Tổng thống Tunisia sa thải Thủ tướng, đóng băng Quốc hội. Ảnh: Thomson Reuters 2021

Hãng Reuters đưa tin, Tổng thống Kais Saied cho biết, ông sẽ nắm quyền hành pháp với sự hỗ trợ của một Thủ tướng mới. Đây là thách thức lớn nhất đối với Hiến pháp dân chủ năm 2014 của Tunisia phân chia quyền lực giữa Tổng thống, Thủ tướng và Quốc hội.

Đông đảo người dân nhanh chóng tràn ra các đường phố của Thủ đô, hò reo và bấm còi ô tô là những hình ảnh gợi lại cuộc cách mạng năm 2011 đã kích hoạt các cuộc biểu tình mùa Xuân Ả Rập gây chấn động Trung Đông.

Tuy nhiên, mức độ ủng hộ các động thái của Tổng thống chống lại một Chính phủ mong manh và Quốc hội bị chia rẽ là chưa rõ ràng và ông Saied đưa ra cảnh báo đối với bất kỳ phản ứng bạo lực nào.

“Tôi cảnh báo bất kỳ ai nghĩ đến việc sử dụng vũ khí… và bất kỳ ai bắn một viên đạn, các lực lượng vũ trang sẽ đáp trả bằng đạn”, Tổng thống nói trong một tuyên bố trên truyền hình.

Sau nhiều năm kinh tế tê liệt, tham nhũng, dịch vụ nhà nước suy giảm và tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng, nhiều người Tunisia đã quan ngại về hệ thống chính trị của họ trước khi đại dịch toàn cầu ảnh hưởng đến nền kinh tế năm 2020 và tỷ lệ nhiễm Covid-19 tăng vọt vào mùa hè này.

Các cuộc biểu tình, được kêu gọi bởi những nhà hoạt động truyền thông xã hội nhưng không được bất kỳ đảng chính trị lớn nào hậu thuẫn, đã diễn ra vào ngày 25/7. Phần lớn sự giận dữ tập trung vào Đảng Hồi giáo ôn hòa Ennahda, đảng lớn nhất trong Quốc hội.

Trước tuyên bố của Tổng thống về Quốc hội và Chính phủ, Lamia Meftahi, một phụ nữ có mặt ở trung tâm Tunis, nói: “Chúng tôi đã cảm thấy bớt căng thẳng hơn về họ... Đây là khoảnh khắc hạnh phúc nhất kể từ sau cuộc cách mạng”.

Ennahda, bị cấm trước cuộc cách mạng, là đảng thành công nhất kể từ năm 2011 và là thành viên của các Chính phủ liên minh kế tiếp.

Trong một cuộc điện thoại với Reuters, lãnh đạo Đảng Ennahda, Rached Ghannouchi, đồng thời là Chủ tịch Quốc hội, đã ngay lập tức gọi quyết định của Tổng thống Saied là “một cuộc đảo chính chống lại cuộc cách mạng và Hiến pháp”.

“Chúng tôi coi Hiến pháp vẫn đứng vững, những người ủng hộ Ennahda và người dân Tunisia sẽ bảo vệ cuộc cách mạng”, ông Rached Ghannouchi nói thêm, làm tăng khả năng đối đầu giữa những người ủng hộ Đảng Ennahda và Tổng thống Saied.

Những sự bất đồng

Trong tuyên bố của mình, Tổng thống Saied nói rằng, hành động của ông phù hợp với Điều 80 của Hiến pháp, và cũng trích dẫn bài báo để đình chỉ quyền miễn trừ của các thành viên Quốc hội.

Ông nói: “Nhiều người đã bị lừa dối bởi thói đạo đức giả, phản bội và cướp đoạt quyền lợi của người dân".

Tổng thống và Quốc hội Tunisia đều được bầu theo số phiếu phổ thông trong hai cuộc bầu cử riêng biệt vào năm 2019, trong khi Thủ tướng Mechichi nhậm chức vào mùa hè năm ngoái, thay thế một Chính phủ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.

Tổng thống Saied, một nhà lãnh đạo không có đảng phái đứng sau, đã tuyên bố sẽ "đại tu" một hệ thống chính trị phức tạp đang bị ảnh hưởng bởi tham nhũng. Trong khi đó, cuộc bầu cử Quốc hội đã đưa ra một cơ quan lập pháp bị chia rẽ, trong đó không đảng nào nắm giữ nhiều hơn 1/4 số ghế.

Các bất đồng ý kiến về Hiến pháp của Tunisia dự định sẽ được giải quyết bởi một Tòa án Hiến pháp. Tuy nhiên, 7 năm sau khi Hiến pháp được thông qua, tòa án vẫn chưa được thành lập bởi những tranh cãi về việc bổ nhiệm thẩm phán.

Tổng thống đã vướng vào bất đồng chính trị với Thủ tướng Hichem Mechichi trong hơn 1 năm, khi Tunisia phải vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế, cuộc khủng hoảng tài chính đang rình rập và phản ứng gay gắt đối với đại dịch COVID-19.

Theo Hiến pháp, Tổng thống chỉ chịu trách nhiệm trực tiếp về các vấn đề đối ngoại và quân đội, nhưng sau khi Chính phủ thất bại với các trung tâm tiêm chủng vào tuần trước, ông đã yêu cầu quân đội chịu trách nhiệm đối phó với đại dịch.

Tỷ lệ nhiễm bệnh và số ca tử vong tăng cao của Tunisia đã làm tăng thêm sự tức giận của người dân đối với Chính phủ khi các đảng chính trị của đất nước không có được "tiếng nói chung".

Trong khi đó, Thủ tướng Mechichi đang cố gắng đàm phán một khoản vay mới với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) được coi là rất quan trọng để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng tài khóa đang rình rập khi Tunisia phải vật lộn với thâm hụt ngân sách và các khoản trả nợ sắp tới.

Tranh luận về các cải cách kinh tế được coi là cần thiết để đảm bảo khoản vay, nhưng có thể làm tổn thương người dân Tunisia bình thường bằng cách chấm dứt trợ cấp hoặc cắt giảm việc làm trong khu vực công...