(Thanh tra) - TP.HCM và Hà Nội đang đẩy mạnh các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí thông qua việc siết chặt quy định khí thải đối với phương tiện giao thông. Chính phủ Việt Nam đã công bố kế hoạch áp dụng kiểm định khí thải nghiêm ngặt đối với ô tô từ năm 2026 và với xe máy từ năm 2027. Đặc biệt, Hà Nội dự kiến sẽ cấm hoàn toàn xe máy sử dụng động cơ đốt trong đi vào khu vực bên trong Vành đai 1 từ tháng 7/2026. Đây được xem là hành động thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của chính phủ trong việc giải quyết vấn đề ô nhiễm khí thải.
Theo Chỉ thị 20, mục tiêu là từng bước giảm lượng phương tiện sử dụng động cơ đốt trong tại các khu vực đô thị có mức độ ô nhiễm cao, từ đó cải thiện chất lượng không khí và giao thông đô thị.
Gánh nặng chi phí mà người dân và người tiêu dùng có thể phải đối mặt
Khi các quy định này được triển khai, người dân – đặc biệt là nhóm thu nhập thấp như người lao động, tài xế giao hàng – sẽ chịu nhiều áp lực về chi phí. Xe máy điện phổ thông hiện có giá từ 18–25 triệu đồng (khoảng 720–1.000 USD), chưa tính lệ phí đăng ký khoảng 3 triệu đồng – mức đầu tư khá cao so với thu nhập của nhiều hộ gia đình. Trong khi đó, xe máy xăng truyền thống có giá thấp hơn hoặc tương đương và là lựa chọn chính của phần lớn người dân. Tuy nhiên, các xe cũ lại phát sinh nhiều khí thải và tiêu hao nhiên liệu, khiến chủ xe vừa tốn kém trong vận hành vừa đối diện nguy cơ không đạt chuẩn khí thải.
Điều này đặt người dân vào tình thế khó khăn: hoặc phải chi số tiền lớn để mua xe mới, hoặc tiếp tục sử dụng xe cũ với nhiều rủi ro về chi phí và môi trường. Chính quyền Hà Nội đang cân nhắc hỗ trợ người dân đổi xe máy xăng cũ sang xe máy điện bằng cách miễn lệ phí đăng ký, biển số và hỗ trợ tiền mặt. Cụ thể: hộ thông thường nhận hỗ trợ 3 triệu đồng, hộ cận nghèo nhận 4 triệu đồng và hộ nghèo nhận 5 triệu đồng. Tuy nhiên, ngay cả với chính sách hỗ trợ này, chi phí mua xe mới (lên đến 20–35 triệu đồng) vẫn là rào cản lớn, đặc biệt với người dân đang sử dụng xe máy cũ như phương tiện mưu sinh hàng ngày.
Giải pháp tiềm năng: Công nghệ mới chi phí thấp
Trong bối cảnh đó, việc xuất hiện các giải pháp mới – như sản phẩm cải thiện chất lượng nhiên liệu – đang thu hút sự chú ý. Một ví dụ điển hình là sản phẩm COR55, được phát triển tại Hàn Quốc. COR55 có hình thức sử dụng tương tự như các phụ gia nhiên liệu truyền thống (chỉ cần pha một lượng nhỏ vào nhiên liệu), nhưng khác biệt ở chỗ không sử dụng hóa chất, mà chỉ điều chỉnh phân bố hạt nhiên liệu ở cấp độ vi mô để nâng cao hiệu suất cháy và giảm khí thải – một công nghệ tiên tiến hoàn toàn mới.
Thử nghiệm thực tế tại Việt Nam
COR55 đã được thử nghiệm thực tế tại TP.HCM với thiết bị phát thải cao như máy cắt cỏ cũ. So sánh nồng độ bụi mịn (PM) khi sử dụng xăng thường và khi sử dụng xăng pha 0,3% COR55, kết quả cho thấy nồng độ PM giảm từ 999 xuống chỉ còn 100–150 µg/m³. Tiếp theo, các thử nghiệm tương tự trên xe máy cũ hơn 10 năm và động cơ tàu thuyền chạy bằng diesel cũng cho kết quả tương tự: giảm đáng kể khí thải và tiết kiệm 10–20% lượng nhiên liệu tiêu thụ.
Nếu công nghệ như COR55 được chấp nhận, có thể triển khai các biện pháp bổ sung sau:
Hỗ trợ tài chính cho nhóm thu nhập thấp: Cung cấp voucher/bảo trợ để khuyến khích việc bảo dưỡng cơ bản (vệ sinh kim phun, thay lọc gió, bugi...) kết hợp với sử dụng chất cải thiện nhiên liệu. Công nhận chính thức như giải pháp chuyển tiếp: Trong giai đoạn quá độ, chính sách có thể công nhận tạm thời các giải pháp giảm khí thải chi phí thấp như COR55. Minh bạch thông tin: Truyền thông rõ ràng rằng sản phẩm như COR55 không thay thế hoàn toàn việc bảo dưỡng hay thay xe, và trong trường hợp phương tiện quá cũ, vẫn cần được thay mới.
Các quy định khí thải nghiêm ngặt là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, để đảm bảo công bằng xã hội, không ai bị bỏ lại phía sau, Chính phủ cần quan tâm đến những công nghệ có khả năng giảm gánh nặng chi phí cho người dân. Nếu những công nghệ mới như COR55 – hoạt động hiệu quả, không độc hại và tiết kiệm – được kiểm chứng và triển khai một cách kiểm soát, chúng hoàn toàn có thể đóng vai trò như cây cầu kết nối trong thời kỳ chuyển đổi, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Sự kết hợp giữa chính sách quyết liệt và giải pháp công nghệ linh hoạt sẽ là chìa khóa giúp các đô thị lớn đạt mục tiêu xanh – sạch – bền vững.
