(Thanh tra) - Đây là một trong số những chính sách hỗ trợ thiết thực đang được Bộ Y tế đề xuất trong dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Ngày 11/7, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tổ chức Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số thế giới năm 2025 và công bố Báo cáo Tình trạng dân số thế giới.
Tổng tỷ suất sinh giảm thấp nhất trong lịch sử
Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nêu rõ, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã xác định rõ quan điểm, định hướng về công tác dân số tại Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành TW Đảng khóa XII, đó là: "Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc", thực hiện chuyển trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.
Tuy nhiên, theo đánh giá 7 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, bên cạnh những kết quả đạt được, Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức tác động đến sự phát triển bền vững của đất nước.
Đó là, tổng tỷ suất sinh giảm thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo (kết quả điều tra biến động dân số 1/4/2024: Năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ giảm xuống 1,96 con/phụ nữ năm 2023 và 1,91 con/phụ nữ năm 2024, thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học của Việt Nam). Cùng với đó quá trình già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh ở Việt Nam.
Tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế tuy nhiên chưa ổn định và vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên (kết quả điều tra biến động dân số 1/4/2024: Tỷ số giới tính khi sinh năm 2009 là 110,5 bé trai/100 bé gái; năm 2019 là 111,5 bé trai/100 bé gái và năm 2024 là 111,4 bé trai/100 bé gái).
Tình trạng mang thai và sinh con ở phụ nữ tuổi chưa thành niên có xu hướng tăng; tảo hôn, hôn nhân cận huyết ở khu vực Tây Nguyên và Trung du Miền núi phía bắc vẫn còn rất cao (21,9%).
Tuổi thọ trung bình sống khỏe mạnh chỉ khoảng 65 tuổi. Chất lượng sống của người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn thấp.
Đề xuất nhiều ưu đãi, hỗ trợ khi sinh con
Để ứng phó với các xu thế mới, Bộ Y tế đang tích cực hoàn thiện Luật Dân số mới và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035. Mục tiêu là đảm bảo an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe và bình đẳng cho mọi người dân, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển bền vững.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đang đề xuất trong dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) có một số nội dung ưu tiên như: Ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng thời kỳ.
Ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với gia đình sinh con một bề, có hai con gái; quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước.
Xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như cấp học bổng, học phí người học chuyên ngành lão khoa tại cơ sở đào tạo thuộc khối ngành sức khỏe của Nhà nước.
Quy định các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đối với nam, nữ; sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh.
Và các biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.
Phát biểu tại lễ mít tinh, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam, bà Pauline Tamesis, khẳng định rằng Liên hợp quốc cam kết tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam để đảm bảo tiếp cận phổ quát với dịch vụ sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính toàn diện và dữ liệu dân số chất lượng.
UNFPA cũng khẳng định sẽ hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để Việt Nam xây dựng Luật Dân số mới, đồng thời triển khai hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển.
Việt Nam đang chuyển mình, từ kiểm soát dân số sang phục vụ con người. Và trong hành trình ấy, quyền được sinh, hoặc không sinh, khi người dân sẵn sàng và mong muốn, chính là một biểu hiện của sự phát triển nhân văn, tiến bộ và toàn diện.
