Ông Nguyễn Trọng Đàm, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Ảnh: Thảo Nguyên

Xây dựng mô hình cai nghiện tại cộng đồng

Theo ông Nguyễn Trọng Đàm, trong hơn 20 năm triển khai công tác cai nghiện ma túy, hiệu quả hỗ trợ cai nghiện và hòa nhập cộng đồng còn hạn chế.

Cai nghiện mà chúng ta hiểu từ trước tới giờ là cách ly khỏi môi trường thuốc, cai nghiện cắt cơn, tách họ ra một khoảng thời gian dài nhất định như 12, 24 tháng, với hy vọng khi trở về cộng đồng họ có thể cai nghiện. Nhưng điều đó đến bây giờ, các bằng chứng khoa học cho thấy, chúng ta nhận thức chưa đúng.

Ông Đàm khẳng định, bây giờ chúng ta đã đủ căn cứ, cơ sở để hiểu nghiện ma túy là bệnh mãn tính của não bộ, để chữa trị phải mất nhiều năm, công phu. Đấy là bệnh mãn tính nên điều trị phải thường xuyên, gần như người nghiện phải sống chung với phác đồ điều trị nào đó.

Thực tế 4 năm gần đây khi được hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, kinh nghiệm của các nước đã chứng minh, với người nghiện heroine nếu dùng thuốc thay thế như methadone, hiệu quả sẽ cao hơn. 

Do vậy, quan điểm chỉ đạo của Chính phủ trong đề án tới là sẽ đi theo hướng giảm dần việc điều trị bắt buộc trong các trung tâm, tăng dần điều trị tự nguyện tại cộng đồng, ưu tiên mở rộng điều trị nghiện các loại thuốc dạng thuốc phiện bằng methadone, cùng với đó, kết hợp các hỗ trợ khác như tư vấn tâm lý, chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ kỹ năng sống, hỗ trợ nghề nghiệp…

Về phía các trung tâm, Chính phủ cũng đề ra lộ trình giảm dần số lượng. Ông Đàm cho biết, các trung tâm này sẽ chuyển từ cai nghiện bắt buộc sang tự nguyện và cung cấp dịch vụ xã hội, nâng cao chất lượng hỗ trợ cai nghiện. Ngoài quản lý hỗ trợ còn có hoạt động khác giống như các trung tâm cộng đồng, để làm sao có một bộ phận vẫn phải cai nghiện trong trung tâm theo luật quy định, nhưng phần lớn cai nghiện tại cộng đồng.

“Tất cả mọi người cần coi họ là những người bệnh để gần gũi, hỗ trợ họ. Họ có thể trở thành người có ích nếu cộng đồng coi họ là thành viên. Quan trọng là để họ không tách ra khỏi cộng đồng. Việc đưa họ vào trung tâm đã tách rời họ khỏi cộng đồng trong một thời gian nên khi trở lại họ sẽ ngỡ ngàng. Hơn nữa, cách nhìn của mọi người về họ như là đã đi cải tạo về, né tránh và có khoảng cách nên không sẵn sàng giúp đỡ họ. Do vậy, so sánh với mô hình cai nghiện ở trung tâm, mô hình cai nghiện ở cộng đồng ưu việt hơn hẳn”, ông Đàm nói.

Không kỳ thị với người nghiện

Đồng ý kiến, ông Đàm Hữu Đắc, Phó Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam, thành viên Tổ chuyên gia nhấn mạnh, Nhà nước và xã hội rất quan tâm đến công tác cai nghiện ma túy, nhưng kết quả vẫn hạn chế, nguyên nhân cơ bản là do nhận thức chưa đúng về người nghiện. 

Ảnh: Thảo Nguyên

Một thời gian dài cộng đồng và xã hội coi họ là đối tượng tệ nạn, thậm chí là tội phạm, thể hiện rõ là ở chỗ các trung tâm cai nghiện bắt buộc có chế độ hoạt động như là trại giam, gia đình, cộng đồng kỳ thị đối với người nghiện. Nhiều gia đình không muốn cộng đồng biết, thậm chí che giấu, gửi con em bị nghiện ma túy đến địa bàn khác để giữ gìn uy tín, danh dự cho gia đình.

"Đã đến lúc, chúng ta phải thay đổi căn bản nhận thức, cần coi đây như là một căn bệnh mãn tính và gia đình có trách nhiệm chính trong vấn đề này, thường xuyên giáo dục con em mình, giám sát chặt chẽ để con em không sa vào vấn đề này”, ông Đắc nói.

Ông Đắc cho rằng, Nhà nước cần quan tâm đầu tư những trung tâm cai nghiện để đưa vào cai nghiện các đối tượng có tiền án, tiền sự, gây rối trật tự xã hội... Đồng thời, cần khuyến khích các mô hình cai nghiện tại cộng đồng, khuyến khích các tổ chức đầu tư trung tâm cai nghiện tại địa phương; có chính sách hỗ trợ, tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ y tế chuyên về cai nghiện ma túy; khuyến khích sản xuất các loại thuốc cai nghiện; đổi mới hoạt động các trung tâm cai nghiện tại cộng đồng, đáp ứng được nhu cầu cai nghiện tại chỗ.

Với quan điểm là người đã từng 10 năm sử dụng ma túy, và đang làm công tác hỗ trợ người nghiện ma túy, hỗ trợ các bạn sau khi cai nghiện tại các Trung tâm 06 về hòa nhập với cộng đồng, chị Huỳnh Như Thanh Huyền chia sẻ: "sau khi được điều trị cắt cơn tại các trung tâm cai nghiện, chúng tôi mong đợi mọi người nhận thức nghiện ma túy chỉ là một căn bệnh. Quan niệm như vậy sẽ giúp xã hội giảm kỳ thị với người nghiện. Khi đó người nghiện không còn là tệ nạn, tội phạm, giúp họ tự tin hơn, nhận được nhiều sự hỗ trợ hơn từ xã hội và cộng đồng".

“Kinh nghiệm bỏ được ma túy của tôi nói ra rất đơn giản nhưng làm không dễ. Bởi vấn đề không chỉ là điều trị cắt cơn và giữ lại lâu dài ở nơi nào đó, mà vấn đề ở chỗ khi trở về phải tái hòa nhập với cộng đồng”. chị Huyền cho biết.

Trong các chương trình cai nghiện hiện nay của các trung tâm mới chỉ quan tâm đến điều trị cắt cơn, giữ học viên trong trung tâm, thiếu mất chương trình hỗ trợ, đào tạo kỹ năng cho gia đình hỗ trợ tâm lý, giúp người nghiện tái hòa nhập với xã hội. “Chúng tôi mong đợi có quy trình chuẩn cho người nghiện heroin, ma túy đá. Hỗ trợ gia đình tạo lòng tin, giá trị sống cho người nghiện ma túy tại cộng đồng vượt qua bệnh tật”, chị Huyền cho biết.

“Hãy bay bằng sức mình, không phải bằng ma túy” 

Bà Zhuldyz Akisheva, Giám đốc quốc gia Cơ quan Phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc tại Việt Nam cho biết, ngày 26/6 hàng năm, thế giới sẽ kỷ niệm Ngày Thế giới phòng chống lạm dụng và buôn bán ma túy bất hợp pháp, cũng là ngày nhắc nhở chúng ta về nhu cầu cần phải giải quyết các vấn đề do các chất ma túy gây ra.

Thảo Nguyên