Vicosimex miền Trung khai thác vượt hàng chục ngàn m3 cát trắng tại xã Tam Anh Bắc (Núi Thành). Ảnh: Ngọc Phó

>> Kỳ VI: Sao không xử lý dứt điểm?

>>Kỳ V: Cơ quan chức năng buông lỏng quản lý?  

>>Kỳ IV: “Cát tặc” bức tử sông Krông Nô   

>> Kỳ III: Tan hoang hồ Lắk

>>Kỳ II: Rỗng “ruột” rừng biên giới Ia Jlơi    

>>Kỳ I: Man rợ với thiên nhiên

Chi nhánh Cty Cổ phần Xuất nhập khẩu dịch vụ và Đầu tư Việt Nam (đóng tại huyện Núi Thành, Quảng Nam - Vicosimex miền Trung) được UBND tỉnh Quảng Nam ra Quyết định số 4133/QĐ-UBND ngày 12/12/2008 cho phép khai thác cát trắng tại mỏ cát trắng thôn Thuận An (xã Tam Anh Bắc, huyện Núi Thành), với diện tích mỏ là 8.000m2; trữ lượng khai thác 7.755,5m3; thời gian thuê đất và khai thác là 3 tháng, kể từ ngày ký quyết định.

Ngày 24/12/2008, Vicosimex miền Trung ký Hợp đồng thuê đất số 54/HĐTĐ với Sở Tài nguyên - Môi trường (TN&MT) Quảng Nam, trong đó diện tích mỏ là 8.000m2; thời hạn thuê đất khai thác từ ngày 12/12/2008 đến 11/3/2009.

Ngày 2/2/2009, Vicosimex miền Trung ký Hợp đồng số 01/2009/HĐKT với Cty TNHH Thương mại - Dịch vụ - Du lịch Phúc Khang (Cty Phúc Khang) giao 8.000m2 mỏ cho Cty Phúc Khang khai thác tại khu mỏ xã Tam Anh Bắc và vận chuyển về đổ tại bãi chứa cát của Nhà máy Cát khuôn đúc Núi Thành (trực thuộc Vicosimex miền Trung), công suất khai thác và vận chuyển ít nhất là 1.500m3 cát/ngày. Thời gian thực hiện hợp đồng từ ngày 2/2/2009 đến ngày 2/3/2009.

Theo báo cáo của Vicosimex miền Trung, ngày 22/10/2003, khối lượng khai thác cát trắng tại mỏ cát Tam Anh Bắc đưa về nhập kho tại nhà máy là 7.156m3. Tuy nhiên, qua kiểm tra hồ sơ, chứng từ tại Cty Phúc Khang cho thấy: Khối lượng thực khai thác cát trắng tại mỏ cát này là 17.721m3. Như vây, Vicosimex miền Trung đã khai thác vượt khối lượng theo giấy phép được cấp và không đưa vào sổ sách theo dõi là 10.565m3 cát.

Bên cạnh đó, từ tháng 1/2008 đến tháng 9/2013, Vicosimex miền Trung mua trôi nổi tổng khối lượng cát trắng không có nguồn gốc là 24.950m3. Sau đó, tiến hành hợp thức hoá thủ tục pháp lý như: Lập hợp đồng mua cát trắng, bảng kê xác nhận khối lượng nhập cát, hoá đơn bán hàng, giấy nhận tiền... thông qua các cơ sở kinh doanh với số lượng hoá đơn hợp thức hoá là 65 và tổng giá trị ghi trên hoá đơn là 3,94 tỷ đồng.

Nạn khai thác và vận chuyển cát trái phép luôn diễn ra tại xã Hương An (Quế Sơn, Quảng Nam). Ảnh: Ngọc Phó

Vicosimex miền Trung còn mua của nhiều cá nhân, đơn vị khác với khối lượng hơn 63 ngàn m3 cát, trị giá 8 tỷ đồng. Trong đó, ông Võ Hoàng Giang (xã Bình Nguyên, Thăng Bình) xuất bán 6.977m3 cát lậu, trốn thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường (BVMT) 226,7 triệu đồng. Tương tự, hộ ông Võ Đăng Phước (Bình Tú, Thăng Bình) xuất bán 26.344m3 cát trắng trôi nổi, giá trị hơn 4,3 tỷ đồng, là tài sản bất hợp pháp và chưa thực hiện nộp thuế tài nguyên, đóng phí BVMT là 803,4 triệu đồng.

Với cách kinh doanh “dễ ăn” trên, Cty TNHH Thương mại & Trang trí nội ngoại thất Đức Hòa (Thăng Bình) trốn thuế tài nguyên và phí BVMT là 10,4 triệu đồng; Cty TNHH Thương mại & Dịch vụ tổng hợp Hoàng Dự (Núi Thành) là 19,2 triệu đồng; Cửa hàng Vật liệu xây dựng Đỗ Văn Đinh (Núi Thành) chưa nộp 41,5 triệu đồng...

Tại Cty Cổ phần Kỹ nghệ khoáng sản Quảng Nam (Cty Minco), kế toán kê khai khối lượng cát tính thuế tài nguyên và phí BVMT đến 31/8/2013 là 28,6 triệu đồng. Cty Minco còn hợp đồng mua cát san lấp mặt bằng (thực tế là mua cát nguyên khai dùng chế biến xuất khẩu) với tổng khối lượng là 23.520m3, thành tiền hơn 3,5 tỷ đồng và chưa có đơn vị nào thực hiện nộp thuế tài nguyên và phí BVMT với hơn 721 triệu đồng.

Đối với các hợp đồng và hóa đơn mua cát trắng nguyên khai tại một số đơn vị, cho thấy tổng giá trị thuế tài nguyên và phí BVMT chưa được thực hiện là 3,1 tỷ đồng. Cụ thể: Cty Đức Hòa chưa nộp 107 triệu đồng, Cty TNHH MTV Phan Văn Minh (Quế Sơn) là 2,82 tỷ đồng...

Nghiêm trọng hơn, ông Nguyễn Quỳnh Anh, Giám đốc Cty TNHH Lan Anh và Cty Phú Lan Anh (Núi Thành) đã xuất hóa đơn bán 251.437m3 cát trắng, trong đó có cả hóa đơn xuất khống và nguồn cát mua trôi nổi ở huyện Núi Thành, Thăng Bình với tổng trị giá hơn 24,1 tỷ đồng, nhưng không kê khai nộp thuế tài nguyên và phí BVMT gần 7 tỷ đồng.

Những sai phạm phổ biến và kéo dài trên xuất phát từ sự buông lỏng quản lý của cơ quan chức năng các cấp và chính quyền sở tại, trong công tác giám sát, nghiệm thu khối lượng cát được phép khai thác; không tổ chức ngăn chặn nạn “cát tặc” đang rất phổ biến tại nhiều xã ven biển. Ngoài ra, còn có sự tiếp tay hoặc vô tình của một số tổ chức, cá nhân có trách nhiệm; tạo điều kiện cho nạn buôn bán cát trắng trôi nổi trái phép hoành hành trong thời gian dài để trục lợi tiền tỷ.

Chính việc để thất thoát tài nguyên, khoáng sản một cách bất hợp lý sẽ là hiểm họa khôn lường cho môi trường và nguồn thu ngân sách Nhà nước.

Kỳ VIII: Vướng đấu giá khai thác khoáng sản

Ngọc Phó