UBND tỉnh Bình Định và UNDP Việt Nam kí Biên bản ghi nhớ hợp tác nâng cao hiệu quả công tác quản lý chất thải rắn và nhựa tại Bình Định. Ảnh: Phan Giang

Việt Nam là một trong những nước phát sinh lượng lớn chất thải nhựa ra đại dương. Các nguồn thải rác nhựa đến từ đất liền được xem là nguồn thải chính và ở quy mô rộng hơn các nguồn thải ngoài đại dương.

Có đến 80% chất thải nhựa xuất phát từ đất liền, nghĩa là từ những hoạt động sản xuất, sinh hoạt của con người, 20% còn lại xuất phát từ hoạt động nghề cá, nuôi trồng thủy sản, tàu bè trên biển.

Sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch cùng với gia tăng dân số làm lượng chất thải hàng ngày không được xử lý xả ra môi trường ngày một nhiều thêm, gây tác hại nghiêm trọng tới môi trường các khu vực ven biển và hải đảo, đặc biệt là làm suy giảm các hệ sinh thái biển và san hô trong các khu bảo tồn.

Chính vì lẽ đó, Việt Nam đang phải đối mặt với vấn đề về suy giảm tài nguyên và gia tăng chất thải, đặc biệt là chất nhựa đại dương.

Riêng tại tỉnh Bình Định, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) khoảng 900 tấn/ngày. Tỷ lệ thu gom khoảng từ 47 - 90% ở khu vực thành thị (TP Quy Nhơn: 94%); 30% tại khu vực nông thôn. Theo số liệu từ khảo sát sơ bộ của UNDP năm 2022 tại TP Quy Nhơn, 17% CTRSH được tái chế; chất thải nhựa chiếm 20% CTRSH.

Tại hội thảo, các đại biểu được nghe nội dung của 2 dự án mới sẽ được xây dựng và triển khai hợp tác với UBND TP Quy Nhơn và Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Định. Các dự án này sẽ thực hiện những hoạt động nhằm trao quyền cho những người lao động phi chính thức về chất thải (ve chai), tăng cường khả năng phục hồi của họ trước những tổn thương.

Dự án cũng sẽ thí điểm và thiết lập mô hình quản lý tổng hợp chất thải cho ngành Thủy sản, trong đó khuyến khích ngư dân mang chất thải trở lại bờ sau mỗi chuyến đi biển. Mô hình này dự kiến sẽ thu gom và ngăn chặn khoảng 5 tấn nhựa thải ra biển mỗi tháng.

Ngoài ra, dự án cũng thí điểm và thiết lập một cơ sở thu hồi vật liệu nhằm cải thiện chuỗi giá trị vật liệu tại địa phương, hỗ trợ công tác nhân rộng, mở rộng, đảm bảo tính bền vững của các mô hình quản lý chất thải rắn tổng hợp.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Phan Giang

Theo bà Caitlin Wiesen, Trưởng Đại diện Thường trú UNDP tại Việt Nam, giải quyết vấn đề chất thải nhựa đại dương rất quan trọng đối với sức khỏe của đại dương, con người và hành tinh của chúng ta. Điều này yêu cầu một cách tiếp cận tích hợp thay đổi hành vi giảm sử dụng nhựa tại nguồn, đồng thời thu hút tất cả các bên tham gia vào chuỗi giá trị để đảm bảo rằng chất nhựa đã qua sử dụng được tái sử dụng lại.

“Đó là lý do tại sao hôm nay tôi rất vui mừng được cùng lãnh đạo tỉnh Bình Định và Chính phủ Na Uy công bố khởi động việc xây dựng Cơ sở thu hồi vật liệu (MRF). Chúng tôi kỳ vọng Cơ sở thu hồi vật liệu này sẽ có thể xử lý 2-4 tấn nhựa mỗi ngày để tái sử dụng tại các thị trường thứ cấp, điều này sẽ giúp thành phố Quy Nhơn ngăn chặn việc nhựa bị chôn lấp hoặc rò rỉ ra biển”, bà Caitlin Wiesen nhấn mạnh.

Dự án giai đoạn 1 nâng cao năng lực quản lý và ý thức bảo vệ môi trường của cộng đồng địa phương, xây dựng mô hình cộng đồng thu gom, phân loại, xử lý nhằm giảm thiểu chất thải nhựa tại các xã, phường ven biển thuộc Vịnh Quy Nhơn, tỉnh Bình Định” được tài trợ bởi UNDP, Chương trình Tài trợ nhỏ - Quỹ Môi trường toàn cầu (UNDP/GEF SGP), Chính phủ Na Uy và kinh phí đối ứng của UBND TP Quy Nhơn thực hiện từ tháng 8/2020 đến tháng 7/2022 ở 4 xã, phường Nhơn Lý, Nhơn Châu, Nhơn Hải và Ghềnh Ráng.

Trong khuôn khổ dự án giai đoạn 1 này, các mô hình xã hội hóa đã được thiết lập để cải thiện hệ thống quản lý chất thải rắn ở Quy Nhơn, gồm mô hình bãi biển du lịch sạch không chất thải nhựa ở Nhơn Lý, thí điểm mô hình làm phân vi sinh cho 50 hộ dân và đã thu được trên 60 kg phân bón vi sinh, thí điểm mô hình “phân loại chất tại nguồn” tại Nhơn Châu với sự tham gia của 518 hộ. 4 nhà hàng tại Nhơn Lý, Nhơn Hải đã tham gia mô hình “nhà hàng thân thiện không sử dụng đồ nhựa dùng một lần”. 195 hộ dân tham gia mô hình “khu dân cư thu gom, phân loại, tái chế và tái sử dụng chất thải. Từ đây, mô hình “lao động nữ trong lĩnh vực chất thải” cũng đã được thiết lập.

Cũng tại hội thảo, UBND tỉnh Bình Định và UNDP Việt Nam đã ký kết Bản ghi nhớ hợp tác trong các lĩnh vực đối với 4 nội dung chính như kinh tế tuần hoàn và quản lý chất thải; kinh tế biển xanh, bao gồm quy hoạch không gian biển và quản lý tổng hợp đới bờ; thích ứng biến đổi khí hậu và đa dạng sinh học; hành động bom mìn và phát triển nông thôn bền vững.