Cát nhân tạo

Thế nhưng, tình trạng khai thác cát trái phép vẫn diễn ra tại một số địa phương ảnh hưởng đến môi trường và đời sống dân sinh.

Việc khan hiếm cát dẫn đến nhiều công trình xây dựng Nhà nước và dân sinh bị đội giá, vì giá vật liệu xây dựng, trong đó có cát tự nhiên tăng cao.

Gần đây, một số doanh nghiệp đã biến đá cát kết, xỉ than... thành cát nhân tạo để phục vụ cho các công trình xây dựng.

So với cát tự nhiên, cát nhân tạo bảo đảm về chất lượng, hạt cát đồng đều, tỷ lệ đông kết cao, bảo đảm các tiêu chuẩn do Bộ Xây dựng đề ra, giá thành rẻ hơn cát tự nhiên từ 18-20%, nguồn cung dồi dào, ổn định.

Thế nhưng, việc tiêu thụ sản phẩm cát nhân tạo vẫn còn gặp nhiều khó khăn, do thói quen của người sử dụng.

Nhiều chuyên gia trong ngành Xây dựng cho rằng, để tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, tiết kiệm nguồn tài nguyên thiên nhiên không tái tạo, Chính phủ nên có một số giải pháp mạnh, đồng bộ xử lý triệt để nhóm tội phạm vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác - sử dụng cát, sỏi làm vật liệu xây dựng.

Đó là, tăng cường kiểm tra, quản lý chặt chẽ việc khai thác cát xây dựng theo đúng quy định, đặc biệt chú ý tới tác động xấu đến môi trường và không gây sạt lở, sụt, lún bờ sông khi khai thác.

Bên cạnh đó, tăng cường công tác quản lý nguồn gốc xuất xứ, vận chuyển cát xây dựng; quản lý bến bãi, cửa hàng buôn bán vật liệu xây dựng; thường xuyên nắm thông tin về chất lượng, giá cả; yêu cầu niêm yết giá bán cát công khai, minh bạch tại nơi bán, để các cơ quan quản lý Nhà nước và người dân giám sát, chống việc đầu cơ, tích trữ để tăng giá; các địa phương tăng cường kiểm tra, quản lý đối với mặt hàng cát xây dựng.

Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Xây dựng tiếp tục rà soát hoàn thiện tiêu chuẩn quy định các loại vật liệu thay thế cát tự nhiên trong xây dựng và san lấp đảm bảo chất lượng công trình và thuận tiện đưa vào sử dụng. Cát nghiền nhân tạo phải đảm bảo tiêu chuẩn TCVN 9205:2012 và làm cốt liệu nhỏ đạt tiêu chuẩn TCVN 7570:2006 cho bê tông xi măng và vữa, bê tông nhựa theo quy định của Quyết định 858/QĐ-BGTVT, vật liệu san nền theo tiêu chuẩn TCVN 9436:2012, với giá thành của sản phẩm phải thấp hơn cát tự nhiên từ 10% đến 20%.

Bộ Tài chính có chính sách ưu đãi, khuyến khích thuế TNDN cho các  doanh nghiệp đầu tư công nghệ mới thu hồi, chế biến đất đá thải của ngành than thành các vật liệu xây dựng có giá trị cho nền kinh tế, góp phần tiết kiệm tài nguyên, phòng ngừa ô nhiễm - sự cố - suy thoái môi trường,  sớm nghiên cứu xây dựng ban hành chính sách thuế, phí đối với các loại vật liệu thay thế nhằm đảm bảo giá bán vật liệu thay cát tự nhiên hợp lý, phù hợp với các khu vực, mọi đối tượng có thể dễ dàng sử dụng.

Nhiều luật sư cho rằng, Cơ quan điều tra nên áp dụng Điều 172 Bộ luật hình sự số 15/1999/QH10 ngày 21/12/1999 (Sửa đổi bổ sung năm 2009) xử lý một số vụ khai thác vượt quá giấy phép, khai thác trái phép.

Các địa phương rà soát nguồn cung vật liệu thay thế cát tự nhiên, xây dựng cơ chế chính sách theo hướng ưu tiên khuyến khích việc phát triển sản xuất và sử dụng cát nghiền nhân tạo đảm bảo các tiêu chuẩn TCVN 9205:2012; và làm cốt liệu nhỏ đạt tiêu chuẩn TCVN 7570:2006 cho bê tông xi măng và vữa, bê tông nhựa theo quy định của Quyết định 858/QĐ-BGTVT, vật liệu san nền theo tiêu chuẩn TCVN 9436:2012.

Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ tài chính, UBND các tỉnh có luồng hàng hải, đường thủy nội địa đi qua, khi cần nạo vét, duy tu luồng hàng hải, đường thủy nội địa theo hình thức xã hội hóa, có thu hồi sản phẩm cát, sỏi làm vật liệu xây dựng thì phải khảo sát đánh giá diện tích khu vực nạo vét, khối lượng cát, sỏi thu hồi mức thu thuế (cần lưu ý đây là sản phẩm thành phẩm tài nguyên của đất nước thì phải có mức thu thuế đúng với sản phẩm thành phẩm) trước khi thực hiện nạo vét, duy tu luồng hàng hải, đường thủy nội địa theo hình thức xã hội hóa, có thu hồi sản phẩm cát, sỏi làm vật liệu xây dựng.

T.Uyên