Công dân tỉnh Bắc Ninh tham dự buổi tiếp công dân của lãnh đạo địa phương. Ảnh: Hoàng Long

Tiếp công dân là một hoạt động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bộ máy hành chính Nhà nước, thể hiện trực tiếp mối quan hệ giữa chính quyền với Nhân dân. Thông qua tiếp công dân, các cơ quan Nhà nước lắng nghe, tiếp nhận và xử lý kịp thời những khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân; đồng thời góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật, hạn chế phát sinh điểm nóng, khiếu kiện phức tạp.

Để hoạt động này được tổ chức thống nhất, nền nếp và hiệu quả, việc ban hành Nội quy tiếp công dân là yêu cầu mang tính bắt buộc và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.

Phải phù hợp với đặc thù tổ chức bộ máy và yêu cầu quản lý

Nội quy tiếp công dân là văn bản nhằm cụ thể hóa việc tổ chức tiếp công dân tại các cơ quan hành chính Nhà nước, trong đó có UBND cấp tỉnh và cấp xã. Pháp luật hiện hành không quy định cứng một mẫu nội quy thống nhất áp dụng chung cho tất cả các cấp chính quyền. Thay vào đó, việc xây dựng, ban hành nội quy tiếp công dân được giao cho Chủ tịch UBND các cấp, phù hợp với điều kiện thực tế, đặc thù tổ chức bộ máy và yêu cầu quản lý ở từng địa phương.

Mặc dù không có quy định bắt buộc về khuôn mẫu, song Nội quy tiếp công dân phải bảo đảm thể hiện đầy đủ những nội dung cốt lõi, làm rõ quyền, nghĩa vụ của các bên tham gia hoạt động tiếp công dân; xác định rõ trách nhiệm của người tiếp công dân; đồng thời thiết lập trật tự, kỷ cương tại nơi tiếp công dân.

Đây cũng là một trong những điều kiện quan trọng để bảo đảm việc tiếp công dân được thực hiện công khai, dân chủ, kịp thời, đúng pháp luật; thủ tục đơn giản, thuận tiện; tôn trọng và tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.

Nội quy tiếp công dân được niêm yết trước phòng chờ tiếp công dân. Ảnh: ND/Báo Thanh tra

Yêu cầu về hình thức và thẩm quyền ban hành

Về tên gọi, văn bản có thể đặt thống nhất là “Nội quy tiếp công dân…”, gắn với tên cơ quan hoặc địa phương ban hành. Nội quy tiếp công dân là văn bản có chứa các quy tắc xử sự chung, có tính bắt buộc thực hiện tại nơi tiếp công dân. Do đó, nội quy cần được ban hành kèm theo Quyết định của Chủ tịch UBND cấp tỉnh hoặc cấp xã, bảo đảm giá trị pháp lý và trách nhiệm thi hành.

Về hình thức thể hiện, Nội quy tiếp công dân có thể được trình bày theo cấu trúc điều, khoản hoặc chia thành các mục, nội dung cụ thể. Tuy nhiên cần bảo đảm tính thống nhất, mạch lạc, dễ hiểu và dễ áp dụng trong thực tiễn. Ngoài phần nội dung chữ viết, trong nội quy có thể kèm theo lưu đồ để minh họa các bước, quy trình, thủ tục tiếp công dân, giúp công dân và cán bộ dễ theo dõi, thực hiện.

Một buổi lễ bế giảng lớp bồi dưỡng nghiệp vụ của Trường Cán bộ Thanh tra tại tỉnh Thanh Hoá năm 2025. Ảnh: TH

Những nội dung cơ bản cần có trong Nội quy tiếp công dân

Xét về bản chất, Nội quy tiếp công dân là tập hợp các quy tắc ứng xử bắt buộc đối với cả người tiếp công dân và công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.

Theo Tài liệu bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ tiếp công dân, xử lý đơn và giải quyết khiếu nại, tố cáo ở địa phương được Trường Cán bộ Thanh tra (Thanh tra Chính phủ) biên soạn, một số nội dung cụ thể của Nội quy tiếp công dân có thể bao gồm: Phạm vi và đối tượng áp dụng; hình thức, thời gian và địa điểm tiếp công dân; quyền và nghĩa vụ của công dân tại nơi tiếp công dân; thẩm quyền và trách nhiệm của người tiếp công dân; các trường hợp từ chối tiếp công dân; các hành vi bị nghiêm cấm và xử lý vi phạm; lưu đồ quy trình (nếu có).

Việc ban hành và tổ chức thực hiện nghiêm túc Nội quy tiếp công dân không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với chính quyền.

Một nội quy được xây dựng khoa học, rõ ràng, phù hợp thực tiễn sẽ góp phần tạo lập môi trường tiếp công dân văn minh, trật tự, góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Đồng thời, giúp cơ quan Nhà nước chủ động, thống nhất trong xử lý các vấn đề phát sinh.