Người làm báo trong kỷ nguyên số phải biết quay phim, chụp ảnh, biết làm podcast... Ảnh minh họa: Thái Hải

Thách thức trước công nghệ số

Trong kỷ nguyên số, cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ kết nối, số lượng các tờ báo điện tử cũng nở rộ khắp nơi trên thế giới, việc truyền tải thông tin được ứng dụng dưới mọi hình thức. Thực tế cho thấy, hiện nay, nhiều cơ quan báo chí đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Big Data, mạng lưới thiết bị kết nối Internet (IoT) tạo ra các sản phẩm mới như ứng dụng trả lời tự động (Chatbot), hay các sản phẩm báo chí dữ liệu, báo chí thị giác...

Việc đổi mới và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới đi liền với cách thức tiêu dùng và thụ hưởng dịch vụ mới không chỉ đáp ứng nhu cầu mà còn là hướng đi kích thích nhu cầu phát triển, vừa gia tăng trải nghiệm cho khách hàng, vừa mở ra cơ hội cho sự phát triển của đơn vị báo chí, truyền thông.

Mặc dù không thể phủ nhận được công nghệ đã mang tới những tiện ích vượt bậc như vậy, nhưng đứng trước sự phát triển mạnh mẽ và rộng lớn của công nghệ thông tin, người làm báo cũng phải đối mặt với không ít thách thức, đòi hỏi phải nhanh chóng bắt kịp với xu thế thời đại.

Đặc biệt, nhờ công nghệ mà làm báo có hiệu quả, năng suất hơn, nhưng cũng gặp phải nhiều khó khăn, thách thức khi phải đối mặt, trong đó 3 vấn đề lớn là nội dung, công nghệ, kinh tế báo chí được xác định là thách thức lớn nhất hiện nay.

Hiện nay, nhiều tờ báo đang chịu sức ép lớn về việc thu phí đọc báo để mang lại nguồn thu cho cơ quan. Để làm được điều này, ngoài thông tin thời sự, chuyên sâu thì phải có các tác phẩm khác biệt để người đọc bỏ tiền ra mua.

Điều này đòi hỏi người làm báo phải biết kết hợp nội dung và công nghệ, nội dung và công nghệ luôn song hành với nhau; cùng với đó, người làm báo phải biết làm báo đa phương tiện như viết, chụp ảnh, quay phim, sử dụng phần mềm để dựng, biên tập video...

Mặt khác, công nghệ số cũng khiến người làm báo trượt theo thông tin, mạng xã hội và báo chí cạnh tranh mạnh mẽ, báo chí khó có sự độc quyền. Điều nguy hiểm là phóng viên rất dễ đánh mất mình trong thời đại kỹ thuật số, không còn là nhà báo nữa mà phóng viên có xu hướng chạy theo những thông tin giật gân, câu khách mà bỏ quên tính nhân văn - "thiên chức" cao cả của báo chí, chạy đua view mà ngay lập tức đưa một vấn đề đang nóng trên mạng xã hội lên báo và không kiểm chứng, không vận dụng nghiệp vụ làm báo.

Ngoài ra, báo chí cũng có nguy cơ bị truyền thông xã hội "vượt mặt" trong việc cung cấp thông tin đến độc giả, có nguy cơ phụ thuộc và bị mạng xã hội dẫn dắt bởi các tin tức giả mạo…

Báo chí hiện đại càng đòi hỏi nhà báo cống hiến, dấn thân

Trong kỷ nguyên số, câu chuyện viết cái gì, viết như thế nào được đặt ra cấp thiết. Tuy vậy, dù ở bất kỳ thời kỳ nào, tinh thần cống hiến, chiến đấu của những người làm báo cũng không bao giờ thay đổi. Công nghệ số càng phát triển, trách nhiệm của nhà báo càng lớn hơn nhiều. Khi nội dung và công nghệ luôn song hành với nhau, nhà báo và cơ quan báo chí sẽ khẳng định được vị thế, năng lực của mình. Trong bối cảnh kỷ nguyên số, nội dung báo chí có chất lượng tốt thì cần phương tiện truyền thông để giúp lan tỏa.

Do đó, người làm báo hôm nay phải biết luật chơi của công nghệ, thay đổi tư duy ngôn ngữ làm báo truyền thống sang tư duy của báo chí số. Chẳng hạn, tại một sự kiện, nhà báo phải kết hợp tác nghiệp trên nhiều nền tảng, tạo ra sản phẩm đa dạng loại hình để đáp ứng nhiều đối tượng độc giả khác nhau.

Bên cạnh đó, khi những phương tiện siêu việt trở thành công cụ đắc lực cho báo chí, nhất là khi mạng xã hội, internet... trở nên phổ biến với công chúng, thì việc nhà báo làm chủ công nghệ hay nắm được thông tin, vấn đề là chưa đủ, giá trị của tác phẩm bên cạnh đề tài "độc", còn nằm ở chỗ người viết phải chuyên sâu, gần như là chuyên gia của lĩnh vực đó.

Để thích nghi với thời cuộc, báo chí cũng phải thường xuyên kiểm chứng thông tin nhanh nhạy, bám sát thông tin đại chúng, lắng nghe nguyện vọng của nhân dân, đưa tin tức xác thực đến với nhân dân một cách nhanh nhất, phải nhanh chóng thay đổi phương cách tác nghiệp để thích ứng, theo kịp sự biến đổi và phát triển của công nghệ thông tin thời kỳ mới.

Mặt khác, với những phương tiện làm báo xuyên biên giới hiện tại rất dễ khiến người làm báo đánh mất mình do theo đuổi các thông tin trên mạng xã hội, phát hành các tác phẩm không có tính báo chí, không tác nghiệp báo chí; thậm chí có thể đánh mất lương tâm của người làm nghề, dùng nghề phục vụ lợi ích của bản thân. Do đó, người làm báo phải nhanh chóng thích ứng với sự phát triển công nghệ thông tin trong kỷ nguyên số và cần phải "học, lao động, sáng tạo và yêu nghề".

Ngoài ra, trong thời đại công nghệ số, quá trình tác nghiệp của phóng viên cũng thay đổi, một nhà báo, một phóng viên trong kỷ nguyên số phải biết quay phim, chụp ảnh, biết làm podcast, với sự hỗ trợ của kỹ thuật có thể dựng và lên hình. Áp lực của nhà báo trong thời đại số là phải làm chủ được báo chí đa phương tiện. Một biên tập viên phải biết xử lý infographic, xử lý hình ảnh…

Nghề báo là nghề sáng tạo, nhà báo phải luôn giữ vững tinh thần chiến đấu, sự cống hiến. Ngày nay, báo chí phải có trách nhiệm để những cảm xúc tự nhiên không bị tiêu diệt và mang đến cho độc giả những tác phẩm thực sự có giá trị. Dù chúng ta càng ngày càng tiến sâu vào kỷ nguyên số, nhưng những người làm báo, đặc biệt là các nhà báo trẻ phải luôn hướng về giá trị truyền thống, giá trị cốt lõi của báo chí, xây dựng và trau dồi cho mình một bản lĩnh vững vàng để có thể vượt qua mọi cám dỗ.