới trẻ - nguồn lực tương lai của đất nước - từ việc nhỏ họ cũng “tra hỏi” mạng xã hội thay vì tìm kiếm các căn cứ khoa học, thiếu khả năng tư duy, xét thực tế đa chiều nhiều mặt, càng thiếu khả năng tra cứu và phân tích theo các văn bản pháp luật… dần hình thành tính cách “ăn theo, nói leo” hời hợt, nói dối, nguỵ biện… ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng công việc và cuộc sống của họ.
Hãy kiểm chứng, kiểm chứng và… kiểm chứng!
Đó là cách hiệu quả nhất để tránh lạc lối trong mê hồn trận thông tin trên mạng xã hội.
Trước hết, hãy luôn kiểm tra nguồn gốc của thông tin, ưu tiên các nguồn đáng tin cậy như báo chí chính thống, tổ chức uy tín hoặc trang web chính thức. Hãy cẩn trọng trước khi đặt niềm tin vào các bài đăng không rõ nguồn, hoặc từ các tài khoản không xác thực.
Bên cạnh đó, chúng ta hãy tự mình kiểm tra chéo thông tin, đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là các văn bản kết luận của cơ quan chức năng để đảm bảo tính chính xác. Nếu chỉ một nguồn đưa tin, hãy cẩn trọng vì có thể là thông tin chưa được xác minh. Hiện các nền tảng như Google Fact Check, Snopes, hoặc các tổ chức kiểm chứng thông tin tại Việt Nam (như Trung tâm Xử lý Tin giả Việt Nam - VAFC) có thể giúp mỗi chúng ta xác minh xem thông tin nào là thật, thông tin nào là giả.
Thông tin giả thường cố tình kích động cảm xúc, hoặc lan truyền nhanh mà không có dữ liệu hỗ trợ. Bởi vậy, nếu thấy các bài viết dùng ngôn ngữ giật gân, có tiêu đề gây sốc, hoặc thiếu bằng chứng cụ thể… thì rất có thể, đó là “cái bẫy” đưa ta vào mê lộ “thông tin sai sự thật”, nhưng rất dễ thu hút sự tò mò.
Trước khi chia sẻ bất kỳ tin tức, bài viết nào, hãy nhớ đọc kỹ nội dung, kiểm tra tính xác thực và suy nghĩ kỹ xem việc lan truyền thông tin đó sẽ ảnh hưởng đến ai, phạm vi ảnh hưởng đến đâu. Nếu không, bạn sẽ trực tiếp tiếp tay cho việc “dựng chuyện”, “bịa đặt” làm ảnh hưởng đến môi trường văn hóa tinh thần đáng ra phải trong sạch, phải định hình lối sống lành mạnh cho người dân, trong đó có người thân của chính bạn.
Chia sẻ, đăng tải, phát ngôn thông tin trên mạng xã hội là quyền tự do của mỗi công dân, nhưng mỗi người đồng thời phải có trách nhiệm về thông tin mình đăng tải và chia sẻ, để tránh những vi phạm có thể mắc phải.
Tỉnh táo và trí tuệ là cách giúp bạn không “nhiễu” bởi thông tin “loạn” như hiện nay. Và tốt nhất là trang bị cho mình khả năng tự tổng hợp, đánh giá, kiểm định thông tin theo một tiêu chuẩn khoa học nhất bằng vốn hiểu biết đa chiều, nhiều mặt, nghe đâu biết đấy, không suy đoán kiểu “tưởng là”… để không bị mắc vào cám dỗ và cạm bẫy của thông tin sai sự thật khi “lên” mạng xã hội...
