Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Vũ Thị Lưu Mai (đại biểu Quốc hội Hà Nội). Ảnh: P.Thắng

“Đất đai là một trong những lĩnh vực chứa đựng rất nhiều những băn khoăn, trăn trở và cả những thách thức chưa thể vượt qua”, nữ đại biểu nêu.

Lãng phí đất đai đang là thực trạng “nhức nhối”

Theo bà Mai, rất nhiều nước trên thế giới “sở hữu tư nhân về đất đai”, thì thể chế Việt Nam với Hiến pháp đã khẳng định “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý”.

Như vậy, một quyền lực rất lớn được trao gửi cho bộ máy Nhà nước để làm sao sử dụng đất đai hiệu quả, tăng thu cho ngân sách Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

“Đó là trách nhiệm cao cả Hiến pháp đã trao cho cơ quan công quyền”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách nhấn mạnh.

Thời gian qua, bên cạnh rất nhiều kết quả đạt được, bà Mai cho rằng, chúng ta đang đối mặt với rất nhiều thách thức, hiệu quả sử dụng đất chưa cao.

Số thu ngân sách liên tục tăng nhưng căn bản số tăng thu là từ thị trường sơ cấp, 67% là tiền sử dụng đất, hơn 15% là tiền thuê đất, số thu tăng thêm từ đầu tư trên đất không tăng cao.

Trong khi, lãng phí đất đai cũng là một trong những thực trạng đang nhức nhối.

Bà Mai cho hay, theo báo cáo của Bộ Tài chính thì hiện nay trên phạm vi toàn quốc có 743.786.825 m2 đất đang để hoang hóa, sử dụng sai mục đích. Tuy nhiên, số tiền thu được rất thấp, chỉ có 286 tỷ. Qua giám sát tại 7 địa phương thì đã có đến 1.739 dự án được coi là dự án treo, tương ứng với hơn 12.000 hecta đất

“Đó là một sự thật rất đau lòng và gây bức xúc đối với người dân”, đại biểu TP Hà Nội phát biểu.

Có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai

Nói về nguyên nhân, theo bà, có nguyên nhân của hệ thống pháp luật, trong đó, bà nhấn mạnh đến khía cạnh trách nhiệm quản lý Nhà nước, lối tư duy nhiệm kỳ dẫn đến lãng phí đất đai rất lớn.

“Qua giám sát, bên cạnh rất nhiều địa phương đang tích cực thu hồi những diện tích đất hoang hóa thì vẫn còn những địa phương cứ sau mỗi một nhiệm kỳ thì số lượng các dự án treo lại tăng thêm”, bà Mai thẳng thắn.

Có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. Bà cho biết, theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước thì có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm pháp luật về đấu thầu giao đất không qua đấu giá.

Ngoài ra, là trách nhiệm trong bộ máy công quyền trong một số trường hợp chưa cao. “Bên cạnh rất nhiều con người, ngày đêm cống hiến thì còn một bộ phận thờ ơ, thiếu trách nhiệm”, đại biểu nêu.

Đề cập đến việc giải quyết những vướng mắc về đất đai, bà Mai cho rằng, “không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà có trách nhiệm của rất nhiều bộ, ngành liên quan”.

Tuy nhiên, khi có vướng mắc, các địa phương gửi văn bản đề nghị làm rõ ý kiến với các bộ, ngành thì câu trả lời từ phía các bộ, ngành là “cứ thực hiện theo quy định của pháp luật”.

“Ngay cả khi pháp luật không có quy định hoặc có quy định khác nhau thì câu trả lời trong nhiều trường hợp vẫn cứ là thực hiện theo quy định của pháp luật”, bà Mai cho hay. Và như vậy, vướng mắc không thể giải quyết, gây bức xúc và thất vọng với nhiều địa phương.

Đại biểu cũng đồng tình với nhiều đại biểu phát biểu tại phiên thảo luận là còn tâm lý e dè, lo lắng, sợ trách nhiệm, tạo sức ỳ rất lớn trong cơ quan công quyền.

“Cũng rất dễ hiểu rằng tại sao đến thời điểm hiện nay có những dự án trải qua hàng chục năm vẫn không tháo gỡ được vướng mắc”, bà nêu.

Xử lý nghiêm lối tư duy nhiệm kỳ, ranh giới đúng - sai phải rõ ràng

Bà tiếp tục nhấn mạnh, qua giám sát cho thấy có rất nhiều hạn chế, vướng mắc là hệ quả của các giai đoạn trước và ngày hôm nay bộ máy mới, những con người mới, nhiều lãnh đạo cũng đang quyết liệt để xử lý vướng mắc, nhưng đất đai là vấn đề phức tạp, không phải một sớm một chiều để có thể giải quyết được ngay.

Dưới giác độ của người dân, theo bà, người dân vẫn luôn mong rằng chính quyền quyết liệt hơn nữa trong xử lý các vướng mắc về đất đai. Theo đó, cần đưa ra một lộ trình cụ thể, một thời hạn cụ thể và cần được nghị quyết hóa, bởi vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền.

Về thể chế, tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ thảo luận về Luật Đất đai, hiện đang có rất nhiều tư tưởng, rất nhiều vấn đề mới, ý tưởng mới được đưa ra.

“Cá nhân tôi cho rằng cần có trọng tâm, trọng điểm và chỉ cần chúng ta giải quyết được những vướng mắc, bức xúc đang đặt ra đã là một thành công quá lớn”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách bày tỏ.

Đề cập đến trách nhiệm, theo bà Mai, cần xử lý nghiêm lối tư duy nhiệm kỳ, cần đề cao trách nhiệm nhưng cũng rất cần một cơ chế minh bạch, ranh giới giữa đúng - sai phải rõ ràng, để tạo công cụ bảo vệ những người trong bộ máy công quyền, để không tạo một tâm lý e dè, lo lắng, khơi thông tư tưởng, vì có như vậy thì hiệu quả quản lý Nhà nước mới không đi xuống.

Thêm nữa, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm giám sát để đảm bảo không lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân, không cho phép các thế lực thù địch có thể nói rằng nếu như đất đai này trong tay sở hữu tư nhân thì hiệu quả sẽ cao hơn nhiều trong tay Nhà nước.

“Đất đai không chỉ mang ý nghĩa là tài sản mà còn mang giá trị lịch sử rất lớn, tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đất đai cũng là trách nhiệm trước lịch sử”, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai nhấn mạnh.