Vẫn còn khoảng trống trong xử lý tham nhũng

 Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, giai đoạn 2016-2021, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 353 nghìn tỷ đồng, tăng 3,5 lần so với giai đoạn 2011-2015. Kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước đã được các đơn vị được kiểm toán, các đơn vị có liên quan phối hợp triển khai theo dõi và thực hiện kịp thời. Trong đó, kiến nghị về xử lý tài chính của Kiểm toán Nhà nước đã được các đơn vị thực hiện là hơn 237 nghìn tỷ đồng, đạt 73,6%.

Giai đoạn 2016-2021, Kiểm toán Nhà nước đã chuyển 20 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra, làm rõ và xử lý theo quy định; hai vụ việc đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an điều tra xử lý; cung cấp 498 hồ sơ, báo cáo kiểm toán và các tài liệu liên quan cho cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cơ quan điều tra và các cơ quan nhà nước khác có thẩm quyền để phục vụ công tác điều tra, kiểm tra, giám sát.

Đặc biệt, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ 786 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý sai quy định hoặc không phù hợp với quy định chung của Nhà nước và thực tiễn, kịp thời khắc phục “lỗ hổng” về cơ chế, chính sách, tránh thất thoát, lãng phí, siết chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính, góp phần làm lành mạnh nền tài chính quốc gia.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế, việc phát hiện các vụ việc có hành vi tham nhũng, lãng phí cấu thành tội phạm để chuyển cơ quan điều tra, cơ quan có thẩm quyền xử lý còn ít. Sự phối hợp giữa Kiểm toán Nhà nước với các cơ quan nhà nước, nhất là các cơ quan tố tụng trong việc xử lý các vụ việc có dấu hiệu tội phạm, tham nhũng được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán trong thời gian qua vẫn chưa được thực hiện thường xuyên.

Tiến sỹ Vũ Thanh Hải - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Kiểm toán Nhà nước cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó, các quy định của pháp luật liên quan tới việc phát hiện, phối hợp xử lý tham nhũng còn khó khăn, vướng mắc. Việc phát hiện các vụ việc có hành vi tham nhũng, lãng phí cấu thành tội phạm để chuyển cơ quan điều tra, cơ quan có thẩm quyền xử lý còn ít do đặc thù hoạt động, phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ của Kiểm toán Nhà nước.

So với các cơ quan có chức năng về phòng, chống tham nhũng khác, hoạt động kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước có nhiều điểm khác biệt, chủ yếu căn cứ trên mẫu hồ sơ do đơn vị cung cấp và tiến hành “hậu kiểm” nên hạn chế trong phát hiện tham nhũng. Bên cạnh đó, một số đơn vị được kiểm toán chưa thực hiện nghiêm các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước, thậm chí chây ì trong việc thực hiện kết luận, kiến nghị do chưa có chế tài xử lý đối với hành vi này.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, trong bối cảnh hệ thống pháp luật của Việt Nam vẫn còn những khoảng trống pháp lý, quy định thiếu đồng bộ, việc hoàn thiện pháp luật Kiểm toán Nhà nước đảm bảo theo đúng định hướng của Đảng, tuân thủ các quy định chung của Nhà nước và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa là hết sức cần thiết.

Hoàn thiện Luật Kiểm toán Nhà nước và tăng cường cơ chế phối hợp 

 Trước thực tế trên, các chuyên gia trong lĩnh vực kiểm toán cho rằng, Kiểm toán Nhà nước cần tiếp tục rà soát và hoàn thiện Luật Kiểm toán Nhà nước theo hướng bảo đảm bao quát nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát mọi nguồn lực tài sản công; bổ sung thẩm quyền của kiểm toán viên áp dụng các biện pháp ngăn chặn việc tẩu tán tài sản khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm tham nhũng.

Đồng thời, xây dựng và hoàn thiện các văn bản để cụ thể hóa Luật Kiểm toán Nhà nước, phối hợp với các cơ quan có liên quan hoàn thiện các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật Kiểm toán Nhà nước như: Xây dựng Thông tư liên tịch trong việc trao đổi, cung cấp thông tin trong phòng, chống tham nhũng; thông tư liên tịch trong việc chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra đối với các vụ việc phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán và phối hợp khi tham gia tố tụng; nghiên cứu ban hành cơ sở pháp lý thực hiện kiểm toán trách nhiệm kinh tế trước khi bổ nhiệm và mãn nhiệm kỳ đối với cán bộ lãnh đạo và các nhiệm vụ khác để phù hợp với vai trò và trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước. Đặc biệt, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật quy định về chế tài đối với các đơn vị, tổ chức, cá nhân không thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ theo quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước, nhất là thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán…

Giáo sư, Tiến sỹ Đoàn Xuân Tiên - nguyên Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cho rằng, để nâng cao hiệu quả, hiệu lực phòng, chống tham nhũng, vấn đề quan trọng nhất là đảm bảo cơ sở pháp lý cho vị trí, vai trò và tổ chức hoạt động của Kiểm toán Nhà nước. Kiểm toán Nhà nước và các các cơ quan liên quan phải giải quyết được vấn đề chồng chéo, trùng lặp, phân công chưa thật rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, công việc được giao, cũng như mối quan hệ phối hợp để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả trong phòng, chống tham nhũng.

Đề cao cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong phòng, chống tham nhũng, Phó Vụ trưởng Vụ Theo dõi công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Ban Nội chính Trung ương Trần Anh Tuấn cho rằng, Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan nhà nước, trong đó có Ban Nội chính Trung ương phải nâng cao hơn nữa hiệu quả phối hợp để tham mưu xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật về phòng, chống tham nhũng góp phần bịt kín những khoảng trống, kẽ hở, không để lọt tội phạm và không tạo cơ hội tham nhũng.

Kiểm toán Nhà nước cần tăng cường phối hợp tham mưu, nâng cao hiệu quả công tác phát hiện, xử lý tham nhũng; phối hợp theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện kết luận, kiến nghị của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng tiêu cực, nhất là với các vụ việc có dấu hiệu tội phạm do Kiểm toán Nhà nước chuyển cho cơ quan điều tra.

“Muốn công tác phòng, chống tham nhũng hiệu quả, Kiểm toán Nhà nước phải là cơ quan trong sạch, vững mạnh, đội ngũ cán bộ, công chức liêm chính, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm những biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực trong thi hành nhiệm vụ”, ông Trần Anh Tuấn nhấn mạnh.