(Thanh tra) - Chính sách hỗ trợ người dân khi đổi từ xe máy chạy xăng sang xe máy điện đang là tâm điểm chú ý trong dự thảo Nghị quyết về các biện pháp thúc đẩy giao thông sử dụng năng lượng sạch. Văn bản dự kiến được xem xét tại kỳ họp thứ 28 HĐND thành phố Hà Nội vào cuối tháng 11.
Tại kỳ họp thứ 28, HĐND thành phố Hà Nội sẽ xem xét thông qua hai nghị quyết quan trọng về thực hiện vùng phát thải thấp và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch. Trong đó, nội dung hỗ trợ trực tiếp cho người dân chuyển đổi từ xe máy chạy xăng sang xe máy điện thu hút sự quan tâm lớn do tác động trực tiếp đến đời sống, chi phí và thói quen sử dụng phương tiện của hàng triệu người.
Theo dự thảo, cá nhân có hộ khẩu thường trú hoặc tạm trú liên tục từ hai năm trở lên tại Hà Nội, đồng thời là chủ sở hữu xe mô tô hoặc xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch (được đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực), sẽ được hỗ trợ khi chuyển đổi sang phương tiện dùng năng lượng xanh có giá trị từ 10 triệu đồng trở lên. Mỗi cá nhân được hỗ trợ một phương tiện trong suốt thời gian áp dụng nghị quyết, kết thúc trước ngày 1/1/2031.
Mức hỗ trợ cơ bản là 20% giá trị phương tiện nhưng tối đa không quá 5 triệu đồng. Đối với hộ nghèo và cận nghèo, mức hỗ trợ được nâng lên theo hướng ưu tiên: Hộ nghèo được hỗ trợ 100% giá trị phương tiện chuyển đổi nhưng không vượt 20 triệu đồng; hộ cận nghèo được hỗ trợ 80% giá trị phương tiện nhưng không quá 15 triệu đồng. Việc xác định tình trạng hộ nghèo, cận nghèo căn cứ danh sách được UBND thành phố phê duyệt hằng năm.
Về hỗ trợ tài chính thông qua tín dụng, Hà Nội dự kiến hỗ trợ 30% lãi vay đối với các hợp đồng mua xe trả góp tối đa 12 tháng tại các đơn vị bán hàng liên kết với công ty tài chính hoặc ngân hàng thương mại. Đồng thời, đối với thủ tục đăng ký phương tiện, thành phố sẽ hỗ trợ 50% lệ phí đối với các trường hợp chuyển đổi; riêng hộ nghèo và cận nghèo được hỗ trợ 100%.
Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Trịnh Hữu Đức, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, nhận định rằng cơ chế hỗ trợ lần này “được xây dựng trên các căn cứ pháp luật rõ ràng và phù hợp với quyền hạn của chính quyền địa phương theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bảo vệ môi trường và Luật Ngân sách nhà nước”.
Theo phân tích của ông Trịnh Hữu Đức, chính sách không chỉ hỗ trợ kinh tế mà còn mang tính điều chỉnh hành vi, nhằm thúc đẩy người dân dần chuyển sang sử dụng phương tiện sạch. Việc quy định điều kiện cư trú tối thiểu và yêu cầu về việc sở hữu phương tiện đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực là “cách kiểm soát hợp lý, nhằm loại bỏ nguy cơ trục lợi chính sách và bảo đảm nguồn lực ngân sách được sử dụng đúng mục tiêu”.
Luật sư Đức nhấn mạnh thêm: “Hỗ trợ chuyển đổi phương tiện xanh là biện pháp kinh tế – hành chính được pháp luật cho phép khi Nhà nước cần điều chỉnh các nguồn phát thải lớn tại đô thị. Mức hỗ trợ, phạm vi, đối tượng và thời hạn áp dụng đã được quy định rõ, chứng tỏ chính sách được chuẩn bị nghiêm túc và có tính khả thi cao”.
Cùng với hỗ trợ người dân, dự thảo cũng đề cập việc phát triển hạ tầng năng lượng sạch. Thành phố yêu cầu các xã, phường rà soát, đề xuất vị trí lắp đặt trạm nạp công cộng. Đối với các bãi đỗ, sân đỗ trong khu vực vành đai 3 đang khai thác, nếu có bố trí chỗ đỗ xe phải chuyển đổi tối thiểu 15% số chỗ đỗ sang trạm nạp năng lượng sạch trước ngày 1/1/2030.
Với các công trình xây dựng mới như chung cư, trung tâm thương mại, bệnh viện và công trình công cộng, yêu cầu tối thiểu 30% tổng số chỗ đỗ xe phải có trạm nạp. Các hạng mục hạ tầng đường bộ được đầu tư mới theo quy hoạch cũng phải bố trí tối thiểu 30% tổng số chỗ đỗ đáp ứng yêu cầu lắp đặt trạm nạp.
Theo phân tích của Luật sư Đức, điều kiện hạ tầng được đặt song song với hỗ trợ tài chính nhằm bảo đảm tính đồng bộ: “Nếu chỉ tăng số lượng phương tiện xanh mà không có hạ tầng nạp năng lượng tương ứng, chính sách sẽ không đạt hiệu quả. Quy định rõ tỷ lệ chuyển đổi hạ tầng đỗ xe theo từng mốc thời gian cho thấy tư duy quy hoạch dài hạn và sự chủ động của thành phố trong triển khai mô hình giao thông phát thải thấp”.
Với việc kết hợp giữa hỗ trợ trực tiếp, ưu đãi tín dụng, giảm lệ phí và yêu cầu phát triển hạ tầng, Hà Nội thể hiện mục tiêu xây dựng hệ thống giao thông đô thị xanh, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và tiến tới kiểm soát nghiêm ngặt khí thải theo lộ trình. Chính sách dự kiến, nếu được thông qua, sẽ là bước đi quan trọng trong thúc đẩy chuyển đổi phương tiện bền vững và cải thiện môi trường đô thị trong những năm tới.
