Làng nghề Mẫn Xá đang là “điểm nóng” ô nhiễm môi trường của tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: H.H

“Báo động đỏ” tình trạng ô nhiễm

Làng nghề Mẫn Xá (xã Văn Môn, huyện Yên Phong) được biết đến là làng nghề tái chế nhôm lâu đời, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, hệ quả môi trường nơi đây cũng đang đặt ra nhiều thách thức.

Xã Văn Môn có khoảng 1.100 hộ làm nghề tái chế nhôm, buôn bán phế liệu, trong đó, tập trung chủ yếu tại thôn Mẫn Xá, đây đang là “điểm nóng” ô nhiễm môi trường nghiêm trọng của tỉnh Bắc Ninh.

Hiện, làng nghề có 296 cơ sở cô đúc nhôm, trong đó, 291 cơ sở dùng nhiên liệu đốt bằng than, 5 cơ sở dùng nhiên liệu đốt dầu và 100 cơ sở kinh doanh phế liệu. Các cơ sở sản xuất đa số có quy mô nhỏ, nằm xen kẽ trong khu dân cư, công nghệ lạc hậu, trong quá trình sản xuất chất thải phát sinh như bã, xỉ thải, khí thải không qua xử lý thải trực tiếp ra môi trường.

Theo kết quả rà soát từ mạng quan trắc môi trường của Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), ô nhiễm không khí và môi trường nước đang là vấn đề đáng lo ngại tại làng nghề Mẫn Xá.

Các chỉ tiêu phân tích (tiếng ồn, bụi, SO₂, NO₂) trong không khí đều vượt quy chuẩn cho phép từ 1,2 - 1,8 lần; các chỉ tiêu phân tích hữu cơ và kim loại nặng tại các ao tiếp nhận nước thải cao hơn quy chuẩn cho phép từ 1,5 - 16 lần.

Trung bình mỗi ngày, lượng chất thải rắn phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của làng nghề từ 35 - 40 tấn; hiện đang tồn đọng khoảng 300.000 tấn xỉ nhôm đổ thải bừa bãi xung quanh làng nghề.

Không chỉ làng nghề Văn Môn, dòng kênh T11 - nằm cạnh khu công nghiệp (KCN) Đại Đồng - Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, cũng là một “điểm nóng” về ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Dòng kênh này là nguồn cấp nước tưới tiêu cho gần 2.000ha đất nông nghiệp của bà con thuộc các xã Đại Đồng, Tri Phương, Hoàn Sơn của huyện Tiên Du, nhưng đang bị "bức tử" bởi sự ô nhiễm.

Theo người dân nơi đây, trước đây, dòng kênh T11 rất trong, sạch và có thể sử dụng làm nước sinh hoạt, tưới tiêu hoa màu, nhưng từ khi KCN Đại Đồng - Hoàn Sơn được đầu tư, xây dựng thì con kênh ở đây bắt đầu có biểu hiện đổi màu, bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, sinh hoạt người dân. Dọc tuyến kênh T11 nay đã trở thành dòng kênh “chết” bởi nguồn nước ở đây đen kịt, đặc quánh và sủi bọt trắng xóa, bốc mùi hôi thối nồng nặc...

Không vì lợi ích kinh tế mà đánh đổi môi trường

Trước sự việc dòng kênh T11 và làng nghề Mẫn Xá bị ô nhiễm nghiêm trọng, mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Hương Giang đã có những chỉ đạo quyết liệt.

Với dòng kênh T11, Chủ tịch tỉnh chỉ đạo, UBND huyện Tiên Du rà soát, kiểm tra các nguồn thải ngoài KCN Đại Đồng - Hoàn Sơn thải vào kênh T11; kiểm tra và xử lý nghiêm các cơ sở sản xuất ngoài KCN xả thải vi phạm pháp luật về môi trường.

Chủ tịch tỉnh cũng giao Ban Quản lý các KCN Bắc Ninh chủ trì, phối hợp với công an tỉnh báo cáo kết quả vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung tại KCN Đại Đồng - Hoàn Sơn. Đồng thời, công an tỉnh tăng cường công tác tuần tra, trinh sát các tổ chức, cá nhân xả thải chưa qua xử lý ra môi trường.

Để xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường tại đây, Chủ tịch tỉnh yêu cầu huyện Tiên Du đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án đầu tư xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt tập trung huyện Tiên Du (trong đó thu gom nước thải của xã Đại Đồng, xã Tri Phương) và tuyên truyền, vận động nhân dân không xả chất thải rắn sinh hoạt ra kênh T11.

Về ô nhiễm môi trường tại làng nghề Mẫn Xá, Chủ tịch UBND tỉnh giao Sở TN&MT chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan hướng dẫn UBND huyện Yên Phong thực hiện những nội dung trong đề án tổng thể xử lý ô nhiễm môi trường xã Văn Môn giai đoạn 2022-2026, đảm bảo hiệu quả, có tính khả thi, lộ trình chuyển đổi phù hợp thực tiễn tại địa phương.

Xây dựng chính sách hỗ trợ đối với các cơ sở sản xuất tại xã Văn Môn khi di dời ra địa điểm mới, đảm bảo xử lý ô nhiễm môi trường hoặc dừng sản xuất, chuyển đổi ngành nghề.

Trực tiếp đi kiểm tra, chỉ đạo các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất gây ô nhiễm tại làng nghề Văn Môn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đào Quang Khải nhấn mạnh, quan điểm chỉ đạo nhất quán của tỉnh Bắc Ninh: “Không chấp nhận việc đánh đổi môi trường và chất lượng cuộc sống của người dân lấy kinh tế”.

Tỉnh đã quyết liệt chỉ đạo huyện Yên Phong phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai đồng bộ các giải pháp, thường xuyên tiến hành kiểm tra, xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường tại Văn Môn.

Từ năm 2019 đến nay, các cơ quan chức năng đã tiến hành xử phạt 45 vụ việc vi phạm với số tiền hơn 2,1 tỷ đồng; UBND tỉnh xử phạt 12 doanh nghiệp, cá nhân với số tiền 2,7 tỷ đồng, đồng thời, đình chỉ hoạt động 9 tháng đối với các cơ sở vi phạm. Đặc biệt, tiến hành cưỡng chế, tháo dỡ 140 hộ dân, hộ sản xuất lấn chiếm đất nông nghiệp, dựng lều, xưởng sản xuất cô đúc nhôm tạm bợ gây ô nhiễm môi trường.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đào Quang Khải, việc xử lý ô nhiễm môi trường tại xã Văn Môn cần phải có lộ trình phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tính khả thi. Hiện nay, tỉnh đang chỉ đạo huyện Yên Phong khẩn trương triển khai kết luận của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về đề án tổng thể xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề xã Văn Môn, giai đoạn 2022 - 2026, mục tiêu đến năm 2026, dừng hoạt động sản xuất đối với các cơ sở sản xuất cô đúc nhôm không di dời vào cụm công nghiệp làng nghề hoặc không đầu tư xây dựng hệ thống xử lý khí thải.

Đồng thời, tiếp tục đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ các dự án thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn tồn đọng; khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải làng nghề Mẫn Xá và cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá, đây được xem là những giải pháp quan trọng trong lộ trình từng bước làm sạch môi trường tại xã Văn Môn.

Về các giải pháp trước mắt, tỉnh đã giao các cơ quan chức năng thành lập tổ kiểm tra liên ngành lập chốt kiểm tra thường xuyên tất các các phương tiện vận chuyển phế liệu, chất thải ra vào làng nghề, xử lý nghiêm các hành vi gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Phối hợp với Viện Kinh tế xây dựng (Bộ Xây dựng) tập trung xây dựng định mức, đơn giá để xử lý lượng chất thải rắn tồn đọng tại xã Văn Môn.

Đối với chất thải rắn mới phát sinh, huyện Yên Phong tiến hành thành lập các tổ tự quản về bảo vệ môi trường làng nghề, hợp tác xã dịch vụ môi trường có trách nhiệm giám sát, đôn đốc các hộ sản xuất thực hiện việc đổ thải đúng nơi quy định; thu gom, vận chuyển chất thải rắn mới phát sinh và ký hợp đồng với đơn vị có đủ chức năng để xử lý.

Thiết nghĩ, để giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường tại các “điểm nóng” trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, bên cạnh chỉ đạo quyết liệt của tỉnh, cần có sự vào cuộc, chung tay của người dân, ý thức, trách nhiệm của các cơ sở sản xuất trong việc thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường.