Buông lỏng công tác quản lý khai thác khoáng sản đã dẫn tới tình trạng "hủy diệt" các dòng sông Lô, sông Chảy. Ảnh: Đức Tôn

Sông Lô đang bị “bức tử” ngày đêm

Nhiều năm nay, sông Lô đoạn chảy qua địa bàn các xã Hạ Giáp, Tiên Du thuộc huyện Phù Ninh và các xã Hùng Long, Phú Thứ, Vụ Quang, Đại Nghĩa, Hữu Đô và thị trấn Đoan Hùng, thuộc huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ liên tục diễn ra hoạt động khai thác cát sỏi tràn lan, đơn vị được cấp phép có và nạn “cát tặc” khai thác trái phép cũng nhiều.

Điều phải nói ở đây là, kể cả được cấp phép hay trái phép thì hoạt động khai thác khoáng sản tràn lan khiến cho tài nguyên ngày một bị kiệt quệ, lòng sông ngày càng bị đào sâu, dòng chảy liên tục bị thay đổi, gây sạt lở bờ sông, mất đất canh tác của nhân dân, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và đời sống người dân quanh khu vực.

Theo ghi nhận thực tế của phóng viên, vào một ngày cuối tháng 10/2013, tại khu vực ngã 3 sông Lô - sông Chảy, thuộc địa bàn xã Hữu Đô và thị trấn Đoan Hùng gần cầu Đoan Hùng đang xây dựng có tới hàng trăm tàu cuốc, gầu xúc, họng hút cát cắm sâu hàng chục mét xuống lòng sông lấy cát, sỏi. Tàu vận chuyển cát sỏi hoạt động liên tục khiến dòng sông Lô đục ngầu. Tiếng máy nổ ầm ầm trên mặt sông được phát ra từ tàu cuốc, máy múc, gầu múc và tàu, thuyền vận chuyển cát sỏi tấp nập ngược xuôi, khiến cả khúc sông dài như một đại công trường.

Nhìn từ trên đê, tàu thuyền, xà lan san sát nhau dày đặc trên mặt sông. Nhiều tàu cuốc còn áp sát vào gần chân cầu Đoan Hùng đang được thi công hoặc bãi hoa màu của người dân để đào khoét tận thu cát sỏi.

Một số người dân nơi đây cho biết, tình trạng khai thác cát, sỏi tràn lan, thậm chí khai thác trái quy định và ngoài chỉ giới đã trở thành vấn đề rất bức xúc tại địa phương. Nhiều tàu cuốc đã áp sát vào chân kè chỉnh trị, làm sạt lở đất canh tác của nhân dân. Có những khu vực, tàu cuốc cát sỏi làm cho lòng sông sâu 35 - 40m. Riêng tại huyện Ðoan Hùng có 5 kè chỉnh trị sông Lô được Nhà nước đầu tư nhiều tỷ đồng. Hiện, các con kè này đang kêu cứu do tình trạng khai thác cát, sỏi tràn lan. Các tàu hút cát "đánh" sát mố cầu Đoan Hùng đang trong giai đoạn thi công. Ảnh: Đức Tôn

Buông lỏng quản lý khai thác khoáng sản?

Bên cạnh việc không thể quản lý, kiểm soát, ngăn chặn được các đối tượng “cát tặc” thì các cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ cũng không thể kiểm soát được tình hình, hoạt động của các doanh nghiệp được cấp phép khai thác cát sỏi trên địa bàn.

Qua tìm hiểu phóng viên được biết, trên địa bàn Đoan Hùng và Phù Ninh có khá nhiều đơn vị được cấp phép khai thác cát sỏi, như: Cty TNHH Sông Lô; Cty TNHH Vận tải Bạch Hạc; Cty TNHH Cát Vàng; Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng và Vật liệu Sông Lô; Cty TNHH THT; Cty TNHH Thuận Đức; Hợp tác xã Khai thác và Kinh doanh cát sỏi Hữu Đô (HTX Hữu Đô)… Tại đây, ngoài tàu thuyền của các đơn vị được cấp phép ra còn có tàu thuyền của “cát tặc”.

Bên cạnh đó, việc Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) Phú Thọ còn quá “dễ dãi” đối với một số doanh nghiệp khai thác khi đồng ý và tham mưu cho UBND tỉnh Phú Thọ chấp thuận một số doanh nghiệp chuyển nhượng quyền khai thác khoáng sản cho nhau mà không hề quan tâm đến các quy định của pháp luật.

Đó là việc năm 2012, HTX Hữu Đô được UBND tỉnh Phú Thọ gia hạn giấy phép khai thác cát sỏi lòng sông Chảy bằng Quyết định 621/QĐ-UBND ngày 8/3/2012, thời hạn khai thác đến ngày 31/12/2012. Sau đó, HTX Hữu Đô có đơn xin chuyển nhượng quyền khai thác mỏ cát sỏi này cho Cty TNHH Khai thác khoáng sản Hưng Thịnh (Cty Hưng Thịnh). Ngày 7/4/2012, hai bên đã ký Hợp đồng chuyển nhượng số 11/HĐ-CNKT. Tuy nhiên, việc này không được Sở TNMT Phú Thọ chấp thuận.

Đến năm 2013, HTX Hữu Đô tiếp tục được UBND tỉnh Phú Thọ gia hạn cho phép khai thác bằng Văn bản số 14/GP-UBND. Và, HTX Hữu Đô cũng không đồng ý chuyển nhượng quyền khai thác cho Cty Hưng Thịnh nữa. Vậy nhưng Cty Hưng Thịnh vẫn có đơn gửi các cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ xin nhận chuyển nhượng mỏ cát từ HTX Hữu Đô.

Một số xã viên của HTX Hữu Đô cho rằng "đã có bàn tay nào đó" sử dụng lá đơn cũ (ngày 7/4/2012) của HTX Hữu Đô, dùng bút sửa chữa năm 2012 thành 2013, rồi “mạo danh” HTX Hữu Đô gửi UBND tỉnh Phú Thọ, xin phép cho chuyển nhượng quyền khai thác mỏ cát. Do là đơn cũ nên các căn cứ trong đơn không còn thời hiệu pháp lý. Cụ thể, đơn vẫn nêu là căn cứ Quyết định 621/QĐ-UBND, trong khi đó quyết định này đã hết thời hiệu từ ngày 31/12/2012. Như vậy, nếu là đơn xin chuyển nhượng của năm 2013 thì phải căn cứ vào Văn bản 14/GP-UBND.

Tuy nhiên, ngày 14/8/2013, ông Nguyễn Đình Cúc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ vẫn ký Văn bản số 3203/UBND-KT4 đồng ý về chủ trương cho HTX Hữu Đô chuyển nhượng quyền khai thác cát sỏi lòng sông Chảy cho Hưng Thịnh. Trong khi đó, trên hệ thống của Tổng cục Thuế thì Cty TNHH Hưng Thịnh đã ngừng hoạt động từ tháng 8/2013!

Đến đây, dư luận đặt có quyền câu hỏi: Phải chăng việc buông lỏng trong công tác quản lý khoáng sản của các cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ đã tạo tiền đề cho tình trạng khai thác cát, "hủy diệt" sông Lô, sông Chảy như hiện nay?

Đức Tôn