Ảnh minh họa: Nguồn internet

Nhiều khâu diễn ra xung đột lợi ích

Xung đột lợi ích là thuật ngữ quen thuộc ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam cũng không xa lạ khi xung đột lợi ích đang diễn ra tương đối phổ biến ở nhiều khâu của quản lý nhà nước và trên nhiều ngành, lĩnh vực.

Trong một nghiên cứu, khảo sát do Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Thế giới phối hợp thực hiện đã chỉ ra, một tỷ lệ không nhỏ cán bộ công chức được hỏi từng chứng kiến các tình huống xung đột lợi ích, kể cả những tình huống vi phạm quy định hiện hành như việc tuyển dụng, bổ nhiệm người thân hay tạo điều kiện để người thân có được hợp đồng, dự án.

Theo kết quả khảo sát, để thắng thầu trong một dự án, có tới 38% doanh nghiệp cho rằng do chạy chọt và 50% doanh nghiệp cho rằng do ưu ái cho người thân.

Tặng quà cho cán bộ, công chức là hình thức xung đột lợi ích phổ biến. Có gần 70% số doanh nghiệp và cán bộ công chức cho biết rõ việc tặng/nhận quà cho rằng mục đích tặng quà chủ yếu là giúp giải quyết công việc.

“Cán bộ, công chức và doanh nghiệp đều có cảm nhận chung là tặng quà đã trở thành “trào lưu”, “thông lệ”, thậm chí “luật chơi”. Nhiều doanh nghiệp tặng quà để không bị “phân biệt đối xử” trong khi cán bộ công chức tặng quà cho cấp trên để “thể hiện sự biết điều””, báo cáo nghiên cứu nêu.

Có quy định, thiếu cơ chế bảo đảm thi hành

“Soi” lại hệ thống pháp luật hiện hành thấy, nhiều văn bản quy phạm khác nhau như pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức, pháp luật về doanh nghiệp, kiểm toán… đã có quy định về kiểm soát, ngăn ngừa xung đột lợi ích. Tuy nhiên, còn chưa được hiểu một cách thống nhất và thiếu cơ chế đảm bảo thi hành.

Vậy thế nào là xung đột lợi ích? Theo Thanh tra Chính phủ, xung đột lợi ích là tình huống mà trong đó lợi ích của người có chức vụ, quyền hạn tác động hoặc sẽ tác động không đúng đắn đến việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ.

Xuất phát từ thực tiễn, tầm quan trọng của việc kiểm soát xung đột lợi ích trong phòng ngừa tham nhũng, dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) sửa đổi đã quy định một chế định riêng về vấn đề này.

Trong Kỳ họp thứ 4 cho ý kiến dự thảo Luật PCTN (sửa đổi) lần đầu (tháng 10/2017), tại nghị trường Quốc hội vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về quy định kiểm soát xung đột lợi ích. Bên cạnh nhiều ý kiến tán thành, một số đại biểu Quốc hội đề nghị làm rõ về trình tự, thủ tục để tránh bị lạm dụng. Ý kiến khác đề nghị quy định rõ ràng chặt chẽ hơn, thậm chí có ý kiến cho rằng không quy định.

“Chính phủ thấy rằng, theo kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới, cơ chế kiểm soát xung đột lợi ích chặt chẽ sẽ giúp phòng ngừa tham nhũng hiệu quả thông qua việc phát hiện, loại bỏ các điều kiện, hoàn cảnh thực tế làm nảy sinh tham nhũng”, báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật PCTN (sửa đổi) nêu.

Có thể tạm đình chỉ thực hiện công vụ khi xung đột lợi ích

Vì vậy, dự luật tiếp tục quy định về nội dung này trên cơ sở có tiếp thu, chỉnh lý để quy định rõ ràng, chặt chẽ, khả thi hơn và Chính phủ quy định chi tiết điều này.

Theo đó, người được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ nếu biết hoặc buộc phải biết có xung đột lợi ích thì phải báo cáo người có thẩm quyền để xem xét, xử lý trong các trường hợp: Khi công vụ, nhiệm vụ được giao có liên quan đến quyền, lợi ích của mình hoặc của người thân thích; Khi có căn cứ rõ ràng về việc không khách quan trong thực hiện công vụ, nhiệm vụ của người có chức vụ, quyền hạn.

Cơ quan, tổ chức, đơn vị, tổ chức xã hội, doanh nghiệp, cá nhân khi phát hiện có xung đột lợi ích của người có chức vụ, quyền hạn thì phải thông tin, báo cáo cho người trực tiếp quản lý, sử dụng người đó để xem xét, xử lý.

Người trực tiếp quản lý, sử dụng người có chức vụ, quyền hạn khi phát hiện có xung đột lợi ích và nếu thấy việc tiếp tục thực hiện nhiệm vụ, công vụ không bảo đảm tính đúng đắn, khách quan, trung thực thì phải xem xét, áp dụng một trong các biện pháp: tạm thời chuyển người có xung đột lợi ích sang vị trí công tác khác; tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ; giám sát việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ được giao của người có xung đột lợi ích.

Thảo Nguyên