Lãnh đạo Bộ Y tế trao bằng khen của Bộ Y tế cho tập thể và 6 cá nhân của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, vì đã có thành tích xuất sắc trong việc nghiên cứu nuôi cấy và phân lập thành công chủng mới của SARS-CoV-2). Ảnh: Phương Anh

Mới đây, nhóm các nhà nghiên cứu của Phòng Thí nghiệm, khoa Virus, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương - trong đó có các nhà khoa học nữ đã phân lập thành công virus corona chủng mới (SARS-CoV-2).

Theo Đoàn Chủ tịch - Uỷ ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, sau khi nghiên cứu các hồ sơ được để cử trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2019, ngày 12/2/2020, Ủy ban Giải thường Kovalevskaia Việt Nam đã tổ chức cuộc họp xét chọn Giải thưởng Kovalevskaia năm 2019 dưới sự chủ trì của GS.TS. Nguyễn Thị Doan - Nguyên Phó Chủ tịch Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam.

Căn cứ kết luận cuộc họp, Đoàn Chủ tịch - Uỷ ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam thông báo kết quả lựa chọn hồ sơ trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2019. Giải thưởng sẽ được trao cho tập thể khoa học nữ Phòng Thí nghiệm Cúm, Khoa Virus, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Bộ Y tế và PGS.TS Trần Thị Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Theo đánh giá của Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam, với các kết quả đã đạt được, các nhà khoa học nữ của Phòng Thí nghiệm cúm, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, đứng đầu là PGS.TS Lê Thị Quỳnh Mai đã thành công trong việc kết nối, hệ thống những thành tựu nghiên cứu tại Việt Nam và phát triển lý thuyết khoa học, đi từ vi rút cúm tới chế phẩm vắc xin cúm mùa và vắc xin cho đại dịch cúm.

Đánh giá cao kết quả nghiên cứu, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, hiện tại Việt Nam là 1 trong 4 nước phân lập thành công virus corona chủng mới. Theo Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, thành công này tạo điều kiện cho việc sản xuất test xét nghiệm nhanh cho các trường hợp nhiễm và nghi virus corona. Đồng thời, Việt Nam sẽ có khả năng xét nghiệm hàng nghìn mẫu bệnh phẩm mỗi ngày trong trường hợp cần thiết. Thành công đó còn giúp cho nghiên cứu về độc lực của virus này trên người Việt Nam, đặc điểm lây nhiễm, giúp điều trị và chống dịch hiệu quả.

Ghi nhận kết quả của nhóm nghiên cứu, ngày 12/2 vừa qua Bộ Y tế đã trao bằng khen cho một tập thể và 6 cá nhân của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương vì đã nghiên cứu nuôi cấy và phân lập thành công SARS-CoV-2.

Phòng thí nghiệm Cúm tiền thân là Phòng thí nghiệm Các virus Hô hấp, Khoa Virus, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công nhận là Trung tâm Cúm quốc gia vào tháng 3/2000. Phòng Thí nghiệm cúm tập trung nghiên cứu tìm hiểu đặc điểm vi rút cúm, vật chủ (người, động vật) và các yếu tố môi trường tác động đến sự tiến hóa và sự nổi trội nguy hiểm của vi rút cúm, đặc biệt là khả năng lây truyền của vi rút cúm A từ động vật sang người.

Phòng cũng phát triển và hoàn thiện các phương pháp giám sát, phát hiện nhanh các tác nhân vi rút gây nhiễm trùng nổi trội: Cúm mùa, cúm gia cầm với khả năng tiềm tàng lây nhiễm cho người hoặc gây đại dịch, từ đó cho phép đánh giá nguy cơ và xây dựng các biện pháp ứng phó. Các nghiên cứu này đều hướng đến mục tiêu chung là giảm gánh nặng bệnh tật của dịch bệnh cúm mùa và giảm nguy cơ, ảnh hưởng của đại dịch cúm nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng tại Việt Nam cũng như các quốc gia khác trên thế giới.

Để chủ động trong công tác phòng chống dịch, nhóm nghiên cứu đã tham gia tạo chủng virus cúm A/H5N1 trong sản xuất vaccine cúm tại Việt Nam. Từ những kết quả đã đạt được khi phát triển vaccine cúm A/H5N1, vaccine cúm A/H1N1/2009 đại dịch cũng đang được tiến hành.

Các kết quả nghiên cứu cho thấy vaccine cúm A/H1N1/2009 đại dịch đáp ứng đầy đủ tính an toàn, hiệu lực và có giá thành hợp lý. Hiện tại, thuốc kháng virus (Oseltamivir- Taminflu) được đánh giá là thuốc đặc hiệu nhất trong điều trị nhiễm virus cúm A (A/H5N1; H1N1) và chưa có các chế phẩm khác thay thế hoặc bổ sung.

Từ những năm 2003, khi dịch SARS xảy ra và Việt Nam là nước đầu tiên thông báo với Tổ chức Y tế thế giới về căn bệnh mới với triệu chứng viêm phổi không điển hình, tiến triển nhanh và lây truyền mạnh với tỷ lệ tử vong cao. 

Tại thời điểm đó, nhóm nghiên cứu của Phòng thí nghiệm Hô hấp, đứng đầu là PGS.TS. Lê Thị Quỳnh Mai (hiện là Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) trực tiếp tham gia điều tra, thu thập mẫu, tiến hành chẩn đoán, các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính nguy hiểm đầu tiên điều trị tại bệnh viện Việt-Pháp (3/2003). 

Cùng với các đồng nghiệp quốc tế, virus SARS-CoV – một tác nhân hoàn toàn mới đã được định danh vào tháng 4/2003. Các khái niệm và thực hành về an toàn sinh học lần đầu tiên được cập nhật tại Việt Nam, Phòng thí nghiệm được giao trách nhiệm phát triển các quy trình đánh giá nguy cơ và quy trình thực hành an toàn sinh học trong phòng thí nghiệm ở các mức độ khác nhau. Những quy trình kỹ thuật này đã được Bộ Y tế phê duyệt và phổ biến trong toàn bộ hệ thống Phòng thí nghiệm trên phạm vi toàn quốc vào đầu năm 2005.

Lễ trao Giải thưởng Kovalevskaia 2019 dự kiến sẽ được tổ chức vào dịp kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5/2020) tại Hà Nội.

Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam mang tên nhà nữ toán học người Nga lỗi lạc thế kỷ 19 Sophia Kovalevskia (1850-1891). Giải thưởng này bắt đầu ở Việt Nam từ năm 1985, với đối tượng tham gia là các nhà khoa học nữ Việt Nam về lĩnh vực khoa học tự nhiên. Tính đến năm 2018, đã có 19 tập thể và 48 cá nhân nhà khoa học nữ được trao tặng giải thưởng này. 

Phương Anh