(Thanh tra) - Ngày 17/5/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có Kết luận số 155-KL/TW về một số nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung thực hiện về sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính. Đây là bước đi kiên quyết, nhanh chóng trong lộ trình tiến độ triển khai thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11 khoá XIII.
Loạt bài viết này sẽ “điểm mặt”, “chỉ tên” những cán bộ, công chức làm việc cầm chừng, đồng thời đưa ra các đề xuất nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng tốt yêu cầu phân cấp, phân quyền và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là chủ trương lớn, xuyên suốt và đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy tại một số địa phương đã xuất hiện không ít bất cập, việc tổ chức và vận hành bộ máy có nơi còn thiếu thống nhất, chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Bộ máy có thay đổi nhưng cán bộ phải đặt tinh thần phục vụ Nhân dân lên trên hết
Một cuộc “cách mạng lịch sử” được ví như tái cấu trúc toàn diện từ không gian lãnh thổ đến thể chế, bộ máy, con người được triển khai từ ngày 1/7/2025 ở Việt Nam - đó là sự vận hành của chính quyền địa phương 2 cấp.
Việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là chủ trương lớn, xuyên suốt và đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương. Đây là việc làm được xác lập rõ trong Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII và tiếp tục khẳng định trong Văn kiện Đại hội XIII, mô hình này thể hiện quyết tâm chính trị trong việc cải cách hành chính theo hướng phục vụ Nhân dân, phát triển kinh tế-xã hội bền vững.
Từ tháng 7 đến nay, với những biện pháp vừa dài hơi, vừa cấp bách, bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp đã đi vào hoạt động với 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (6 thành phố, 28 tỉnh trực thuộc TW), 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (2.621 xã, 687 phường, 13 đặc khu). Ở đâu cũng vậy, từ cấp xã đến Trung ương, vấn đề then chốt, quan trọng bậc nhất là bộ máy có thay đổi nhưng phải chọn ra đội ngũ cán bộ xứng đáng để làm việc.
Tuy nhiên, sau giai đoạn thí điểm và triển khai mở rộng, thực tiễn cho thấy tại một số địa phương đã xuất hiện không ít bất cập: Sự chồng chéo thẩm quyền giữa các cấp, việc tổ chức và vận hành bộ máy có nơi còn thiếu thống nhất, chưa đạt hiệu quả như mong muốn, tâm lý trong một số cán bộ còn dao động do điều chuyển chưa hợp lý, chất lượng dịch vụ công chưa được cải thiện rõ rệt. Trước tình hình đó, Kết luận số 178-KL/TW ngày 17/7/2025 của Bộ Chính trị yêu cầu phải “chấn chỉnh từ gốc rễ”, đặc biệt ở ba khâu then chốt: Nhân sự, pháp lý và niềm tin xã hội, trong đó khâu nhân sự được quan tâm đặc biệt, hàng đầu.
Tại sao khâu nhân sự lại được quan tâm đặc biệt? Bởi thực tiễn việc triển khai mô hình chính quyền 2 cấp là mới, chưa từng có trong tiền lệ. Trước kia công việc của cấp huyện và xã là tương đối tách bạch, hiện tại cán bộ lãnh đạo quản lý cấp huyện phần lớn là xuống cấp xã, nhiều xã nhỏ gộp thành xã to, có xã sau khi sắp xếp có nhiều cán bộ huyện cũ, có xã gộp nên không có nhiều cán bộ huyện do đó có hiện tượng chênh về năng lực, trình độ dẫn đến khó khăn trong giải quyết công vụ và điều hành khối lượng công việc tại địa phương, do đó công việc vẫn đang còn những lúng túng, khó khăn, vướng mắc, nhất là vấn đề về nhân lực, sắp xếp tổ chức bộ máy.
Ở cấp tỉnh, nhất là các tỉnh sáp nhập từ hai đến ba tỉnh, lượng cán bộ của một số sở, ban, ngành tăng lên nhiều, có tình trạng một cơ quan báo đài có một cấp trưởng và 18 cấp phó, nhiều cán bộ chuyên viên làm chung cùng một công việc… mà không cần quá nhiều người tham gia… Rồi trong quá trình sáp nhập, một bộ phận cán bộ lãnh đạo quản lý không giữ được chức vụ ban đầu, điều chuyển công tác, vào diện chính sách tinh giảm biên chế… nên xảy ra tình trạng làm việc cầm chừng trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, việc không chạy, ngổn ngang như công xưởng.
Một số cơ quan đơn vị sau sắp xếp, hợp nhất có tình trạng chậm đi vào hoạt động, chưa triển khai ngay công việc, tác động không nhỏ đến người dân và doanh nghiệp. Làm giảm lòng tin của Nhân dân vào mô hình tổ chức chính quyền địa phương mới.
Chính vì lẽ đó, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn cho rằng: “Để thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức bộ máy, phải chấp nhận hy sinh như một sự cống hiến vì sự nghiệp phát triển đất nước trong thời đại mới, kỷ nguyên mới”. Bên cạnh trách nhiệm, nghĩa vụ với tư cách là công dân, người cán bộ, đảng viên còn phải thể hiện tính gương mẫu đi đầu, chớ vội so bì thiệt hơn, thậm chí khi cần có thể hy sinh một phần lợi ích cá nhân vì sự phát triển của đất nước. Vì vậy, mỗi cán bộ, đảng viên cần phải có nhận thức đầy đủ, đúng đắn về vấn đề này, phải giữ thái độ tích cực, trước hết là phải thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được tổ chức phân công.
Theo ông Trần Anh Tuấn: “Tinh thần mạnh mẽ, dũng cảm không phải chỉ là bố trí được người có năng lực, có trách nhiệm, có tinh thần cống hiến vào tổ chức mới, mà còn phải đưa những người không đủ năng lực, thiếu trách nhiệm ra khỏi đội ngũ để sang làm việc ở khu vực khác”. Để tránh tình trạng chỉ “ngồi nhìn nhau làm việc” mà không đưa ra được những sáng kiến hay, đưa ra được tư duy mới, cách làm mới triệt để, quyết liệt hơn, hiệu quả hơn trong sắp xếp tổ chức bộ máy để đảm bảo phục vụ cho mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Làm việc cầm chừng - điều nguy hại vô cùng
Tư tưởng làm việc cầm chừng là một trong những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa cơ hội, thực dụng, của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Trong khi toàn Đảng, toàn dân đang “vừa xếp hàng vừa chạy việc”, “làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm” thì có một bộ phận cán bộ công chức “đứng núi này trông núi nọ”, đặt quyền lợi cá nhân lên trên lợi ích của đơn vị, của tập thể. Thích lựa chọn những việc dễ, quen thuộc, mang lại nhiều quyền lợi và né tránh những việc mới, việc khó khăn, gian khổ. Những người này thường bàng quan, thụ động, không có động lực cống hiến, không có động cơ phấn đấu, không nỗ lực để làm tốt hơn công việc của mình, mà chỉ làm qua loa cho xong việc.
Ngoài ra, một bộ phận cán bộ giữ chức vụ lãnh đạo quản lý các cấp còn biểu hiện tư tưởng làm việc cầm chừng qua tâm lý chờ đợi, ỷ lại vào sự điều phối của cấp trên, khiến bộ máy các cấp hoạt động thiếu chủ động, thiếu sáng tạo. Họ lợi dụng cơ chế giám sát giữa các cấp cũng chưa rõ ràng, để thao túng cán bộ dẫn đến tình trạng “tranh công, đổ lỗi”, “tranh quyền, đùn đẩy trách nhiệm”, “an phận thủ thường”, “té nước theo mưa”. Việc thiếu tinh thần trách nhiệm trong quá trình làm việc, không sáng tạo linh hoạt trong công việc, trong mô hình bộ máy mới đang khiến ở một số địa phương quá trình vận hành dễ bị lúng túng, không ổn định, rời rạc thiếu liên kết liên thông…
Bên cạnh đó, chính những cán bộ làm việc cầm chừng này lại gieo rắc một trạng thái tâm lý xã hội mơ hồ, gây ra tình trạng băn khoăn, thiếu lòng tin vào hiệu quả mô hình tổ chức bộ máy mới do những biểu hiện trì trệ trong giải quyết thủ tục hành chính cho đồng chí, đồng nghiệp, cho người dân và doanh nghiệp. Nhiều cán bộ “lơ tơ mơ” không nắm rõ phạm vi quyền hạn của mình, không được tập huấn đầy đủ kỹ năng nghiệp vụ, dẫn đến tình trạng né tránh trách nhiệm hoặc xử lý máy móc, thiếu linh hoạt... gây nên sự trục trặc trong kết nối, liên thông dữ liệu giữa cấp xã và các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh cũng làm gia tăng tình trạng giải quyết các công việc chậm trễ, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Thực tiễn vừa qua tại một số địa phương cho thấy, người dân vẫn phải đi lại nhiều lần, tiếp xúc nhiều cấp, đợi làm xong một thủ tục hành chính cũng lâu hơn do phải trình nhiều vị trí làm việc trái ngược với mục tiêu “một cửa, một lần” của mô hình chính quyền điện tử hiện đại.
Cho nên, nếu mỗi cán bộ công chức không xây dựng được mục tiêu, lý tưởng sống và làm việc đúng đắn, không ngừng nỗ lực tự hoàn thiện bản thân và vươn lên thì rất dễ bằng lòng, thỏa mãn với kết quả đạt được, dần mắc phải tư tưởng làm việc cầm chừng - trung bình chủ nghĩa, làm thiệt mình, hại tập thể. Đây cũng là một biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, kìm hãm sự phát triển của xã hội, làm giảm nhiệt huyết và dần triệt tiêu động lực các phong trào cách mạng, nên cần phải kiên quyết đấu tranh, trừ bỏ.
Chính vì vậy, những cán bộ công chức có tư tưởng làm việc cầm chừng trong công cuộc cải cách tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là một trong những nhân tố cản trở việc sát nhập chính quyền các cấp, dẫn tới sự trì trệ, giảm sức chiến đấu của cơ quan, đơn vị. Đấu tranh với những cán bộ công chức có tư tưởng làm việc cầm chừng này là việc làm tất yếu, thường xuyên trong quá trình xây dựng cơ quan, đơn vị.
Bài 2: Có nên "mạnh tay" thay thế những cán bộ làm việc cầm chừng?
