Nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Vũ Phạm Quyết Thắng. Ảnh: Hoàng Nam

- Tôi có duyên với ngành Thanh tra từ năm 1969, khi làm Trưởng đoàn thanh tra kim loại màu, Tổ thanh tra trực tiếp tại kho A trong số 4 kho A, B, C, D dự trữ khối khối lượng vật tư Nhà nước nhập khẩu về Việt Nam. Khi đó, tôi mới 22 tuổi. Gắn bó với ngành trong thời gian không dài, độ hơn 1 thập kỷ, tôi rất may mắn khi thời gian làm việc, công tác tại Thanh tra Chính phủ được gắn bó với nhiều lớp cán bộ đầy tinh thần trách nhiệm và luôn hết lòng với công việc. Đó là Phó Tổng Thanh tra Tạ Hữu Thanh, Trần Quốc Trượng, Lê Đình Đấu, Dương Ngọc Sơn... Hay lớp cán bộ lúc đó trẻ như các anh Đinh Văn Minh, Nguyễn Văn Kim, Phan Thăng Long, Nguyễn Văn Chiến… hay người rất trẻ nay đã tiếp tục viết những trang sử vẻ vang của Thanh tra Chính phủ như anh Đặng Khánh Toàn, Bí thư Tỉnh ủy Nam Định…

Theo dõi các thông tin gần đây về Đề án tinh gọn bộ máy cơ quan Thanh tra, tôi thấy đây là một sự thay đổi quan trọng. Đương nhiên, sự thay đổi nào cũng đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, suy xét kỹ. Và một điều đương nhiên nữa là trong lịch sử của ngành Thanh tra, chúng ta cũng đã ghi nhận nhiều lần thay đổi về chức năng, nhiệm vụ. Tôi tin rằng sự thay đổi này đã được xem xét thận trọng, khẩn trương, đòi hỏi sự nghiêm túc trong công việc, thể hiện trách nhiệm với xã hội. Điều quan trọng là, nó được nhìn dưới góc độ lợi ích của Đảng, của dân tộc trong thời buổi thế giới phẳng hiện nay. Chúng ta chưa bàn ngay đến hơn hay không, bởi bản chất của thay đổi có thể là mới, có thể là cũ và cần có thời gian. Vấn đề đặt ra là, chúng ta cần phải làm gì, làm như thế nào khi thay đổi.

Mọi cơ quan trực thuộc Chính phủ, trong xu thế chung cần phải xem xét trên các góc độ: Tinh giản về tổ chức; Xác định rõ mục tiêu khi thực hiện nhiệm vụ; Xây dựng được các nội dung quản lý nguồn vốn của các doanh nghiệp hướng theo mục tiêu chung của đất nước, đảm bảo hài hoà giữa kinh tế đối ngoại và kinh tế trong nước, xu hướng tạo lập các doanh nghiệp vừa và nhỏ, phân cấp quản lý và phân bổ nguồn vốn phù hợp phát huy được thế mạnh của kinh tế địa phương, củng cố các tập đoàn kinh tế trọng yếu sát thực phù hợp quản lý thích ứng với việc hoà nhập, và khả năng hợp tác quốc tế.

Trong xu thế thay đổi từng ngày, từng giờ của thế giới đó, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã đồng ý chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan Thanh tra theo 2 cấp Trung ương và địa phương (cấp tỉnh); kết thúc hoạt động thanh tra các bộ, sở, huyện. Theo đó, sắp xếp, tổ chức lại thành các Cục thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo lĩnh vực thuộc Thanh tra Chính phủ. Thay đổi này rất quan trọng, đặt ra cho cơ quan Thanh tra Chính phủ nói riêng, ngành Thanh tra nói chung rất nhiều việc phải làm ngay, và tập trung cao độ để tránh tiêu cực về chính sách, tránh được các “lỗ đen” khi lấn sân sang kiểm tra hay không thực hiện tốt Đề án đã được Bộ Chính trị, Ban Bí thư phê duyệt.

 + Cụ thể cần tập trung cao độ vào khâu nào, thưa ông?

- Tôi vẫn cho rằng cái quan trọng nhất là xây dựng luật, sửa luật; rồi đến xây dựng bồi dưỡng cán bộ. Sửa luật tương thích với điều chỉnh Hiến pháp và các bộ luật khác. Sửa luật để cụ thể hóa sự thay đổi về cơ cấu tổ chức bộ máy của cả ngành Thanh tra theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Trước hết và quan trọng nhất là Luật Thanh tra.

Khi tôi chủ trì xây dựng Luật Thanh tra, ban lãnh đạo Thanh tra Chính phủ xác định một nguyên tắc quan trọng là, không thể chỉ đi tìm cái sai của đối tượng thanh tra mà cái quan trọng nhất là phải tìm, phát hiện ra điểm bất cập của chính sách, của qui định pháp luật để kiến nghị sửa đổi, đồng bộ hóa. Đây phải là nhiệm vụ quan trọng số 1 của cơ quan Thanh tra.

Trong đời tôi khi làm thanh tra, chưa bao giờ nghĩ đến việc chỉ đi tìm tòi cái sai của đối tượng. Bởi lẽ, khi phát hiện được cái bất cập của chính sách, của qui định pháp luật để kiến nghị sửa đổi nó, giúp các đơn vị, tổ chức hoạt động được tốt hơn, quản lý Nhà nước được trơn tru hơn, thì người làm công tác thanh tra tất nhiên sẽ được yêu quý. Còn ngược lại, nếu chỉ chăm chăm vạch ra cái sai của đối tượng, để “diệt” thì người ta chỉ sợ chứ không yêu quý.

Tôi mong muốn mọi cán bộ thanh tra được yêu quý, theo đúng nghĩa “là tai mắt của trên, là người bạn của dưới”.

Hay ngay như trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng vậy. Ngành Thanh tra đã tổng kết, có đến 70% khiếu nại, tố cáo của người dân là liên quan đến đất đai, trong đó có thu hồi, đền bù, giải phóng mặt bằng… Cái này cũng có nguyên nhân từ sự bất cập, còn mâu thuẫn hay chồng chéo giữa các bộ luật, các qui định và chậm được sửa đổi. Cơ quan Thanh tra chỉ thực hiện tốt được công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo khi phát hiện được các bất cập đó, đề nghị sửa đổi nó và áp dụng công bằng với tất cả mọi vùng miền, với Nhân dân. Khi đó mới giải quyết được triệt để, và số các vụ việc mới không càng ngày càng tăng lên, hay có dấu hiệu “nóng” lên vì so bì vụ này với việc kia. Chỉ Ban Tiếp công dân thì không làm xuể việc. Thậm chí, cả ngành mà làm theo nghĩa mỗi vụ việc một áp dụng khác nhau cũng không triệt để được.

Như trên tôi đã nói, để sắp xếp lại bộ máy, ngành Thanh tra còn cần làm rõ việc thực hiện chức năng kiểm tra chuyên ngành, khi sắp xếp theo Đề án tinh gọn cơ quan Thanh tra tinh nhuệ, hiệu quả. Bởi có rất nhiều điều cần làm rõ. Luật nào qui định điều này? Ranh giới giữa thanh tra và kiểm tra là như thế nào? Cần phải có chế tài qui định tại Luật để làm rõ điều này, nếu không sẽ xuất hiện các “hố đen” vô cùng nguy hiểm. Hay nói cách khác là khoảng trống giữa 2 cơ quan, 2 chức năng thanh tra và kiểm tra. Nếu không kiểm soát được sẽ có rất nhiều cái khó.

Đặc biệt cần lưu ý tránh những lỗ hổng trong soạn thảo văn bản, kế hoạch, đề án hay đề cương, cần thủy chung theo mục tiêu cao nhất, số 1 mà tôi đã nói ở trên.

+ Còn cán bộ thì sao, thưa ông? Nhất là khi Đề án sắp xếp cơ quan Thanh tra được phê duyệt sau đánh giá rất cao của Tổng Bí thư về ngành, 400 cán bộ làm việc bằng hàng ngàn người?

- Động viên của Tổng Bí thư rất quan trọng với ngành Thanh tra nói chung, với cơ quan Thanh tra Chính phủ nói riêng. Tuy nhiên, để xứng đáng với lời động viên đó của Tổng Bí thư, ngành Thanh tra còn rất nhiều việc cần phải làm.

Để làm được điều đó, cán bộ ngành Thanh tra phải “chuyên”, phải “hồng” ở góc độ rất chuyên sâu về chính sách. Có hiểu rõ về chính sách mới biết nó bất cập ở đâu, mâu thuẫn với cái gì, cản trở đơn vị phát triển hay không. Qua đó kiến nghị sửa đổi chính sách, thay vì tìm cái sai để vạch tội. Nói cách khác, khi xác định được mục tiêu duy nhất, đầu tiên là gì thì phải ưu tiên. Cán bộ thanh tra phải giỏi, phải hiểu biết về luật pháp và trách nhiệm với xã hội.

Có lẽ qua rồi cái thời cán bộ Thanh tra phải tóc hoa râm, hoạt động độc lập như cán bộ điều tra; đóng vai cả anh xe ôm khi đi tìm hiểu sâu trong Nhân dân về một vụ án, vụ việc nào đó. Nhưng tôi cho rằng, cũng cần phải “nói không” với việc cán bộ lãnh đạo của cơ quan Thanh tra mà a - bờ - cờ về khoa học công nghệ, về điều hành số, nền tảng số; thậm chí không thành thạo sử dụng máy tính trong quản lý, điều hành. Cái gì cũng phải “này cháu ơi, này em ơi cái này làm thế nào nhỉ”. Trong đòi hỏi chung của hệ thống Chính phủ điện tử, Chính phủ số; bên cạnh các phẩm chất truyền thống, mỗi cán bộ ngành Thanh tra cũng cần được trang bị các kỹ năng số hóa một cách tốt nhất để hội nhập.

+ Xin cảm ơn ông!