(Thanh tra) - Sau khi xác định hướng đi và triển khai những bước đầu tiên trong xây dựng hạ tầng dữ liệu, ngành Thanh tra đang bước vào giai đoạn đòi hỏi sự bứt phá mạnh mẽ về tư duy, pháp lý và con người, những yếu tố quyết định sự thành công của công cuộc chuyển đổi số theo tinh thần Nghị quyết số 57.
Thể chế hiện đại, nhân lực chất lượng cao và tư duy đổi mới là các yếu tố then chốt để ngành Thanh tra hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi số toàn diện.
Theo ông Lê Viết Thắng, Phó Chánh Văn phòng Thanh tra Chính phủ, nếu công nghệ là công cụ, dữ liệu là nhiên liệu, thì thể chế chính là “đường ray” dẫn dắt toàn bộ tiến trình chuyển đổi số.
Trong ngành Thanh tra, thể chế không chỉ đóng vai trò định hướng cách thức ứng dụng công nghệ mà còn bảo đảm giá trị pháp lý, minh bạch và tính liêm chính của dữ liệu số.
Thực tế cho thấy, khi các hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng dần được số hóa, thì việc xác lập hành lang pháp lý cho các loại tài liệu, chứng cứ và quy trình điện tử trở nên đặc biệt quan trọng.
Ngành Thanh tra hướng tới chuẩn hóa quy định về lưu trữ, chia sẻ, bảo mật và khai thác dữ liệu, đồng thời xây dựng chuẩn pháp lý cho tài liệu, chữ ký và hồ sơ điện tử, đảm bảo mọi dữ liệu được sử dụng hợp pháp, có giá trị như hồ sơ giấy.
Bên cạnh đó, cũng cần có sự tích hợp, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, tài chính, doanh nghiệp, đầu tư... giữa Thanh tra Chính phủ với các bộ, ngành liên quan. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là vấn đề pháp lý và trách nhiệm chia sẻ dữ liệu cũng cần được quy định rõ ràng.
Chuyển đổi số không thể vận hành chỉ bằng công nghệ, mà cốt lõi là con người biết làm chủ công nghệ. Vì vậy, Thanh tra Chính phủ xác định phát triển nguồn nhân lực số là yếu tố chiến lược, xuyên suốt trong lộ trình đến năm 2030, theo ông Thắng.
Thanh tra viên trong thời kỳ mới phải hội tụ ba năng lực trọng yếu: Năng lực pháp lý, nắm vững quy trình, quy định thanh tra, giám sát, xử lý vi phạm; năng lực công nghệ, sử dụng thành thạo nền tảng số, hệ thống phân tích dữ liệu, công cụ AI hỗ trợ ra quyết định và năng lực đạo đức công vụ cho đến tư duy dữ liệu bảo đảm việc khai thác thông tin minh bạch, khách quan, tuân thủ pháp luật.
Theo ông Thắng, để đạt được điều đó, ngành Thanh tra đang dần hoàn thiện khung năng lực số cho cán bộ, công chức, thiết kế chương trình đào tạo và bồi dưỡng chuyên biệt theo từng cấp độ, từ kỹ năng cơ bản đến chuyên sâu.
Cùng với đó, là hình thành đội ngũ chuyên gia dữ liệu công vụ, lực lượng hạt nhân chịu trách nhiệm vận hành, phân tích, đánh giá và bảo mật dữ liệu trong toàn hệ thống.
Song song với đào tạo trong nước, ngành Thanh tra đang mở rộng hợp tác quốc tế về chuyển đổi số, học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình thanh tra điện tử ở những quốc gia tiên tiến như Singapore, Hàn Quốc..., nơi dữ liệu công dân và hoạt động giám sát được tích hợp trong môi trường số hóa hoàn chỉnh.
Một trong những rào cản lớn nhất của chuyển đổi số không nằm ở kỹ thuật, mà ở tư duy và thói quen làm việc. Do đó, hiện ngành Thanh tra đang chuyển dần sang mô hình quản trị dữ liệu và giám sát thông minh.
Thêm một yếu tố trong chuyển đổi số là tư duy số, trong ngành Thanh tra hướng tới không chỉ là việc sử dụng công cụ điện tử, mà còn là tinh thần làm việc minh bạch, chia sẻ dữ liệu, hợp tác mở và ra quyết định dựa trên chứng cứ số.
Hướng tới để mỗi cán bộ, thanh tra viên xem việc sử dụng công nghệ không phải là “nhiệm vụ thêm”, mà là phương thức làm việc mới nhanh hơn, chính xác hơn, hiệu quả hơn.
Chuyển đổi số ngành Thanh tra là nhiệm vụ dài hạn, đòi hỏi nguồn lực tài chính, kỹ thuật và con người được phân bổ hợp lý. Cùng với đó, là thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá định kỳ việc thực hiện chuyển đổi số, bảo đảm các hệ thống công nghệ được vận hành hiệu quả, an toàn và hướng đến người dân, doanh nghiệp.
Theo ông Thắng, các chỉ tiêu chuyển đổi số cần được đưa vào tiêu chí đánh giá thi đua, khen thưởng, tạo động lực để mỗi đơn vị, mỗi cán bộ chủ động đổi mới.
Khi thể chế được hoàn thiện, dữ liệu được tích hợp, nhân lực được trang bị năng lực số, ngành Thanh tra sẽ từng bước tiến tới mô hình “Thanh tra thông minh”, nơi mọi hoạt động giám sát, phân tích, cảnh báo và kết luận được thực hiện trên nền tảng dữ liệu minh bạch, chính xác và kịp thời.
Ông Thắng cho rằng, đây không chỉ là một bước tiến kỹ thuật, mà còn là sự khẳng định vị thế mới của ngành Thanh tra Việt Nam, từ cơ quan kiểm tra hành chính truyền thống trở thành trung tâm dữ liệu và giám sát quyền lực hiện đại, góp phần xây dựng một nền hành chính công minh bạch, liêm chính và phục vụ người dân.
Với quyết tâm chính trị cao, cùng sự đồng bộ về thể chế, công nghệ và con người, ngành Thanh tra hoàn toàn có cơ sở để trở thành hình mẫu tiên phong trong quản trị công hiện đại, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển quốc gia số, xã hội số và công dân số mà Nghị quyết 57 đã đề ra.
