Tỉ lệ sử dụng thuốc lá đã giảm; tỉ lệ nữ giới hút thuốc giảm 0,3% (từ 1,4% xuống còn 1,1%); tỉ lệ nam giới hút thuốc giảm 2,1% (từ 47,4% xuống 45,3%); tỉ lệ hút thuốc chung ở khu vực thành thị giảm 2,7% (từ 23,3% xuống 20,6%). Trong đó, tỉ lệ này ở nam giới giảm 5% (từ 47,7% xuống còn 42,7%).

Cùng với việc giảm tỉ lệ hút thuốc chủ động, tỉ lệ hút thuốc lá thụ động cũng giảm xuống. Tỉ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể so với năm 2010 tại hầu hết các địa điểm như: nơi làm việc giảm 13,3%; tại các trường đại học, cao đẳng giảm 16,4%; trên phương tiện giao thông công cộng giảm 15%; tại trường học giảm 6,2% và tại gia đình giảm 13,2%.

Như vậy, qua 4 năm triển khai các hoạt động PCTHTL đến nay đã tăng tỉ lệ người hút thuốc được tư vấn về phương pháp bỏ thuốc. Báo cáo này cho biết, tỉ lệ người hút thuốc được nhân viên y tế tư vấn bỏ thuốc tăng 10,8% (từ 29.7% lên 40,5%).

Theo bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ PCTHTL, đây là những kết quả rất cụ thể, mang lại ý nghĩa rất lớn bởi khi giảm được tỉ lệ hút thuốc sẽ giảm được tỉ lệ tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Trong năm 2017 cũng đã kiểm tra được nhiều cơ quan, tổ chức, địa điểm công cộng, hơn 200 nhà hàng khách sạn và xử phạt được hàng trăm triệu đồng các vi phạm liên quan đến môi trường không khói thuốc.

Tuy nhiên, theo Quỹ PCTHTL, hiện vẫn có những khó khăn nhất định làm ảnh hưởng đến các hoạt động PCTHTL. Giá thuốc lá Việt Nam rẻ gần nhất thế giới. 

Tại Việt Nam, giá trung bình 1 bao thuốc 20 điếu là 11,8 nghìn đồng. Trong khi đó, tại Singapore là 192.000 đồng, tại Philippines là 32.000 đồng và tại Malaysia là 74.000 đồng/bao thuốc. Đây là khó khăn lớn nhất trong việc giảm tỉ lệ hút thuốc. Bởi dù có chuyển biến tích cực trong nhận thức, nhưng tỉ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới vẫn cao. Trong đó, việc tăng thuế chưa đủ để tăng giá thuốc khiến việc tiếp cận dễ dàng hơn. Trong khi đó, tăng giá thuốc là biện pháp quan trọng để giảm sử dụng thuốc lá. Nếu không rất khó đạt giảm tỉ lệ hút thuốc lá xuống 39% vào năm 2020. 

Đại diện Quỹ PCTHTL bày tỏ mong muốn các nhà hoạch định chính sách quan tâm tăng thuế thuốc lá. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng, vừa đạt mục tiêu giảm tỉ lệ hút thuốc, giảm tử vong do thuốc lá vừa tăng nguồn thu thế cho Nhà nước. Tăng thuế thuốc lá tại Việt Nam như một giải pháp góp phần làm giảm tỉ lệ người hút thuốc cũng như giảm ảnh hưởng tác hải của thuốc lá tới cộng đồng. So sánh tại Thái Lan, họ chỉ tiêu thụ khoảng 2 -3 tỷ bao thuốc mỗi năm nhưng mức thu thuế 2 tỷ USD. Trong khi đó, Việt Nam tiêu thụ khoảng 4 tỷ bao nguồn thuế thu được chỉ khoảng 700 triệu USD.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm thế giới có hơn 6 triệu người tử vong bởi các bệnh do khói thuốc lá gây ra như: ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), đột quỵ, bệnh mạch vành… Trong đó, có 600.000 người tử vong bởi hít phải khói thuốc lá từ người khác hút (hút thuốc thụ động).

Trong nhiều năm qua, Quỹ PCTHTL đã và đang hỗ trợ 26 bộ, ngành, 63 tỉnh, thành phố và 10 bệnh viện thực hiện các hoạt động về PCTHTL. 

Tuy tỉ lệ hút thuốc giảm nhưng Việt Nam vẫn là 1 trong 15 nước có số người hút thuốc cao nhất thế giới khi mà hằng năm có 40.000 người tử vong do các bệnh gây ra bởi khói thuốc lá (cao gần gấp 4 lần so với số tử vong do tai nạn giao thông mỗi năm).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tử vong do các bệnh không lây nhiễm hiện đang chiếm khoảng 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích tại Việt Nam. Trong đó, sử dụng thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh không lây nhiễm.

Trước gánh nặng do thuốc lá mang tới, Quỹ PCTHTL đã và đang triển khai nhiều hoạt động trong thời gian tới để giảm số người hút thuốc như tăng cường thanh tra, kiểm tra xử phạt vi phạm hành chính và giám sát tình hình thực thi luật phòng chống tác hại thuốc lá. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh việc thực thi quy định cấm hút thuốc tại các nơi công cộng, nâng cao ý thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá và các quy định của Luật PCTHTL.

Ngọc Diệp