Quang cảnh buổi hội thảo công bố. Ảnh: TQ

Đó là một trong những nội dung trong nghiên cứu “Chi tiêu công cho Y tế, Giáo dục và Giao thông công cộng ở một số tỉnh tại Việt Nam - Một số quan sát và khuyến nghị” do Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Tổ chức ActionAid Việt Nam (AAV) và các đối tác thực hiện được công bố ngày 11/11, tại Hà Nội.  
 
Nghiên cứu được thực hiện tại 7 địa phương ở Việt Nam bao gồm cả thành thị (Hà Nội, TP. HCM, Quảng Ninh, Trà Vinh) và nông thôn (Cao Bằng, Hà Giang và Đắk Nông), từ tháng 7 - 9/2016, đưa ra một góc nhìn độc lập về nhận biết chất lượng và khả năng tiếp cận các dịch vụ công của người dân tại một số địa phương. 

Về y tế, Việt Nam đứng thứ hai từ dưới lên (2007) và thứ năm từ trên xuống (2014) trong số các nước ASEAN về chi tiêu công cho y tế trên tổng chi y tế, tỷ lệ này có tăng lên theo thời gian (31% năm 2007 và 54,1% năm 2014). Tuy vậy, khó khăn về đội ngũ y bác sỹ ở tuyến cơ sở (vừa thiếu vừa yếu) ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế của nhóm cận nghèo còn thấp (55%) dù được hỗ trợ từ 70% mệnh giá bảo hiểm trở lên.

Chất lượng của các dịch vụ y tế, giáo dục và giao thông công cộng vẫn còn yếu. Ảnh: TQ 

Về giáo dục, mặc dù chi tiêu công cho giáo dục trên tổng chi cho giáo dục của Việt Nam đứng thứ hai từ trên xuống trong khu vực ASEAN, phần lớn (gần 82%)chi này là cho chi thường xuyên. Điều này cũng có nghĩa là các nhu cầu đầu tư để cải tiến chất lượng giáo dục còn rất hạn chế. Các cơ sở đào tạo được giao tự chủ tài chính nhưng lại không được giao tự chủ mức thu học phí, do đó việc tự chủ tài chính là không thực chất.

Về giao thông công cộng, mặc dù người dân đóng góp đến 15% tổng số vốn các đường liên thôn liên xã được sửa chữa, thi công trong thời gian qua nhưng việc người dân tham gia xây dựng quy hoạch và giám sát các công trình này còn hạn chế, hời hợt và nhiều nơi chỉ là hình thức. Chỉ 0,24- 0,47 % người dân biết về chương trình hỗ trợ từ ngân sách cho hoạt động trợ cước, trợ giá vận chuyển và cung cấp phương tiện vận chuyển, vốn được ưu tiên cho khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa.

“Kết quả nghiên cứu đã nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc thực hiện các quyền cơ bản của công dân thông qua các dự án đầu tư công cho các dịch vụ công thiết yếu. Cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc đảm bảo duy trì tỷ lệ chi ngân sách Nhà nước cho các dịch vụ y tế, giáo dục và giao thông công cộng đặc biệt tại các khu vực khó khăn là rất đáng hoan nghênh và cần được các nhà tài trợ quốc tế ủng hộ. Quan trọng nhất là Nhà nước cần huy động được người dân tham gia với vai trò bình đẳng hơn trong xây dựng quy hoạch, đóng góp chi phí, thực hiện và giám sát các dự án đầu tư công để nâng cao hiệu quả của các dịch vụ thiết yếu nhất, đáp ứng được nhu cầu phát triển của người dân” - bà Hoàng Phương Thảo, Trưởng Đại diện Tổ chức ActionAid Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. 

Báo cáo nằm trong khuôn khổ Dự án “Xã hội dân sự trao quyền cộng đồng nông thôn” do Ủy ban châu Âu và ActionAid Việt Nam đồng tài trợ, nhằm tăng cường và nâng cao vị thế của các tổ chức xã hội trong cuộc chiến chống đói nghèo và nâng cao tinh thần thượng tôn pháp luật, giảm bất bình đẳng kinh tế và xã hội ở. 

Trần Quý